هیدروکورتیزون؛ موارد مصرف، عوارض جانبی و گروه های پر خطر

ستاره | سرویس سلامت – هیدروکورتیزون یک داروی استروئیدی برای درمان التهابات پوستی است. البته در مواردی برای درمان مشکلات مرتبط با نقص سیستم ایمنی بدن نیز استفاده می شود. درمان با هیدروکورتیزون برای کودکان توصیه نمی شود، اما در بزرگسالان معمولا مشکل خاصی ایجاد نمی کند.

هیدروکورتیزون Hydrocortisone

اشکال دارویی هیدروکورتیزون

• ویال هیدروکورتیزون ۱۰۰ میلی گرم
• پماد هیدروکورتیزون چشمی
• پماد هیدروکورتیزون پوستی
• قرص هیدروکورتیزون 
• شیاف هیدروکورتیزون انما ۶۰

مکانیسم اثر

فارماکودینامیک

مقدار مصرف هیدروکورتیزون

روش استفاده از کرم هیدروکورتیزون

• بیشتر محصولات هیدروکورتیزون دارای درصد پایینی هستند (حدود ۱ میلی گرم هیدروکورتیزون در هر گرم از محصول) و می‌توانید آن‌ها را بدون نسخه پزشک، از داروخانه خریداری کند.
• برخی محصولات نیز دارای هیدروکورتیزون قوی تری هستند که هیدروکورتیزون بوتیرات نامیده می‌شود. این دارو تنها با نسخه پزشک قابل خریداری است.
• گاهی اوقات هیدروکورتیزون با دارو‌های ضد میکروبی مخلوط می‌شود تا مشکلات پوستی ناشی از عفونت‌های باکتریایی یا قارچی را درمان کند.
• این دارو تنها برای استعمال روی پوست است. اما برای صورت و زیر بغل نباید استفاده شود، مگر اینکه پزشک معالج تشخیص دهد. برخی از محصولات دارای هیدروکورتیزون نیز برای درمان پوست سر استفاده می‌شوند. برای استفاده صحیح از این محصولات، بایستی به دستورالعمل موجود در بسته بندی محصول مراجعه کنید.
• قبل از استفاده از محصولات هیدروکورتیزون، دست‌های خود را بشویید و خشک کنید. ناحیه آسیب دیده را نیز تمیز و خشک کنید.
• اگر از لوسیون یا فوم استفاده می‌کنید، درست قبل از استفاده آن را خوب تکان دهید. اگر از اسپری استفاده می‌کنید، بسته بندی محصول را بررسی کنید تا ببینید آیا لازم است قبل از هر بار استفاده، آن را تکان بدهید یا خیر.
• مقدار کمی از دارو را روی ناحیه آسیب دیده قرار داده و به آرامی مالش دهید.
• دارو طبق دستور پزشک یا ۲ تا ۳ بار در روز (با فواصل ۸ تا ۱۲ ساعت) در ناحیه آسیب دیده اعمال کنید. دارو را به مدت یک هفته استفاده کنید.
• دوز و طول درمان به نوع بیماری و تجویز پزشک بستگی دارد.
• محل آسیب دیدگی را با پارچه یا باند نپوشانید!
• در صورت استفاده برای کودکان در محل پوشک، از پوشک‌های تنگ یا شلوار پلاستیکی استفاده نکنید. برای اطلاعات بیشتر مقاله آیا پماد هیدروکورتیزون برای نوزادان مضر است؟ را در ستاره بخوانید. 
• پس از استفاده از دارو، دستان خود را بشویید، مگر اینکه ناحیه آسیب دیده در دست‌های تان باشد.
• از تماس دارو با چشم‌ها، بینی یا دهان تان خودداری کنید. در صورت تماس، این نواحی را با آب فراوان بشویید. در صورت بروز تحریکات پوستی، فوراً با پزشک تماس بگیرید.
• این دارو را فقط برای شرایط کنونی شما تجویز شده است؛ بنابراین برای مصارف دیگر از این دارو استفاده نکنید.
• در مواردی که از این دارو برای درمان درمان جای نیش حشرات استفاده می‌کنید، مدت زمان مصرف دارو نهایتا یک هفته است.
• برای مشکلات پوستی دیگر مانند اگزما، احتمالا مدت درمان طولانی‌تر خواهد بود.
• اگر وضعیت ناحیه آسیب دیده پس از ۷ روز استفاده از دارو، تشدید پیدا کرد و بهبودی حاصل نشد، حتما مساله را با پزشک در میان بگذارید.
• هیدروکورتیزون را همزمان با محصولات پوستی دیگر (مانند کرم مرطوب کننده) در یک محل استفاده نکنید. حداقل ۱۰ دقیقه بین استفاده از محصولات مختلف روی پوست، فاصله بیاندازید.

