ربا چیست و چرا حرام است؟

ستاره | سرویس مذهبی – ربا چیست و چرا حرام است؟ در این مطلب پاسخ را خواهید یافت.

 

ربا چیست؟

ربا در اصطلاح به معنی گرفتن یک مال در عوض پرداخت مالی از همان جنس است به طوری که میزان یکی زیادتر از دیگری باشد.

 

 

انواع ربا

دو نوع ربا وجود دارد؛

۱. ربای در قرض

• اگر کسی پولی را به نفر دیگری قرض بدهد و این قرض را مشروط به شرطی کند که به نفع خودش باشد ربا محسوب می شود.

۲. ربای در معامله

• اکسی شخصی مقدار معینی از یک جنس را با مقدار بیشتری از همان جنس معامله کند نیز ربا محسوب می شود.

امام صادق (ع) در مورد اقسام ربا فرمودند:

ربا دو قسم است ۱ـ به صورت هديه ای است كه برای شخص برده می شود تا بيشتر او را مورد توجه قرار دهد. اين قسم ربا همان است كه قرآن می فرمايد هديه ای به ديگران بپردازيد تا در عوض بيشتر از آن هديه بهره مند شويد ثوابی برای شما از اين هديه كه به ديگری داده تا در عوض بهره مند شويد، نمی باشد ۲ـ ربائی كه مانند قسم اول نيست كه به صورت هديه باشد بلكه پولی به كسی می دهند كه در عوض چند برابر از او مطالبه نمايند و خداوند به آن وعده جهنم داده است. (الكافي، ج۵، ص۱۴۴)

 

آیا می دانید ربای حلال چیست؟

 

ربا در روایات

پیامبر اکرم (ص):

• كسی كه ربا بخورد خداوند شكمش را به مقدار آن چه خورده از آتش پر می كند پس اگر از ربا مالی را به دست آورد عملش را نمی پذيرد و هميشه مورد لعن خدا و ملائكه است مادامی كه قيراتی از مال ربوی نزدش باشد. (مستدرك الوسائل، ج۱۳، ص۳۳۲)

• در شب معراج جماعتی را ديدم كه هرگاه يكی از ايشان می خواست برخيزد از بزرگی شكمش نمی توانست. از جبرئيل پرسيدم اين ها چه كسانی هستند؟ گفت: ربا خواران اند كه روز قيامت بر نمی خيزند مگر مانند جن زده ها ناگاه ايشان را بر راه آل فرعون ديدم كه بامداد و شامگاه بر ايشان آتش عرضه می شود می گويند خدايا چه وقت قيامت برپا مي شود. (مستدرك الوسائل، ج۱۳، ص۳۲۹)

• هرگاه در بين امت من ربا زياد شود زلزله هم زياد می شود. (جامع الاخبار، ص۱۸۰)

 

امام علی (ع):

• خورنده (گيرنده) ربا و كسی كه ربا می دهد و كسی كه شاهد و ناظر رباست و كسی كه نويسنده رباست در اين كه كار حرام انجام می دهند، مساوی هستند. (الكافي، ج۵، ص۱۴۴)

• خدا پنج گروه را در ارتباط با ربا لعن نموده است: رباخوار، فروشنده مال ربوی، ربا دهنده، کسى که ربا را محاسبه مى‌کند و شهود قرارداد ربا.

 

امام باقر (ع):

• پست ترين شغل ها بدست آوردن درآمد از راه ربا می باشد. (الكافي، ج۵، ص۱۴۴)

• در كتاب علی (ع) يافتم كه نوشته شده بود هرگاه بعد از من ربا رايج شود مرگ ناگهانی هم رايج می شود. (الامالي، للطوسي، ص۲۱۰)

 

امام صادق (ع):

• زراره می گويد به امام صادق (ع) عرض كردم اين كه خدا در قرآن می فرمايد خداوند كم می گرداند و بركت را می برد از مال ربائی و صدقات را زياد می كند در حالی كه كسی را می بينم كه ربا می خورد و مالش هم زياد می شود حضرت فرمودند: كدام كم شدن و بی بركتی بدتر از اين كه يك درهم ربا دين را از بين می برد و اگر توبه كند مالش می رود و فقيرمی شود. (وسائل الشيعه، ج۱۸، ص۱۱۹)

 

ربا در قرآن

«الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لاَ يَقُومُونَ إِلاَّ كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَن جَاءهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَىَ فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُوْلَـئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ. يَمْحَقُ اللّهُ الْرِّبَا وَيُرْبِي الصَّدَقَاتِ وَاللّهُ لاَ يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ»

(آیه ۲۷۵ و ۲۷۶ سوره بقره)

«كسانی كه ربا می خورند، (در قيامت) بر نمی خيزند مگر مانند كسی كه بر اثر تماس شيطان، ديوانه شده (و نمی تواند تعادل خود را حفظ كند، گاهی زمين می خورد، گاهی به پا می خيزد) اين به خاطر آن است كه گفتند: داد و ستد هم مانند ربا است (و تفاوتی ميان آن دو نيست). در حالی كه خدا بيع را حلال كرده، و ربا را حرام! (زيرا فرق ميان اين دو، بسيار است) و اگر كسی اندرز الهی به او رسد، و (از ربا خواری) خودداری كند، سودهايی كه در سابق قبل از نزول حكم تحريم به دست آورده، مال اوست، (و اين حكم، گذشته را شامل نمی گردد،) و كار او به خدا واگذار می شود، (و گذشته او را خواهد بخشيد). اما كسانی كه باز گردند (و بار ديگر مرتكب اين گناه شوند)، اهل آتش اند، و هميشه در آن می مانند. خداوند، ربا را نابود می كند، و صدقات را افزايش می دهد! و خداوند، هيچ انسان ناسپاس گنهكاری را دوست نمی دارد.»

