نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 19 مرداد 1401
ستاره | سرویس گردشگری – جیرفت شهری در ناحیه جنوب استان کرمان و مرکز شهرستان جیرفت است. شهر جیرفت در ارتفاع ۷۲۰ متر از سطح دریا و در دره ای پهن گسترده شده واز موقعیتی دشتی و کوهستانی برخوردار است. جیرفت از دو کلمه (جیر) به معنی پست و پایین و (افت) به معنی افتاده تشکیل شده‌است و به طور کلی جیرفت به معنای (جلگه پست آبرفتی) است؛ و نظر دیگر اینکه «جی» مخفف جوی آب نام داشته و «رفت» فعل ماضی از مصدر رفتن وروییدن وپاک کردن است که گفته می‌شود این شهر در گذشته به وسیله سیل مهیبی ازبین رفته که پس از آن گفته شده «جی رفت». در این مطلب نگاهی به مهم‌ترین جاذبه های گردشگری جیرفت انداخته‌ایم.
۱. قلعه سموران
قلعه سموران که از سنگ‌های مرمر متمایل به قرمز ساخته، در ۶۰ کیلومتری شرق شهر جیرفت بر فراز کوهی احداث شده است.دیواره بالای کوه که حدود هزار مترمربع است، از صخره‌هاو پرتگاه‌های طبیعی تشکیل شده است. در قسمت‌هایی که امکان نفوذ دشمن بوده، دیواری بلند شامل دو دروازه در ضلع جنوبی با ۱۲ برج دیده‌بانی احداث شده است. در ارتفاع ۲۰۰ متری بالای قلعه، دیوار سنگی دیگری با ملات آهک وجود دارد که دور تا دور قلعه احداث شده است.قلعه سموران به علت استحکام و موقعیت طبیعی شباهت زیادی به قلعه‌های اسماعیلیه دارد و شاید مدت‌ها مورد استفاده پیروان اسماعیلیه قرار گرفته بوده، زیرا گروه‌هایی از فرقه اسماعیلیه در جبال بارز زندگی می‌کردند.
۲. کاروانسرای گنجعلیخان
کاروانسرای گنجعلیخان در ضلع شرقی میدان این مجموعه قرار گرفته است. گنجعلیخان از حاکمان صاحب نفوذ عصر صفویه (۱۰۳۴- ۱۰۰۵ه ق) بود که از موقعیت خود در ردبار شاه عباس بهره گرفت و به احداث مجموعه ای پرداخت که امروز جایگاه بالندگی کرمان به شمار می رود. این مکان در مقاطعی از تاریخ به عنوان مدرسه نیز استفاده شده است کما اینکه درجریان حمله سربازان آقامحمدخان به این مدرسه، سید علویه، معلم این مدرسه از در شمالی آن که در بازار کلاه مالها قرار دارد، بیرون رفت و خود رابه آقا محمد خان رساند. در سالهای اخیر نیز از این محل به عنوان دانشکده هنر استفاده شده است. کاروانسرا دارای حجره های متعدد است و نقش اژدهای بزرگ بالدار که به سبک چینی و مغولی بر پیشانی ضلع شمالی کاروانسرا دیده می شود از جمله ارزش های هنری آن محسوب می شود.
۳. مسجد شهر قدیم جیرفت(دقیانوس)
مسجد شهر قدیم جیرفت(دقیانوس) حدود ۱۲۰۰ سال قدمت دارد و همانطور که از نامش پیداست یکی از کهن‌ترین مساجد جهان اسلام است و در ایران نیز جزء نخستین مساجدی است که احداث شده است.این مسجد در حاشیه رودخانه هلیل‌رود و در شهر دقیانوس ساخته شده و علاوه بر اینکه نشان‌دهنده شاهکار معماری ایران‌زمین است، نشان از اوج دیانت مردمان این سرزمین دارد. مسجد شهر دقیانوس به دستور عمر‌و‌لیث در دوره صفاری و دهه سوم هجری قمری احداث شد و در زمان خودش یکی از بزرگترین مساجد جهان اسلام بود.این مسجد شش هزار متر مربع وسعت داشته است و شاخص‌ترین بنا در شهر بزرگ دقیانوس بوده است و بهره‌گیری از کاشیکاری‌های شکیل و زیبا و استفاده از روش‌های ابداعی و بی‌نظیر در آب‌رسانی از شاخصه‌های مسجد است که نشان می‌دهد در آن زمان نقش بالقوه‌ای در زندگی مردم داشته است.