کرم، پماد یا لوسیون؟

انواع مختلفی از هیدروکورتیزون در اشکال کرم، پماد یا لوسیون وجود دارد. برای انتخاب موارد زیر را در نظر بگیرید:

• کرم هیدروکورتیزون برای پوست‌های نرم و مرطوب مناسب بهتر است.
• پماد هیدروکورتیزون غلیظ‌تر و چرب‌تر است. از این رو برای  پوست خشک یا پوسته پوسته بهتر است.
• لوسیون هیدروکورتیزون که به شکل مایع است برای درمان پوسته سر و مناطق بزرگی از پوست استفاده می‌شود.

نکات کلیدی

• از کرم‌های پوستی هیدروکورتیزون برای کودکان زیر ۱۰ سال استفاده نکنید، مگر اینکه پزشک آن را تجویز کند.
• هرگز کرم‌های هیدروکورتیزون را روی صورت استفاده نکنید، مگر اینکه پزشک آن را تجویز کند. استفاده خودسرانه از کرم هیدروکورتیزون ممکن است موجب تشدید برخی مشکلات پوستی مانند زرد زخم، روزاسه و آکنه شود.
• اگر کرم هیدروکورتیزون را بدون تجویز پزشک مصرف می‌کنید، هرگز آن را در اطراف چشم ها، باسن، دستگاه تناسلی و مناطقی که پوست خراشیده و آسیب دیده است، استفاده نکنید.
• کرم هیدروکورتیزون را بیش از یک هفته استفاده نکنید.

موارد منع مصرف

استفاده از کرم هیدروکورتیزون برای اغلب افراد بزرگسال بلامانع است. اما گروه‌های زیر بایستی تحت نظر پزشک از این دارو استفاده کنند:

• کودکان زیر ۱۰ سال
• افرادی که انواع کورتیکواستروئید‌ها یا دیگر دارو‌ها آلرژی دارند.
• افرادی که عفونت پوستی دارند
• زنانی که قصد بارداری دارند.
• زنان باردار و شیرده

عوارض جانبی

پس از مصرف هیدروکورتیزون ممکن است دچار عوارض زیر شوید:

• سوزش
• گز گز شدن
• تحریک
• خشکی یا قرمزی پوست
• آکنه
• رشد غیرمعمول مو
• فولیکولیتوس یا التهاب فولیکول‌های مو
• نازک شدن پوست یا تغییر رنگ آن
• ایجاد خطوط (استرچ مارک) روی پوست

در صورت تداوم یا بدتر شدن هر یک از این عوارض، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
اگر پزشک این دارو را برای شما تجویز کرده است، حتما در نظر داشته است که فواید دارو بر عوارض آن برتری دارد.
اگر ناحیه تحت درمان، پس از استفاده از هیدروکورتیزون، خونریزی کرد (خصوصا در صورت استفاده برای خارش مقعدی) بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.
اگر پس از استفاده از هیدروگورتیزون دچار حالات زیر شدید، احتمالا دچار مشکلاتی در غدد هستید که بایستی پزشک را در میان بگذارید.

