کهن الگوی دیونوسوس؛ خدای شراب، خلسه و عشق

ستاره | سرویس روانشناسی – کهن الگو‌ها نقطه تلاقی روانشناسی و اسطوره شناسی هستند. کهن الگو یا آرکتایپ (Archetype) گرایشی ذاتی است که در ضمیر ناخودآگاه جمعی بشر وجود داشته و او را به سمت ویژگی‌های شخصیتی خاص می‌کشاند. انرژی همه کهن الگو‌ها می‌تواند هم در زنان و هم در مردان موثر باشد، با این حال شینودا بولن، روانشناس تحلیلی چندین کهن الگوی زنانه و مردانه را معرفی کرده که نماد آن‌ها خدایان و خدابانوان یونان باستان هستند. در این مقاله به بررسی کهن الگوی دیونوسوس می‌پردازیم.

کهن الگوی دیونوسوس

دیونوسوس خدا

دیونوسوس به عنوان کهن الگو

آرکتایپ دیونوسوس تضاد‌های بسیاری دارد که می‌تواند از آن‌ها عبور کند. او می‌تواند یک لحظه عاشق و چند دقیقه بعدش فارغ باشد. تمایلات دیونوسوس اگر در یک فرد با شخصیت ضعیف و به صورت افراطی ظاهر شود، می‌تواند هم روی زندگی خود فرد و هم روی زندگی اطرافیان او تاثیر منفی بگذارد. افراد دیونوسوسی در رویا‌های خود چاقو یا شمشیر زیاد می‌بینند که نماد درون متضادشان است. کهن الگوی دیونوسوس باعث می‌شود فرد اغلب در انتخاب‌هایش دچار تردید باشد. تضاد‌های موجود در روان فرد دیونوسوسی موجب تمایلات متضاد در فرد می‌شود، برای مثال او هم بودن با معشوقش را می‌خواهد و هم تمایل دارد او را ترک کند.
هرا خدابانوی ازدواج یکی از دشمنان دیونوسوس است؛ چرا که تمایلاتشان کاملا متفاوت از اوست. هرا ازدواج را یک تعهد همیشگی می‌داند، اما دیونوسوس باعث می‌شود زنان نقش همسر بودن در ازدواج را فراموش کنند.

ویژگی‌های شخصیت آرکتایپ دیونوسوس

• کهن الگوی دیونوسوس تمایلات و ویژگی‌های مردانه و زنانه را با هم دارد.
• مردان دیونوسوسی رفتاری متفاوت با الگو‌های رایج مردانه دارند. یا خیلی زنانه رفتار کرده یا خیلی اهل عرفان و سیر و سلوک هستند. در عین حال ممکن است خیلی جذاب و فریبنده باشند.
• در این کهن الگو هدفمندی، نظم و تعهد در روابط اهمیت ندارد.
• خلقش بی ثبات است و لحظه‌ای کاملا ناامید از زندگی و مدتی بعد خوشحال و امیدوار است.
• آن‌ها ممکن است زندگی روزمره را رها کرده و مشغول به خلسه یا معاشقه شوند.
• از درون احساس می‌کنند از بقیه بالاتر و برتر بوده و عظیم الشان هستند و از این که در میان انسان‌های نادان گیر افتاده‌اند، رنج می‌کشند. البته این تنها یک احساس درونی است و برای اثبات آن کاری نمی‌کنند.
• حوصله ندارند زیاد به چیزی فکر کنند و از کار‌های ذهنی دوری می‌کنند.
• بی قید و آزاد هستند و تعهد دادن برایشان مانند اسارت است.
• کهن الگوی دیونوسوس فرد را به پوشیدن لباس‌های خاص و متفاوت، استفاده از زیورآلات زیاد و بلند کرن مو‌ها ترغیب می‌کند.
• آن‌ها تمایل زیادی به از خود بی خبر شدن و خلسه دارند و برای رسیدن به این حالات بسته به شرایط و نوع شخصیتشان ممکن است از روش‌های مختلفی استفاده کنند؛ از مدیتیشن گرفته تا استفاده از مواد روانگردان و مشروبات الکی.
• دیونوسوسی‌ها به عرفان و معنویات علاقه‌مند هستند و گرایش زیادی به ماورالطبیعه دارند.
• رابطه خوبی با دوستانش دارد. دوستانش او را دوست داشته و ماند یک کودک لوس به او سرویس داده و از او مراقبت می‌کنند.
• عاشق گذران وقت در طبیعت هستند.

