سنگ تبخیری چیست و در چه نوع آب و هوایی تشکیل می شود؟

ستاره | سرویس محتوای کمک درسی – به طور کلی سنگ‌ها به دسته‌های مختلفی تقسیم بندی می‌گردند. این دسته بندی‌ها می‌تواند بر اساس شکل ظاهری، ماده اولیه یا نحوه تولید انجام گیرد. سنگ‌های تبخیری یکی از انواع سنگ‌هاس که از رسوبات شیمیایی تشکیل شده است. قبلا در مقاله ای جداگانه شما را با سنگ های رسوبی آشنا کرده‌ایم. در این مقاله قصد داریم تا اطلاعات کاملی درباره “سنگ تبخیری چیست و در چه نوع آب و هوایی تشکیل می شود؟” در اختیار شما قرار دهیم. همراه ستاره باشید.

 

سنگ تبخیری چیست؟

تعریف ساده: سنگ‌های تبخیری سنگ‌هایی هستند که بر اثر تبخیر آب دریاچه‌های شور و به حد اشباع رسیدن نمک‌های آن بوجود می‌آیند. 

تبخیری‌ها عمدتا رسوبات شیمیایی هستند که پس از تغلیظ نمکهای محلول در آب (بر اثر تبخیر) رسوب کرده‌اند. این رسوبات ممکن است در هر جایی که کاهش زیادی در حجم آب بر اثر تبخیر وجود داشته باشد، شکل گیرند. خوراک اصلی بیشتر رسوبات تبخیری به آب دریا بستگی دارد اما آبهای زیر زمینی نیز منشا بسیاری از تبخیری‌ها در محیط‌های قاره ای هستند. کانی‌های تبخیری در گروه‌های متنوعی تشکیل می‌شوند ولی بیشتر آنها نادر و به مقدار کمی تشکیل می‌شوند.

 

انواع سنگ‌های تبخیری

مهمترین رسوبات تبخیری که در طبیعت به مقدار زیادی یافت می‌شوند، کلرید‌ها و سولفات‌های سدیم، پتاسیم، منیزیم و کلسیم هستند. از عمده‌ترین نوع سنگ‌های تبخیری می‌توان ژیپس یا گچ (سولفات کلسیم آبدار)، انیدریت (سولفات کلسیم) و نمک طعام یا هالیت را نام برد. کانی‌های سولفات کلسیم در طبیعت به صورت بلور‌های منفرد یا مجزا و یا خوشه‌ای در سنگ‌های میهمان از قبیل کربنات‌ها و آواری‌ها یافت می‌شوند. علاوه براین، غالباً این کانی‌ها به صورت رسوبات لایه‌ای با ضخامت زیاد در طبیعت وجود دارند که حاوی مقدار کمی کربنات، سیلیکات و یا کانی‌های کربن دار هستند.

انیدریت و ژیپس ممکن است به صورت نودول، توده‌ای و یا لامینه دیده شوند. بطور کلی بر اثر بالا رفتن درجه حرارت، میزان تبخیر افزایش پیدا می‌کند و آب از مواد محلول در خود اشباع شده و باعث رسوبگذاری کانی‌های تبخیری می‌گردد. این چنین محیط‌هایی هم در مناطق غیر دریایی و هم در محیط‌های دریایی وجود دارد.

 

انواع سنگ‌های تبخیری	فرمول شیمیایی
گچ (ژیپس)	۲H۲oو CaSO۴
انیدریت	Caso۴
نمک طعام (هالیت)	Nacl

 

سنگ گچ یکی از انواع سنگ‌ها تبخیری

 

سنگ‌های تبخیری در چه نوع آب و هوایی تشکیل می شوند؟

از نظر زمین شناسی سنگ‌های تبخیری در نواحی خشک با عرض جغرافیایی پایین تشکیل می‌شوند. در این مکان‌ها درجه حرارت بسیار بالا، رطوبت نسبی پایین و تبخیر بیشتر از بارندگی است. بنابراین تمامی شرایط برای به حد اشباع رسیدن رسوبات موجود و سنگ‌های تبخیری می‌توانند شکل بگیرند.

به زبان ساده سنگ‌های تبخیری در مناطق با آب و هوای خشک و گرم (بیابانی) تشکیل می‌شوند.

 

معادن سنگ گچ در ایران

بر اساس مطالعات زمین شناسی و رسمی صورت گرفته در ایران و جهان به نظر می رسد ایران بخش بسیار قابل توجهی از ذخایر سنگ گچ خام جهان را در دل خود جای داده است. کویر مرکزی ایران، یعنی جایی که شهرستان های استان های تهران، سمنان، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، اصفهان و فارس واقع گردیده اند بخش بسیار زیادی از این ذخایر را در خود جای داده اند. (کویر مرکزی)

معادن سنگ نمک در ایران

بزرگترین و با کیفیت ترین معادن سنگ نمک در ایران در استان سمنان و قم قرار گرفته‌اند. استان سمنان لقب استان نمکی ایران را گرفته و بیش از ۵۰ درصد نمک تولیدی کشور از معادن واقع در این استان است. همانطور که مشخص است این معادن در کویر مرکزی و نزدیک به دریاچه‌های شور قرار گرفته‌اند.

 

معدن سنگ نمک

 

با مطالعه مطالب گفته شده به راحتی می‌توانیم به سوالات زیر پاسخ دهیم.

سوال: معادن سنگ نمک و سنگ گچ موجود در استان سمنان که در گذشته تشکیل شده اند، بیانگر چه نوع آب وهوایی اند؟چگونه به این نتیجه رسیدید؟
پاسخ: گرم و خشک

می‌دانیم که سنگ نمک و سنگ گچ از سنگ های تبخیری هستند و نشان دهنده آب و هوای خشک منطقه در زمان تشکیل سنگ هستند. دریایی که در میلیون‌ها سال پیش در این مناطق قرار داشته بسته و با تبخیر فراوان بوده است.

 

سخن آخر

از اینکه با مقاله “سنگ تبخیری چیست و در چه نوع آب و هوایی تشکیل می شود؟” همراه ما بودید بسیار سپاسگزاریم. مباحث مربوط به سنگ‌های تبخیری بسیار پیچیده بوده و می‌توان از لحاظ شیمیایی و نحوه تشکیل به بررسی آن‌ها پرداخت. این مقاله به زبان ساده ویژه درس آثاری از گذشته زمین از کتاب علوم تجربی نهم (اول دوره متوسطه) بیان شده است. لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در انتهای همین مطلب با ما به اشتراک گذارید.