• حالت تهوع
• اسهال
• سرگیجه
• غش کردن
• ضعف عضلانی
• خستگی زیاد
• تغییرات خلق و خو
• بی اشتهایی و کاهش وزن ناگهانی

اگر پس از استفاده از هیدروگورتیزون نشانه های زیر را داشتید، احتمالا دچار قند خون بالا هستید و بایستی مساله را با پزشک در میان بگذارید.

• گیجی
• خواب آلودگی
• عطش
• احساس گرسنگی بیش از حد
• تکرر ادرار
• نفس نفس زدن
• بوی دهان میوه‌ای

واکنش آلرژیک شدید به این دارو نادر است. با این حال، در صورت مشاهده علائم واکنش آلرژیک شدید، از جمله: بثورات پوستی، خارش / تورم (به خصوص در صورت / زبان / گلو)، سرگیجه شدید، و مشکل تنفسی فوراً به اورژانس پزشکی مراجعه کنید.

استفاده مداوم از کرم هیدروکورتیزون می‌تواند به معنای ورود برخی از ترکیبات آن به جریان خون است. اگر این اتفاق بیفتد، احتمال اندکی وجود دارد که عوارض جانبی جدی ایجاد کند.

عوارض جانبی در کودکان و نوجوانان

استفاده طولانی مدت از کرم پوست هیدروکورتیزون، در موارد نادر، رشد طبیعی کودکان و نوجوانان را کند می‌کند.
پزشک بایستی هنگام استفاده از کرم هیدروکورتیزون، رشد کودک را با دقت بررسی کند و در صورت مشاهده کاهش سرعت رشد، در صورت لزوم درمان کودک را تغییر دهد.
در صورت نگرانی در مورد خطرات استفاده از کرم هیدروکورتیزون با پزشک صحبت کنید.

بارداری و شیردهی

استفاده از کرم‌های هیدروکورتیزون با درصد پایین که از داروخانه خریداری می‌کنید در دوران بارداری یا شیردهی بی خطر است.
به عنوان یک اقدام احتیاطی، قبل از شیر دادن به کودک پستان خود را بشویید.
هیدروکورتیزون بوتیرات به طور معمول برای زنان باردار یا شیرده توصیه نمی‌شود. فقط درصورتی که پزشک متخصص پوست آن را برایتان تجویز کرد، از آن استفاد کنید.

موارد احتیاطی

• اگر به کورتیکواستروئید‌های دیگر (به عنوان مثال، پردنیزون، تریامسینولون) حساسیت دارید قبل از استفاده از هیدروکورتیزون، پزشک را مطلع سازید.
• اگر سابقه بیماری یا هرگونه مشکل پزشکی دیگری دارید، قبل از استفاده از این دارو با پزشک مشورت کنید.
• در صورتی که خارش دستگاه تناسلی به همراه ترشحات واژن دارید، پیش از استفاده از این محصول با پزشک خود مشورت کنید.
• در صورت وجود عفونت یا زخم در ناحیه مورد معالجه، از هیدروکورتیزون استفاده نکنید. استفاده از این دارو بر روی عفونت‌های پوستی موجب تشدید شرایط می شود. در صورت عدم بهبود قرمزی، تورم یا تحریک پوستی سریعاً به پزشک اطلاع دهید.
• کودکان نسبت به تاثیرات دارو‌های کورتون دار حساسیت بیشتری نشان دهند. در این زمینه حتما با پزشک خود مشورت کنید.
• در دوران بارداری، این دارو فقط در صورت تشخیص پزشک و در موارد محدود تجویز می‌شود.
• مشخص نیست که هیدروکورتیزون هنگام استفاده بر روی پوست به شیر مادر منتقل می‌شود یا خیر. دارو‌های مشابه وقتی از طریق خوراکی مصرف می‌شوند به شیر مادر منتقل می‌شوند. پیش از استفاده از این دارو در دوران شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.

