تهوع بارداری یکی از شایع‌ترین مشکلات زنان در دوران بارداری است. در اینجا با علت حالت تهوع و همچنین راه‌های درمان تهوع بارداری آشنا شوید.
ستاره | سرویس مادر و کودک – علت حالت تهوع در بارداری و درمان تهوع بارداری را در این مطلب بخوانید.
تهوع در بارداری
حالت تهوع و استفراغ در دوران بارداری یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که خانم‌های باردار در این دوران با آن روبرو هستند. علت حالت تهوع در بارداری به عوامل مختلفی وابسته است که از آن جمله می‌توان حتی به عوامل روحی و عصبی نیز اشاره نمود. تهوع بارداری باعث کم‌اشتها شدن زن باردار می‌شود و ممکن است برای رحم و جنین خطراتی را نیز به دنبال داشته باشد؛ بنابراین پیشگیری از این مورد ضروری است.
در این مطلب قصد داریم درباره دلایل و علل حالت تهوع بارداری صحبت کرده و راهکارهایی برای درمان این مشکل به شما ارائه دهیم اما قبل از آن، بهتر است تفاوت حالت تهوع و ویار را بدانیم.
علت حالت تهوع بارداری
متخصصات طب سنتی، علت بروز استفراغ و تهوع در دوران بارداری را توقف قاعدگی، ضعف معده و عدم خروج فضولات بدن می‌دانند. همان‌طور که می‌دانید با آغاز دوران بارداری، قاعدگی در زنان متوقف می‌شود بنابراین بخشی از مواد زاید و فضولاتی که همیشه به واسطه قاعدگی از بدن خارج می‌شدند، در بدن باقی می‌ماند. این فضولات به این دلیل که استعداد تغذیه جنین را ندارد، در محل رحم جمع نمی‌شود و ناگزیر به صورت طبیعی به سمت معده حرکت کرده و در دهانه معده قرار می‌گیرند. از آنجا که دهانه معده بسیار حساس است، با تجمع این مواد زاید از خود واکنش نشان داده و در نهایت موجب بروز حالت تهوع و استفراغ در زنان باردار می‌شود.
این حالت در میان عوام به ویار مشهور است و معمولا ۳ تا ۴ ماه به طول می‌انجامد. در بعضی موارد نیز دیده شده این شرایط تا ۹ ماه بارداری مادر را همراهی می‌کند.
پزشکان و متخصصین امر برای برطرف نمودن این حالت آزاردهنده راهکارهایی را برای خانم‌های باردار در نظر می‌گیرند که به واسطه آنها به تقویت معده خود بپردازند زیرا اساس درمان حالت تهوع زنان باردار تقویت دهانه معده است و این کار با دستورات بسیار ساده که برای همه قابل اجراست، امکان پذیر است.
در یک جمع بندی کلی علت اصلی حالت تهوع صبحگاهی در زنان باردار را می‌توان تغییرات هورمونی و فیزیکی در بدن زنان باردار دانست. از مهم‌ترین دلایل حالت تهوع بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
افزایش سریع هورمون بارداری در ماه‌های اولیه بارداری
افزایش حس بویایی و حساسیت زنان باردار به انواع بوها
حساسیت بیشتر دستگاه گوارش
کمبود ویتامین‌ها از جمله ویتامین B
مشکلات روحی و روانی
از نظر پرشکان و متخصصین امر، بعضی از زنان از نظر روانی بیش از دیگران مستعد حالت تهوع و استفراغ هستند و این یک پاسخ غیر‌طبیعی نسبت به استرس است.
تفاوت ویار با حالت تهوع
کلمه ویار در لغت به معنای اشتیاق و میل شدید به چیزی است که به طور عامیانه به میل و خواست شدید زن باردار برای خوردن چیزی اطلاق می‌شود. اما ویار در علم پزشکی به حالت تهوع صبحگاهی در زنان باردار گفته می‌شود که تقریبا سه‌چهارم زنان باردار در سه‌ماهه اول بارداری خود از این حالت رنج می‌برند.
حالت تهوع بارداری معمولا در هفته ششم شروع می‌شود اما ممکن است در بعضی خانم‌ها حتی زودتر و از هفته چهارم نیز شروع شود. حدود نیمی از زنان مبتلا به تهوع صبحگاهی در هفته چهاردهم بارداری بهبود می‌یابند.