۴. موزه جیرفت
موزه جيرفت تعدادي از اشياء كشف شده در اين محل نگهداري مي شود. بخش عمده اين اسياي بازيافتي را ظروف تزئيني ساخته شده از سنگ صابون تشكيل مي دهد. از ميان حدود هزار قلم شي بازيافتي در حدود سيصد قلم از ظروف سنگي تزئين شده با نقوش برجسته و گاه كنده كاري شده براي ترصيع تشكيل مي دهد، كه نقش مايه هاي تزئيني آنها را انواع خاصي از جانوران، موجودات هيولايي و افسانه اي، انسان و نيز گونه هاي چندي از گياهان مانند نخل، نماي باروي دور شهرها و بناهاي درون آن را در برمي گيرد. بقيه اين اشياء به طور تقريبا برابر ميان گونه هاي ديگري از آثار هنري تقسيم شده است كه آنها عبارتند از :
- سرديس و تنديس انسان و جانوران از سنگ مرمر
- پيكره انسان و جانوران از سنگ صابوني
- پيكره انسان و جانوران از مفرغ يا بخشي از اشياي تزئيني پيچيده تر
- افزون بر ظروف، گونه هاي متعددي از اشياء متفاوت از همان سنگ مانند چهار پايه ( به احتمال نماي معبد ) با شباهت بسيار زياد به يافته هاي مشابه از حفريات شهداد
- سفال منقوش يا ساده شبيه سفالهاي به دست آمده از شهداد، تپه يحيي در كرمان و شهر سوخته سيستان كه تاريخ آنها به اواخر هزاره چهارم و هزاره سوم ق . م مي رسد
- اشياي كوچك گوناگون از سنگ لاجورد، مانند مهره هاي مسطح و استوانه اي با نقش مايه هاي انسان، شير با سر انسان، عقاب و نقوش هندسي همراه با پيكرهاي انسان و جانور و سرانجام ظروف ساده، مهره هاي استوانه اي و پيكرهاي گوناگون از سنگ مرمر. ظروف سنگي منقوش جيرفت از لحاظ سبك به گروه سري قديمي قديمي ترين گروه از سه گروه ظروف سنگ لاجوردي تعلق دارد كه آن را به اواسط هزاره سوم ق . م تاريخ گذاري كرده اند
۵. محوطه باستان شناسی روستای کنارصندل
روستای کنارصندل در فاصله ۳۰ کیلومتری جنوب شهر جیرفت واقع شده است که کاوش های باستان شناختی در محوطه باستانی کنارصندل به سرپرستی یوسف مجیدزاده در تپه های جنوبی و شمالی کنارصندل، گورستان محطوط آباد در ۸۰۰۰ متری شرق تپه جنوبی و گورستان قلعه کوچک در چهار کیلومتری شمال غرب روستای کنار صندل در روستای قلعه کوچک انجام شد.
بر پایه کاوش های باستان شناختی، حوزه فرهنگی هلیل رود در طول هزاره سوم از شکوفایی و رونق بسیار زیادی برخوردار بوده است، چنان که در محدوده این شهرستان بقایای یکی از نخستین شهرهای ساخته شده به دست بشر با تمام ویژگی های یک شهر آن چنان که در ادبیات باستان شناسی مطرح است، شناسایی شده است.
۶. غار شعیب
غار شعیب در ۱۸ کیلومتری غرب جیرفت و منطقه‌ای به نام مارون قرار دارد. دهانه ورودی غار به سمت شمال است و یافتن آن نیاز به کمی بررسی و جستجو دارد. از دهانه غار باید به صورت نشسته و به آهستگی وارد شد. پس از آن یک شکاف شرقی- غربی وجود دارد که نور خورشید می‌تواند کاملاً در این شکاف تابیده شود. در انتهای غار دهانه دیگری وجود دارد که شبیه یک اطاق است و در آن قندیل‌هایی وجود دارند که چندان بلند نیستند. درون غار تعدادی خفاش دم‌دار و بسیار نادر زندگی می‌کنند که از نوع خفاش‌های بی‌آزار و حتی مفید می‌باشند. این جانوران از انواع حشرات که معمولاً آفت هستند تغذیه می‌کنند و به این ترتیب کمک بزرگی به کنترل جمعیت آفات کشاورزی می‌نمایند.
این غار چندان پیچیده و طولانی نیست اما پیمایش آن نیازمند حضور شخص راهنما یا فردی آشنا به غارنوردی می‌باشد.به اعتقاد مردم بومی منطقه این غار همان غار اصحاب کهف است که البته صحت و سقم این مطلب نیاز به بررسی بیشتر دارد ولی عده‌ای نیز بر این عقیده هستند که شعیب نام عارفی بوده که در این حوالی زندگی می‌کرده و برای عبادت به این غار رفت و آمد داشته است و به همین دلیل این غار مورد احترام اهالی منطقه است.
۷. آرامگاه امیر حیدر
این بنا در دولت‌آباد اسفندقه از توابع جیرفت واقع شده و متعلق به دوره صفوی است. مطالب و یادبودهای متعددی در داخل بنا با خطوط خوش و ممتاز نستعلیق و نسخ عالی نوشته شده که نشان‌دهنده اخلاص قلبی و تجلیل مقام معنوی صاحب مزار است. تاریخ این نوشته‌ها بین سال های ۱۰۰۲ و ۱۰۱۲ و ۸۲۱ هجری قمری است. این آرامگاه دارای تزئینات گچبری و نقوش هندی شاخ و برگ و اسلیمی با نقش شاه عباسی است.
۸. آرامگاه سالار رضا
مقبره سالار رضا مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان جیرفت، روستای گرم سالار رضا واقع شده است. این اثر در تاریخ ۲۲ تیر ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۲۷۵۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پیشنهاد ستاره
در سفر به جیرفت اگر دعوت به مراسم عروسی شدید، حتما آن را قبول کنید، مردم جیرفت مراسم مخصوص و سنتی در برپایی عروسی و عزا دارند. آیا تا به حال به این شهر سفر کرده‌اید؟
منابع: سیری در ایران، ویکی پدیا، کجارو