تداخل دارویی

بسیار بعید است که سایر دارو‌ها – چه دارو‌های تجویزی و چه دارو‌هایی که از داروخانه خریداری می‌کنید – در عملکرد محصولات پوستی هیدروکورتیزون تداخل ایجاد کنند.
اگر همزمان با مصرف این دارو، دارو‌های دیگری (از جمله دارو‌های گیاهی، ویتامین‌ها یا مکمل ها) استفاده می‌کنید، حتما پزشک را مطلع کنید تا از هرگونه تداخل دارویی احتمالی شما را آگاه کند و دوز را تغییر دهد یا آن را متوقف کند.

مصرف بیش از حد (اور دوز)

مصرف خوراکی این دارو خطرناک است!
اگر بیمار در اثر مصرف بیش از حد، علایم نگران کننده‌ای مانند از دست دادن هوشیاری یا مشکل تنفسی پیدا کرد، حتما به اورژانس پزشکی مراجعه کنید.
این دارو را برای استفاده خودسرانه دیگران توصیه نکنید.
این دارو برای شرایط فعلی شما تجویز شده است. از آن برای سایر مشکلات پوستی استفاده نکنید.

فراموشی یک نوبت از دارو

اگر یک دوز مصرفی را فراموش کردید، به محض یادآوری از آن استفاده کنید. اگر نزدیک زمان دوز بعدی است، از دوز فراموش شده صرف نظر کنید. دوز بعدی خود در زمان معین (و به مقدار معین، نه دو برابر) استفاده کنید.

شرایط نگهداری

به اطلاعات درج شده روی بسته بندی دارو توجه کنید.
دارو را در جایی به دور از نور و رطوبت نگهداری کنید.
از نگهداری دارو در حمام و دستشویی خودداری کنید.
تمام محصولات دارویی را از دسترس کودکان و حیوانات خانگی دور نگه دارید.
یک قانون کلی وجود دارد، وقتی پوست شما بهبود پیدا کرد، دیگر از این دارو استفاده نکنید.

پاسخ به سوالات رایج

• آیا می‌توان همزمان با استفاده از کرم هیدروکورتیزون الکل نوشید؟
  بله، می‌توانید هنگام استفاده از کرم هیدروکورتیزون، الکل بنوشید.
• آیا استفاده از محصولات دارای هیدروکورتیزون در رژیم غذایی تغییر ایجاد می‌کند؟
  خیر، می‌توانید هنگام استفاده از کرم هیدروکورتیزون می‌توانید به طور معمول غذا بخورید و بنوشید.
• آیا استفاده از محصولات دارای هیدروکورتیزون با واکسیناسیون تداخل ایجاد می‌کند؟
  استفاده از کرم هیدروکورتیزون مانع از واکسیناسیون شما یا فرزندتان نمی‌شود.
  اما به متخصص بهداشت بگویید که از کرم هیدروکورتیزون استفاده می‌کنید تا واکسن را ناحیه‌ای از پوست که تحت درمان هیدروکورتیزون نیست، تزریق کند.
• آیا محصولات دارای هیدروکورتیزون روی باروری تأثیر می‌گذارد؟
  کرم‌های هیدروکورتیزون هیچ تاثیری در باروری زنان و مردان ندارد.
• آیا استفاده از محصولات دارای هیدروکورتیزون با روش‌های پیشگیری از بارداری تداخل ایجاد می‌کند؟
  کرم‌های هیدروکورتیزون هیچ روش پیشگیری از بارداری (مانند قرص‌های ۲۱ روزه قرص‌های اورژانسی) را مختل نمی‌کند.

سخن آخر

اگر پزشک برایتان هیدروکورتیزون تزریقی تجویز کرده است، برای اطلاعات بیشتر مطلب آمپول هیدروکورتیزون (Hydrocortisone) و موارد مصرف آن را مطالعه کنید. خوشحال می شویم تجربیات و سوالات خود را پیرامون استفاده از داروی هیدروکورتیزون در بخش نظرات و پرسش ها با ما در میان بگذارید.

برگرفته از: nhs و webmd