احتمال تهوع بارداری در چه شرایطی بیشتر است؟
آنچه مسلم است این است که بدن و شرایط هر فرد با فرد دیگر متفاوت است و آنچه باعث ایجاد این حالت در یک نفر می‌شود، ممکن است برای فرد دیگر پیش نیاید. از جمله رایج‌ترین شرایطی که ممکن است برای یک خانم باردار ایجاد حالت تهوع کند می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
بارداری دوقلویی و چندقلویی
داشتن سابقه تهوع و استفراغ در بارداری‌های قبلی
داشتن سابقه تهوع و استفراغ به عنوان عارضه مصرف قرص‌های ضد‌بارداری
داشتن سابقه استعداد به بیماری حرکت
استعداد ژنتیکی تهوع بارداری
داشتن سابقه سردرد‌های میگرنی
درمان خانگی حالت تهوع بارداری:
توصیه می‌شود که برای درمان حالت تهوع در بارداری، تا حد امکان از دارو استفاده نشود و به درمان‌های طبیعی و خانگی موثق و صحیح روی آورده شود.
افزایش کیفیت زندگی، دوری از استرس و قدم‌زدن در هوای آزاد از تهوع‌های صبحگاهی تا حد زیادی جلوگیری می‌کند. از گذشته، زنجبیل را به عنوان بهترین داروی رفع تهوع می‌شناختند. همچنین در زمان تهوع استفاده از غذای خشک با فاصله کم موثر خواهد بود. استفاده از زنجبیل چه به صورت پودر، چه به صورت تازه و رنده شده در نوشیدنی صبحانه به میزان چشم‌گیری تهوع‌های وحشتناک دوران بارداری را کاهش می‌دهد.
مادران همچنین می‌توانند از “طب فشاری” که توسط ماما انجام می‌شود بهره بگیرند. اما در صورتی که بدن مادر دچار کم‌‌آبی شود، باید از داروهای دیگر تجویزشده توسط پزشک استفاده مشود. مصرف داروهای مسکن بجز استامینوفن در دوران بارداری توصیه نمی‌شود.
با توجه به این‌که بارداری یک پروسه طولانی در زندگی هر زن است، مادران می‌توانند به دور از استرس به راحتی به فعالیت‌های روزمره خود بپردازند و علاوه بر انجام ورزش (به جز ورزش‌های سنگین مانند اسب سواری) به کار، تحصیل و سایر فعالیت‌های روزمره خود ادامه بدهند.
غذاهای موثر در کاهش حالت تهوع بارداری:
مصرف گوشت کبک و بلدرچین
در طب سنتی، گوشت بلدرچین و کبک جزو گوشت‌های لطیف محسوب می‌شوند. این نوع گوشت‌ها هضم راحت‌تری داشته و مواد زاید کمتری در بدن ایجاد می‌کنند. همچنین باعث تقویت بدن و افزایش خون‌سازی می‌شوند و اخلاط خوبی هم از آنها به‌وجود می‌آید.
در باور سنتی، اعتقاد بر این است که ایجاد تهوع و استفراغ به دلیل “ضعیف بودن معده، بالا بودن رطوبت معده، ضعیف بودن هضم، ضعف کبد یا روانه شدن حجم بالایی از مواد زاید به سمت معده”اتفاق می‌افتد. در این صورت، می‌توان گوشت کبک و بلدرچین را در رژیم غذایی خانم‌های باردار قرار داد تا تهوع بارداری کمتر شود.
از سویی، جنین به غذاهای لطیف و خون کافی برای رشد کافی احتیاج دارد. بنابراین قرار دادن حجم مناسبی از گوشت بلدرچین در برنامه غذایی یک خانم باردار میتواند به سلامت و رشد بهتر جنین کمک کند. در مورد گوشت‌های لطیفی مانند گوشت کبک و بلدرچین به سردی و گرمی آنها چندان توجه نمی‌شود و بیشتر به‌خاطر لطیف بودنشان، توصیه می‌کنیم افرادی که معده ضعیفی دارند، خانم‌های باردار، سالمندان یا بیمارانی که دوره نقاهت را می‌گذرانند، حتما این نوع گوشت را در برنامه غذایی خود بگنجانند.