• تضاد‌های ذهنی زیادی دارند. اغلب ممکن است نسبت به یک فرد یا موضوع احساس خاصی داشته و در زمانی دیگر کاملا به آن بی تفاوت باشند. ممکن است از کسی هم خوششان بیاید و در عین حال نبست به او بی علاقگی را نیز حس کنند. هم می‌توانند عاشق همه مردم باشند و در لحظه‌ای از همه متنفر.
• تغییرات احساسی برایشان عادی است و این احساسات متغیر خود را نیز نشان می‌دهند.
• زیبایی را به خوبی درک و حس می‌کنند و به همین خاطر احساس نزدیکی زیادی به زنان و طبیعت دارند. تعریف کردن از زنان و انجام کارهایی که جامعه آن را زنانه می‌داند برایشان عادی است.
• تمایلات جنسی شدیدی دارد و با روابط جنسی به دنبال نوعی تجربیات خاص و خلسه آور است. در واقع انگیزه اش تصاحب یک زن نیست بلکه همان تجربه در لحظه برایش مهم است.
• احتمال خودکشی در این افراد زیادتر از بقیه است.
• افراد متاثر از آرکتایپ دیونوسوس احساس وابستگی عمیقی به مادرشان دارند.
• آنها عاشق عاشق شدن هستند.
• احساس می‌کنند زندگی عادی روزانه آنها را خفه کرده و همیشه به اینکه به جایی دور بروند فکر می‌کنند.
• اهل رقابت نیستند، چون دیگران را شایسته رقابت نمی‌دانند.
• اغلب سعی می‌کنند کار‌ها را به روشی غیر معمول انجام دهند.
• او در عین حال که خودش را خاص و متفاوت از دیگران می‌داند از درون احساس پوچی و یاس فلسفی می‌کند. 

تاثیر دیونوسوس در طول زندگی

۱- کودکی دیونوسوس

۲- نوجوانی دیونوسوس

۳- دیونوسوس در دوران تحصیل

۴- شغل دیونوسوس

۵- میانسالی و پیری

۶- روابط با دیگران

۷- ازدواج

۸- رابطه با فرزندان

پرورش دیونوسوس

• با زنان و افراد فراجنسیتی در ارتباط باش، به حرف‌هایشان گوش کن، سعی کن درکشان کرده و با آن‌ها هم‌کلام شو.
• به خداوند ایمان داشته باش و مطمئن باش او خواسته‌های تو را برآورده کرده و به نیازهایت پاسخ می‌دهد.
• به این فکر کن که هستی در دستان توست و کائنات در تعادل با تو شکل گرفته‌اند.
• بپذیر که اطرافیانتان می‌توانند عاشقانه به تو خدمت کرده و تو هم می‌توانی به آن‌ها خدمت کنی.
• از دیدن خون نترس و به جای آن از دیدن آن به عنوان جریانی از زندگی لذت ببر.

جنبه‌های منفی و مشکلات روانی

کهن الگوی دیونوسوس بیش از دیگران دچار مشکلات روانی می‌شود و حتی اطرافیانش را نیز در معرض آسیب‌های روحی قرار می‌دهد. مخصوصا اگر در جامعه‌ای باشد که بسیار خشک و اخلاقی است، فشار روحی زیادی بر او وارد خواهد شد.

