نویسنده: ندا علی‌خانی
بروزرسانی: 5 مهر 1402
از گذشته تاکنون دریا و اقیانوس‌های عظیم جهان مملو از گنج‌های بسیاری بوده‌است. در اعماق اقیانوس‌های جهان، در دل آن تاریکی‌ها مناطق وسیعی وجود دارد که زیستگاه مواد معدنی و شیمیایی باارزشی است. اما رسیدن به آن منابع عظیم کار ساده‌ای نیست. از این رو بشر همواره استفاده از منابع موجود در خشکی‌ها را از نظر زمانی و مالی مقرون به صرفه می دانست. اما با گذشت زمان و افزایش جمعیت کره زمین، این منابع شیمیایی پاسخ‌گوی نیاز جوامع نبوده و شیمی‌دان‌ها و متخصصان این حوزه تصمیم به استخراج منابع باارزش موجود در اعماق دریا را گرفتند.
به گفته‌ی این متخصصان، ذخایر بستر دریا انواع مختلفی از مواد شیمیایی را شامل می‌شود. از سوی دیگر استخراج این منابع باید تحت نظر سازمان بین‌المللی بستر دریا و با توجه به قوانین این سازمان انجام شود. برای شناخت ذخایر موجود در دریاها و آشنایی با این سازمان بین‌المللی که موضوع تحقیق کتاب شیمی پایه یازدهم است، با مطلب پیش رو همراه شوید.
معرفی سازمان بین‌المللی بستر دریا
سازمان بین‌المللی بستر دریا (ISA) سازمانی است که قوانین مربوط به استخراج و رسیدگی به منابع اعماق دریاها را تدوین و اجرایی می‌کند. محدوده عملکرد این سازمان خارج از حوزه‌های قضایی ملی انجام می‌شود. اختیارات این سازمان در تعیین قوانین در زمینه‌ی تعیین مقررات زیست محیطی، مسئولیت‌ها و قوانین مالی و نظارت بر چگونگی اجرای این قوانین است. این سازمان برای اولین‌بار در سال ۱۹۹۴ در کینگستون، جامائیکا تشکیل شد. تاکنون کشورهایی مانند چین، بریتانیا، آلمان، هند، روسیه، ژاپن، برزیل، هلند، کره جنوبی و بسیاری از کشورهای دیگر در این سازمان عضو هستند. آمارهای اعلام شده در سال ۲۰۱۶ تعداد کشورهای عضو این سازمان را ۱۶۷ کشور اعلام کرده‌است.
ذخایر بستر دریا و چگونگی استخراج آن‌ها
بررسی‌ها نشان می‌دهد که عمده‌ی مواد شیمیایی و معدنی موجود در کف اقیانوس‌ها در بخش‌های عمیق آن یافت می‌شود. در میان انواع مواد معدنی باارزشی که در این مناطق یافت می‌شود، موادی همچون مس، کبالت، نیکل، منگنز، سرب، لیتیوم، تیتانیوم، پلاتین، طلا و روی تقاضای بیشتری از سوی کشورها داشته و عمدتا در تلاش برای به دست آوردن چنین موادی هستند. برای استخراج هر کدام از این منابع هم باید با توجه به قوانین سازمان بین‌المللی بستر دریا عمل کرد. در حال حاضر این سازمان قراردادهای لازم برای استخراج سه گروه از این منابع را تعیین و امضا کرده‌است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
گره‌های چندفلزی
گره‌های چندفلزی به گروهی از فلزاتی همچون منگنز، نیکل، مس و کبالت گفته می‌شود که عمدتا در اقیانوس منطقه کلاریون-کلیپرتون (CCZ)، منطقه‌ای عظیم در اعماق ۴۰۰۰ تا ۶۰۰۰ متری اقیانوس آرام واقع شده‌است. این ناحیه غنی از فلزات مهم و باارزش است. برای استخراج منابع گره‌های چندفلزی نیاز به حفاری ۵-۱۰ سانتی‌متر از سطح دریا و جداسازی گل‌ولای از آن‌ها و در نهایت برداشت فلزات به وسیله لوله‌های کشتی‌های دریایی است. سازمان بین‌المللی بستر دریا (ISA) با تعیین ۱۷ قرارداد بهره‌برداری از این منابع را به چندین شرکت واگذار کرده‌است.
سولفیدهای چندفلزی
سولفیدهای چندفلزی غنی از فلزاتی مانند کبالت، نیکل، مس، طلا، سرب، نقره و سایر فلزات هستند. این رسوبات به دلیل فعالیت آتشفشانی در عمق ۱۰۰۰ تا ۴۰۰۰ متری اقیانوس‌ها تشکیل شده‌اند. این رسوبات را که کانسار (مجموعه‌ای از سنگ‌ها و فلزات دریایی) هم می‌نامند، معمولا در نزدیکی مناطق خط الرأس اقیانوس‌ها تشکیل می‌شوند.
سولفیدهای چندفلزی بر اثر برخورد محلول‌های مذاب خارج شده از دریچه‌های گرمایی (هیدروترمال) با آب‌های سرد اقیانوس‌ها و رسوبات ایجاد شده، به وجود می‌آیند. رسوباتی که منابع عظیمی از فلزات گران‌بها را تشکیل می‌دهند. سازمان بین‌المللی بستر دریا ۷ قرارداد برای بهره‌برداری از رسوبات چندفلزی را تدوین و امضا کرده‌است.
پوسته کبالت
بسیاری از مواد معدنی باارزش اعماق دریاها اغلب در مناطق اطراف دامنه‌ی کوه‌های زیر آب وجود دارند. در این میان می‌توان منابع عظیمی از ذخایر باارزش را در عمق ۸۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلومتری غرب اقیانوس آرام پیدا کرد که به آن‌ها پوسته کوه‌های دریایی هم می‌گویند. ضخامت این پوسته‌ها متفاوت بوده و معمولا در اندازه‌ی ۱۰ تا۲۵ سانتی‌متر است.
برای استخراج این پوسته‌ها مهم‌ترین کار برداشت لایه‌های غنی از کبالت و از بین بردن سنگ‌های بی‌ارزش اطراف آن است. سازمان بین‌المللی بستر دریا ۴ قرارداد برای بهره‌برداری از این پوسته را تدوین و اجرایی کرده‌است.
کلام آخر
تا سال ۲۰۱۸ سازمان بین‌المللی بستر دریا ۲۹ قرارداد برای استخراج منابع باارزش از اعماق دریاها را تدوین و امضا کرده‌است. قراردادی که کشورهای عضو این سازمان برای به دست آوردن منابع دریایی ملزم به پیروی از آن‌ها هستند.
برگرفته از: Deep Sea Mining