خوردن روزانه یک عدد میوه “به”
گفتیم که عادت ماهانه زنان یا قاعدگی، در طول دوران حاملگی قطع می‌شود و برخی اخلاط کثیف که در حالت طبیعی از طریق قاعدگی از بدن خارج می‌شد، در این دوران در بدن باقی می‌ماند و تجمع آنها در بدن باعث تحریک دریچه تحتانی مری یا دهانه معده شده و در نتیجه موجب بروز ناراحتی گوارشی و تهوع می‌شود.
استفاده از مواد غذایی که دریچه تحتانی مری یا دهانه (فم) معده را تقویت کند، موجب کاهش تهوع در این دوران خواهد شد. در گذشته به زنان باردار توصیه می‌شد برای این که کودک زیبایی به دنیا بیاورند، روزانه یک عدد “میوه به” مصرف کنند علاوه بر آن «به» موجب تقویت دریچه تحتانی مری می‌شود و از این طریق دستگاه گوارش خوب کار می‌کند.
درمان سنتی تهوع در بارداری:
یکی از روش‌های سنتی ایرانی برای درمان حالت تهوع در دوران بارداری و تقویت معده این است که زنان باردار سعی کنند به مدت ۲ روز، خوردن غذا به شیوه همیشگی را ترک کرده و به جای آن هر ۲ ساعت یکبار یک سیخ کباب کوبیده به همراه اناردانه خشک و سماق آسیاب شده، میل کنند. به این صورت که باید پودر آسیاب‌شده دانه انار خشک و سماق را روی کباب بپاشند، به طوری که سطح آن را کاملا بپوشاند سپس این غذا را بدون برنج و نان هر ۲ ساعت یک بار میل کنند تا حالت تهوع آنها برطرف شود.
از بین رفتن حالت تهوع معمولا طی یک تا ۲ روز اتفاق می‌افتد. اضافه کردن اناردانه و سماق آسیاب شده به غذا، باعث دفع مواد مضر دهانه معده می‌شود. بنابراین نباید این مواد را از کباب حذف کرد. توجه کنید که بعضی اوقات خانم‌های باردار بعد از خوردن کباب، دچار تهوع می‌شوند. در این صورت باید خونسردی خود را حفظ کرده و مصرف کباب را در وعده‌های ۲ ساعتی خود ادامه دهند، زیرا همان مقدار اندکی از کباب که هضم و جذب معده می‌شود به تقویت دهانه معده کمک می‌کند.
درمان تهوع بارداری با کمک طب سوزنی:
طب سوزنی یکی از روش‌های درمانی طب سنتی چین است. این روش درمانی با کمک تکنیک‌های سوزنی خود سال‌هاست که برای درمان مشکل تهوع زنان بارداری فعالیت می‌کند.
درمانگران طب سوزنی چین با ارایه طب سوزنی تنها در ۳ ماهه اول بارداری به مادران جوان کمک می‌کنند که به کنترل حالت تهوع و استفراغ در این دوران بپردازند. به اعتقاد این افراد، یکی از عوامل بروز حالت تهوع و استفراغ در دوران بارداری، وجود جاذبه زمین و مقاومت بدن مادر برای حفظ و نگهداری از جنین است. به این صورت که جاذبه زمین، کودک را به سمت خود کشیده و بدن مادر برای جلوگیری و پیشگیری از حرکت کودک به سمت پایین بدن و پیشگیری از سقط جنین موجود در رحم، به مقابله با آن می‌پردازد و مقاومت می‌کند. این مقاوت باعث می‌شود تا علاوه‌بر جنین، موادغذایی که در دستگاه گوارشی مثل معده وجود دارد نیز به سمت بالا حرکت کرده و از طریق نای خارج شود. در نتیجه، خانم باردار احساس تهوع و در برخی موارد استفراغ می‌کند.
متخصصان طب سوزنی برای درمان این حالت با استفاده از سوزن زدن در نقاطی که به ازبین‌رفتن این حالت کمک می‌کند، میزان تهوع و استفراغ در این دوران را به صفر می‌رسانند. البته توجه هب این نکته ضروری است که دریافت سوزن در دوران بارداری تنها در ۳ ماهه اول بارداری و تحت مراقبت پزشک بیمار و متخصص طب سوزنی قابل انجام است.
