ترتیب درجه های نظامی و انتظامی از درجات سربازان تا امراء

ترتیب درجه‌ های نظامی و انتظامی یکی از سوالاتی است که بسیاری از افراد ممکن است با آن روبه‌رو شوند. درجه‌های نظامی به صورت کلی در ۵ سطح تقسیم بندی می‌شوند و از پایین‌ترین تا بالاترین درجه به ترتیب شامل سرباز، درجه‌دار، افسر جزء، افسر ارشد و امرا می‌شود.

هریک از این سطوح خود از چند درجه تشکیل شده‌اند و ارتقا درجه گرفتن در هر سطح طبق یک زمانبندی خاص انجام می‌شود. اگر از آن دسته افرادی نیستید که کارت معافیت پزشکی یا معافیت دائم گرفته باشید، قطعا دانستن ترتیب درجه‌های نظامی و انتظامی و شرایط دریافت آن در دوران خدمت سربازی به کمک شما خواهد آمد. 

پیش از مطالعه مقاله جالب است بدانید فرماندهان نیروهای مسلح در زمان کنونی به شرح زیر هستند.

• آیت الله سید علی خامنه‌ای (فرمانده کل قوا)
• سرلشکر سید عبدالرحیم موسوی (فرمانده کل ارتش جمهوری اسلامی ایران)
• سرلشکر پاسدار حسین سلامی (فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی)
• سرتیپ پاسدار حسین اشتری (فرمانده کل فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران)

ترتیب درجه های نظامی و انتظامی

۱. سطوح درجه سربازی در نظام

سربازی اولین درجه در نظام است، البته این درجه‌ بندی سال‌هاست به پرنسل کادر نیروی نظامی داده نمی‌شود و مخصوص سربازان وظیفه است که سواد آکادمیک پایینی دارند. درجه‌های سربازی از پایین به بالا شامل سرباز، سرباز یکم، سرباز دوم و سرجوخه می‌شود. نامگذاری درجات سربازی در نیرو‌های مختلف نظامی تقریبا یکسان است، اما در نیروی دریایی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از واژه ناوی در درجه‌ بندی سطوح سربازی استفاده می‌شود.

به درجه‌های سربازی خط یا آجر گفته می‌شود، تعداد خطوط بین ۱ تا ۴ است، هرچقدر تعداد خطوط بیشتر باشد، درجه سرباز بیشتر است. این درجه‌ها بر روی بازوی سرباز‌ها قرار می‌گیرند، البته درجه سرباز در نیروی انتظامی بر روی دوش (سردوشی) قرار می‌گیرد. در شکل‌های زیر می‌توانید درجه بندی سربازی در سازمان‌های مختلف نظامی را مشاهده کنید:

تمام رژه‌ها و مانورهایی که در روز ارتش، روز نیروی دریایی و … انجام می‌شود براساس درجه های نظامی افراد تقسیم بندی شده‌اند.

شرایط دریافت درجه سربازی در سازمان‌های نظامی و دوران سربازی

در سیستم سلسله مراتبی غیر وظیفه، افرادی که در سطح درجه سربازی قرار دارند، هر ۶ ماه یک بار ارتقا درجه می‌گیرند تا به درجه سرجوخگی برسند، اما بعد از درجه سرجوخگی ارتقا درجه پرنسل کادر نظامی هر ۴ سال یک بار است. همچنین سربازان وظیفه که تحصیلات آکادمیک پایینی دارند، در درجه سربازی قرار می‌گیرند. افرادی که مدرک تحصیلی آن‌ها سیکل یا زیر دیپلم است در درجه سرباز، سرباز دوم یا سرباز سوم قرار می‌گیرند و افراد با مدرک دیپلم (مدرک دوره متوسطه) در دوران سربازی در برخی سازمان‌های نظامی در درجه سرجوخه و در برخی دیگر در درجه سرباز یکم قرار می‌گیرند.