 

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِيَ مِنَ الرِّبَا إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ. فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِّنَ اللّهِ وَرَسُولِهِ وَإِن تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُؤُوسُ أَمْوَالِكُمْ لاَتَظْلِمُونَ وَلاَ تُظْلَمُونَ»

(آیه ۲۷۸ و ۲۷۹ سوره بقره)

«ای كسانی كه ايمان آورده ايد! از (مخالفت فرمان) خدا به پرهيزيد، و آن چه از (مطالبات) ربا باقی مانده، رها كنيد، اگر ايمان داريد! اگر (چنين) نمی كنيد، بدانيد خدا و رسولش، با شما پيكار خواهند كرد! و اگر توبه كنيد، سرمايه های شما، از آن شماست اصل سرمايه، بدون سود نه ستم می كنيد، و نه بر شما ستم وارد می شود.»

 

---

 

«يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا لاتَأْكلُوا الرِّبَوا أَضعَفاً مُّضعَفَةً وَاتَّقُوااللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»

(آیه ۱۳۰ سوره آل عمران)

«ای كسانی كه ايمان آورده ايد ربا (و سود پول) را چند برابر نخوريد از خدا بپرهيزيد تا رستگار شويد»

 

---

 

«وَأَخْذِهِمُ الرِّبَوا و َقَدْ نهُوا عَنْهُ وَ أَكلِهِمْ أَمْوَلَ النَّاسِ بِالْبَطِلِ و َأَعْتَدْنَا لِلْكَفِرِينَ مِنهُمْ عَذَاباً أَلِيماً»

(آیه ۱۶۱ سوره نسا)

«و (همچنين) به خاطـر ربا خواری در حالی كه از آن نهی شده بودند و خوردن اموال مردم به باطل، و برای كافران آن ها عذاب دردناكی آماده كرده ايم»

 

---

 

«وَ ما آتَيْتُمْ مِنْ رِباً لِيَرْبُوَا في‏ أَمْوالِ النَّاسِ فَلا يَرْبُوا عِنْدَ اللَّهِ وَ ما آتَيْتُمْ مِنْ زَکاةٍ تُريدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ»

(آیه ۳۹ سوره روم)

«آنچه به عنوان ربا می پردازید تا در اموال مردم فزونی یابد، نزد خدا فزونی نخواهد یافت و آنچه را به عنوان زکات می پردازید و تنها رضای خدا را می طلبید (مایه برکت است و) کسانی که چنین می کنند دارای پاداش مضاعف اند.»

 

رباخواری چه عقوبتی دارد؟

ربا در دین اسلام یکی از گناهان کبیره است و در احادیث فراوانی بر کبیره بودن این گناه تصریح شده است. در قرآن نیز برای آن وعده عذاب داده شده است.

باید توجه داشته باشید که علاوه بر ربا گرفتن، ربا دادن نیز حرام است و حتی شاهد و کاتب معامله ربوی نیز در گناه آن شریک هستند.

 

آیا وام های دارای سود مشخص ربا محسوب می شود؟

وام گرفتن از مردم و نیز وام دادن به مردم به شرط پرداخت سود ربا محسوب می شود و حرام است.

 

راه گریز از ربا

کلمات و گفتار در ایجاد یا عدم ایجاد یک معامله ربوی نقش مهمی دارند؛ مثلا اگر شخصی می خواهد شرایط نقد یا نسیه بودن یک کالا را بداند فروشنده به دو صورت می تواند برای او توضیح دهد. یا اینکه بگوید قیمت این کالا مثلا صد تومان است و برای سه ماه دیگر سودش می شود صد و بیست تومان؛ این گفتار شبهه ربا دارد. اما اگر بگوید قیمت نقدی این کالا صد تومان و قیمت نسیه سه ماهی آن صد و بیست تومان است، کلمه سود را که شبهه ربا دارد به کار نبرده است.

در امور بانکی نیز با این که قوانین آن از نظر شرعی صحیح است اما گاهی مجریان امور بانکی وارد نیستند یا حوصله کافی ندارند و همین باعث می شود که شبهه ربوی پیدا کند.

 

جرم ربا در قانون مجازات اسلامی

قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) ربا دادن و ربا گرفتن را جرم دانسته و مجازات آن را شش ماه تا سه سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق در نظر گرفته است.

 

چرا ربا حرام است؟

امام رضا (ع) می فرمایند: علت تحريم ربا اين است كه:

• خوبي ها از ميان جامعه می رود.

• ثروت های مردم تلف می شود.

• انسان ها به دنبال افزون طلبی در سود و منفعت می روند.

• به سبب رايج شدن ربا كسی به ديگری وام نمی دهد و موجب فساد و ظلم و ستم در اجتماع می شود. (وسائل الشيعة، ج۱۸، ص۱۱۷)

امام صادق (ع) در این باره فرمودند:

اگر ربا كار حلالی بود مردم از تجارت دست بر می داشتند و آن چه به آن (از صنايع و حرفه ها) محتاج بودند ترك می كردند لذا خداوند ربا را حرام نمود تا مردم از حرام به حلال و تجارت و خريد و فروش رو بياورند و بين ايشان قرض باقی بماند. (من لايحضره الفقيه، ج۳، ص۵۶۷)