متخصصان چینی علاوه بر شیوه طب سوزنی، مصرف گوشت سفید و قرمز، سبزی‌های تازه و میوه‌های سرشار از ویتامین و فیبر را برای کاهش حالت تهوع در بارداری بسیار موثر می‌دانند و به زنان باردار توصیه می‌کنند حتما از این موادغذایی در ۳ وعده غذایی خود استفاده کنند.
درمان تهوع بارداری با مصرف دارو:
دارو درمانی در اکثر مواقع استفراغ و حالت تهوع را کاهش می‌دهد و البته مصرف این داروها در صورتی که زیر نظر پزشک متخصص صورت بگیرد، میتواند در دوران بارداری بی‌خطر باشد. برای مثال مصرف هیچ کدام از دارو‌هایی که در ادامه خواهد آمد، در دوران بارداری مضر شناخته نشده‌اند:
مصرف ویتامین و مولتی ویتامین
مصرف قرص‌های ویتامین قبل از انعقاد نطفه مفید می‌باشد.
طبق تحقیقات، زنانی که موقع انعقاد نطفه (لقاح) و اوایل بارداری از قرص مولتی ویتامین استفاده کرده‌اند، کمتر دچار حالت تهوع شدید شده‌اند.
مصرف ویتامین B6، حدود ۳ تا ۴ بار در روز به میزان ۱۰ تا ۲۵ میلی گرم علایم تهوع خفیف را کاهش می‌دهد ولی استفراغ را به طور چشمگیر کاهش نمی‌دهد.
آنتی هیستامین و داروهای دیگر ضد تهوع
آنتی هیستامین‌ها و داروهای ضد تهوع برای درمان تهوع و استفراغ موثر و بی‌خطر هستند. معمولا داروهای زیر برای درمان این حالت تجویز می‌شوند:
پرومتازین: این داروبه صورت قرص و محلول تزریقی وجود دارد و هر ۴ ساعت یکبار مصرف می شود و میتواند سبب گیجی و خشکی دهان شود.
عوارض نادر: انقباض عضلات که سبب حرکات پرشی می شود. در صورت مصرف این دارو باید از رانندگی اجتناب کرد.
متوکلوپرامید: این دارو سرعت خالی‌شدن معده را افزایش می‌دهد و کمک می‌کند که تهوع و استفراغ کاهش یابد. این دارو معمولا به صورت خوراکی یا تزریقی هر ۸ ساعت استفاده می‌شود.
آنتی اسید: خانم‌های باردار گاهی اوقات رفلکس معده – مری (برگشت محتویات معده به مری) دارند که همین مشکل میتواند سبب بدترشدن تهوع و استفراغ شود و درمان آن با آنتی اسید صورت می‌گیرد.
نکته مهم:
هرگز بدون مشورت با پزشک متخصص، دست به خوددرمانی و مصرف دارو نزنید به خصوص در دوران بارداری که خطر مصرف داروهای بدون نسخه، جان شما و فرزندتان را تهیه می‌کند.
در صورت متوقف نشدن ویار بارداری شدید، به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
نکته مهم درباره درمان حالت تهوع بارداری یا ویار بارداری این است که این درمان باید حتما تحت نظر متخصص طب سنتی و پزشک انجام شود. منظور از ویار شدید ویارهایی است که با مشکلات دیگری که در بیمار وجود دارد همراه شده و باعث شدت یافتن بیشتر بیماری می‌شود. تشخیص این بیماری‌ها و دلیل شدت ویار تنها از عهده پزشک برمی‌آید. این نوع ویار‌ها عموما بیشتر از ۷۲ ساعت طول می‌کشند و به شدت زنان باردار را اذیت می‌کند و در برخی موارد کوتاهی در درمان آن آسیب جدی به زن باردار و جنین او وارد می‌کند. بنابراین در صورتی که ویار بارداری فردی بیش از ۲ روز به طول انجامد باید با مراجعه و مشاوره با متخصص طب سنتی یا متخصص زنان برای درمان و تسکین آن اقدام کند.
نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 23 مرداد 1401