۲. درجه مدرجین (درجه دارها) در نظام

درجه سرجوخگی آخرین درجه در سطح سربازی است و بعد از آن به مدرجین یا درجه‌دار‌ها می‌رسیم. مدرجین در ۵ سطح درجه‌ بندی می‌شوند و درجه‌های آن‌ها از پایین به بالا شامل گروهبان سوم، گروهبان دوم، گروهبان یکم، استوار دوم و استوار یکم می‌شود. ارتقا درجه برای پرسنل کادر نظامی که در گروه مدرجین قرار دارند، هر چهار سال یک بار است. در اصطلاح به شخصی که در درجه سربازی تا استوار یکمی قرار دارد، سرکار گفته می‌شود. درجه مدرجین به شکل هلال یا عدد هشت است و روی بازوی آن‌ها قرار می‌گیرد، در شکل‌های زیر می‌توانید این درجه‌ بندی را در سازمان‌های مختلف نظامی مشاهده کنید:

شرایط دریافت درجه مدرجین در سازمان‌های نظامی و دوران سربازی

درجه بندی مدرجین تنها مخصوص کادر نظامی نیست و این درجه بندی برای سربازان وظیفه که تحصیلات دانشگاهی دارند هم در نظر گرفته می‌شود، البته درجه بندی بر اساس مدرک تحصیلی برای پرسنل کادر نظامی و سربازان وظیفه یکسان نیست. برای مثال فردی که با مدرک دیپلم در نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران به مدت ۴ سال و به صورت پیمانی استخدام می‌شود، درجه گروهبان یکم برای او در نظر گرفته می‌شود، درحالی‌که برای سربازان وظیفه با مدرک دیپلم در همین سازمان درجه سربازی در نظر گرفته می‌شود.

مسلما هرچه میزان تحصیلات شما بیشتر باشد، در دوران سربازی درجه بالاتری قرار می‌گیرید و حقوق بیشتری دریافت خواهید کرد. درجه سربازان وظیفه برحسب مدرک تحصیلی در تمام سازمان‌ها یکسان نیست و اندکی تفاوت در سازمان‌های مختلف وجود دارد. به صورت کلی افرادی که مدرک تحصیلی فوق دیپلم (کاردانی) دارند، در برخی سازمان‌ها به درجه گروهبان دوم و سوم و در برخی دیگر به درجه سرجوخگی می‌رسند و برای مدرک کارشناسی در برخی سازمان‌های نظامی درجه گروهبان یکم و در برخی دیگر استوار یکم یا استوار دوم در نظر گرفته می‌شود.

۳. سطوح درجه افسران جزء در نظام

پس از مدرجین، به درجه بندی افسران جزء می‌رسیم. درجه بندی افسران جزء به ترتیب از پایین به بالا شامل ستوان سوم، ستوان دوم، ستوان یکم و سروان می‌شود، هر یک از این درجه بندی‌ها به ترتیب با یک ستاره، دو ستاره، ۳ ستاره و ۴ ستاره بر روی درجه نظامی مشخص می‌شود. در اصطلاح برای خطاب کردن همه افسران جزء یعنی ستوان سوم تا سروان، از واژه مشترک جناب سروان استفاده می‌شود. درجه‌های افسران جزء تنوع شکل بالایی دارد و روی دوش افسران قرار می‌گیرد. در شکل‌های زیر می‌توانید درجه بندی افسران جزء را در سازمان‌های مختلف نظامی مشاهده کنید:

شرایط دریافت درجه افسران جزء در نظام و دوران سربازی

این درجه بندی علاوه بر پرسنل نظامی برای افرادی که تحصیلات بالای دانشگاهی دارند و به خدمت سربازی می‌روند، کاربرد دارد. برای مثال در اکثر سازمان‌های نظامی برای مدرک کارشناسی ارشد و دکترا به ترتیب درجه ستوان سوم و ستوان دوم درنظر گرفته می‌شود. به ندرت اتفاق می‌افتد که نیرو‌های وظیفه در درجه سروان قرار بگیرند و ستوان یکمی بالاترین درجه است که برای افسران جزء وظیفه در نظر گرفته می‌شود. برای پرسنل کادر نظامی که در گروه افسران جزء قرار می‌گیرند، ارتقا درجه هر ۴ سال یک بار انجام می‌شود. برای نامگذاری افسران جزئی که در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خدمت می‌کنند، واژه پاسدار به عنوان پسوند اضافه می‌شود، برای مثال در سپاه پاسداران به جای ستوان یکم، از ستوان یکم پاسدار یا ناوبان یکم پاسدار استفاده می‌شود.

۴. سطوح درجه افسران ارشد در نظام

افسران ارشد تنها در سه سطح درجه بندی می‌شوند و درجه بندی آن‌ها از پایین به بالا شامل سرگرد، سرهنگ دوم و سرهنگ می‌شود. شکل درجه‌های این گروه به صورت قپه (ستاره‌های بزرگ و توپر) است و روی دوش افسران قرار می‌گیرد. تفاوت دیگری که بین افسران ارشد و سایر درجه‌های نظامی وجود دارد، یک ردیف خوشه است که بر روی نقاب کلاه‌های افسران ارشد وجود دارد. درجه بندی افسران ارشد را می‌توانید در شکل‌های زیر مشاهده کنید:

جایگاه افسران ارشد در نیرو‌های نظامی و شرایط دریافت این درجه

در اکثر مواقع افسران ارشد، فرماندهان نیروی نظامی هستند، برای مثال فرمانده هنگ، فرمانده گردان و … از افسران ارشد هستند و از اهمیت درجه بالایی برخوردارند. افسران ارشد هر ۴ سال یک بار ارتقا درجه پیدا می‌کنند تا به درجه سرهنگ تمامی برسند. از جناب برای خطاب کردن افسران ارشد استفاده می‌شود، برای مثال کسی که درجه سرگردی دارد را جناب سرگرد خطاب می‌کنیم و کسی که سرهنگ یا سرهنگ دوم است را جناب سرهنگ خطاب خواهیم کرد.

۵. سطوح درجه امراء در نظام

البته اگرچه درجه سپهبدی و ارتشبدی از ساختار نظامی کشورمان حذف شده‌اند، اما برخی از افراد که در درجه سرلشکری قرار دارند، جایگاه شغلی و سیاسی بالاتری دارند و در واقع جایگاه سپهبدی و ارتشبدی در اختیار این افراد است. برای خطاب کردن این افراد از سردار و امیر استفاده می‌شود و افرادی که در این جایگاه قرار دارند، سردار خطاب می‌شوند. درجه امیران روی دوش آن‌ها قرار می‌گیرد و روی کلاه آن‌ها دو ردیف (۴ عدد) خوشه گندم قرار دارد. در شکل زیر می‌توانید ترتیب درجه بندی و شکل درجه‌های امیران در سازمان‌های نظامی مختلف را مشاهده کنید:

شرایط دریافت درجه امرا در نظام جمهوری اسلامی ایران

به طور خلاصه …

سخن آخر

همان‌طور که متوجه شدید ارتقا درجه در سطح سربازی هر ۶ ماه یک بار انجام می‌شود تا فرد به درجه سرجوخگی برسد، اما بعد از آن ارتقا درجه هر ۴ سال یکبار انجام می‌شود و تا رسیدن به درجه سرهنگ تمامی ادامه می‌یابد. رسیدن به سطح درجه امرا با گذر زمان امکان پذیر نیست و این درجه توسط مقام معظم رهبری اهدا می‌شود.

امیدواریم خواندن این مطلب به شما کمک کند تا با ترتیب درجه‌های نظامی و انتظامی کاملا آشنا شوید، اما اگر همچنان سوالی در این زمینه دارید آن را با ما و همراهان ستاره در میان بگذارید.