• در جامعه‌ای که شباهت به دختران ضد ارزش به حساب بیاید یک پسر دیونوسوسی ممکن است با اعتماد به نفس ضعیف بزرگ شود. او در عین حال خود را فردی خاص می‌داند و همین می‌تواند باعث شود یک اعتماد به نفس کاذب و احساسی دروغین از خود در او شکل بگیرد.
• او مایل است همیشه جوان بوده و زندگی خود را به خوشگذرانی طی کند.
• او مجبور است مدام با تضاد‌ها و تردید‌های درونی و احساسات متناقضی مثل هیجان و سردی، خواستن و نخواستن یا تامل و شتابزدگی مبارزه کند. ویژگی‌های متضاد او همیشه در حال مبارزه با یکدیگر هستند و رنج حاصل از آن او را به سمت استفاده از الکل و مواد مخدر می‌کشاند. از نظر یونگ پیدا کردن راهی برای رسیدن به تجربه‌های معنوی می‌تواند این افراد را از مصرف الکل و اعتیاد به آن دور کند.
• در این افراد بیماری‌های روان تنی دیده می‌شود که نتیجه در برگرفتن کل وجود او توسط نشانه‌های دیونوسوسی است.
• فرد متاثر از آرکتایپ دیونوسوس می‌تواند برای اطرافیانش نیز مشکلاتی به وجود بیاورد. برای مثال زنی که با مرد دیونوسوسی در ارتباط است ممکن است به سمت مواد مخدر و الکل کشیده شود، مخصوصا اگر شخصیت بی ثباتی داشته باشد که زود تحت تاثیر دیگران قرار می‌گیرد. او همچنین می‌تواند موجب برهم خوردن رابطه زناشویی شده و در زندگی همسر خود آشوب ایجاد کند.

تعدیل دیونوسوس و رشد شخصیت

مردان و زنان دیونوسوسی شاید نتوانند در نهایت مانند افراد عادی جامعه رفتار کنند، اما می‌توانند برای یک زندگی عادی این کهن الگو را در خود تعدیل نمایند.

• افراد دیونوسوسی باید بتوانند احساسات خود را بدون قضاوت کردن بپذیرند. در عین حال باید شخصیت قوی داشته باشند تا در در مقابل افکار و احساسات خود زود تسلیم نشوند و مطابق آن‌ها عمل نکنند.
• پرورش کهن الگو‌های دیگر می‌تواند به فرد دیونوسوسی کمک کند. بیدار کردن زئوس (آرکتایپ پدر) به او از مراقبت از فرزندان و پذیرش تفاوتش با دیگران کمک می‌کند. کهن الگوی هرمس (آرکتایپ پیام آور) به او کمک می‌کند تا بهتر با دیگران ارتباط برقرار کرده و درک کند احساساتش موقتی هستند. همچنین لازم است در هر فردی در کنار کهن الگوی دیونوسوس که نماد نیمکره راست و احساسات است، کهن الگوی آپولو که نماد نیمکره چپ و تفکر منطقی است رشد یابد. بیداری هر دوی این آرکتایپ‌ها در کنار هم می‌تواند به روان انسان تعادل بدهد.
• عشق برای دیونوسوس خاص و مست کنده است و احساس یگانگی حاصل از آن او را به معشوقش نزدیک می‌کند. لازم است یک دیونوسوسی عاشق، چاشنی تعهد را به رابطه عاشقانه خود اضافه کند.

سخن آخر

به طور کلی می‌توان گفت که آرکتایپ دیونوسوس، عارف و عاشق است، به دنبال موسیقی، لذت و شادی و اهل خلسه و رهایی است و خیلی محتمل است که یک معتاد یا یک آواره سرگردان شود. او که غرق در زمان حال است روحی لطیف و طبیعتی زنانه دارد. نتیجه اینکه بیداری متعادل کهن الگوی دیونوسوس می‌تواند به رشد احساسات و لذت از زیبایی در افراد کمک کند، اما اگر این آرکتایپ بر فرد مسلط باشد، مشکلات فراوانی را به دنبال خواهد داشت.
شما کسی را می‌شناسید که تظاهری از شخصیت دیونوسوس باشد؟ چقدر با شخصیت شناسی مرتبط با کهن الگو‌ها آشنا هستید؟ اگر به این موضوع علاقه‌مند هستید پیشنهاد می‌کنیم کهن الگوی آرس؛ شخصیت شناسی آرکتایپ جنگ و کهن الگوی پرسفون؛ شخصیت شناسی آرکتایپ دختر را نیز در ستاره بخوانید.