متخصص زلزله شناس: منتظریم تهران با خاک یکسان شود!

ستاره | سرویس اخبار – زلزله چند روز گذشته در تهران، ترس و دلهره‌ای جدید به راه انداخته و خیلی‌ها را نگران کرده است که مبادا زلزله‌های بزرگ‌تری در راه باشد. همزمانی بحران کرونا و زلزله تهران نیز سلامت روانی بسیاری از ساکنان پایتخت را به هم ریخته است.

 

 

خیلی‌ها با خودشان فکر می‌کنند وقتی یک زلزله حدود پنج ریشتری در تهران که آوار فیزیکی چندانی هم نداشته، دو کشته و چندین زخمی بر جای گذاشته است، در صورت وقوع زلزله‌ای بالاتر از شش ریشتر، چه بحران بزرگی در انتظار تهران خواهد بود.

متخصصان و کارشناسان زلزله‌شناسی بارها اعلام کرده‌اند که خطر وقوع یک زلزله بزرگ در تهران اصلا دور از انتظار نیست. افزایش ایمنی ساختمان‌ها در تهران و آموزش و فرهنگ‌سازی می‌تواند تا حد زیادی از تبعات زلزله‌های بزرگ بکاهد.

دکتر بهرام عکاشه که حدود ۸۴ سال دارد و دارای دکتری ژئوفیزیک با تخصص زلزله‌شناسی است و به عنوان بنیان‌گذار پایگاه‌های زلزله‌نگاری در ایران هم شناخته می‌شود در گفت‌وگو با الف با صراحت تاکید می‌کند که با توجه به تقویم زلزله‌های تهران، تقریبا هر ۱۵۰ سال یکبار، یک زلزله بزرگ در تهران اتفاق می‌افتد و حالا حدود ۱۷۰ سال می‌شود که زلزله بزرگی در تهران رخ نداده است. بنابراین به باور این زلزله‌شناس، وقوع زلزله‌ای بزرگ در تهران اصلا دور از انتظار نیست.

عکاشه در ادامه به فعالیت‌های علمی و تجربی‌اش در حوزه زلزله نیز گریزی می‌زند و می‌گوید: «پس از اخذ مدرک لیسانس، برای یادگیری زلزله‌شناسی و ژئوفیزیک به کشور آلمان رفتم تا با یادگیری اصول ژئوفیزیک، علم زلزله‌شناسی را در دانشگاه‌های ایران راه‌اندازی کنم که خوشبختانه پس از شش سال که به ایران برگشتم، توانستیم به این هدف دست یابیم. همچنین ستاد بحران هم یکی دیگر از دستگاه‌هایی بود که توانستیم با زحمت‌های فراوان در کشور تاسیس کنیم. بارها در مناطقی که زلزله اتفاق افتاده حضور داشته‌ام. »

این پیشکسوت زلزله‌شناسی یادآور می‌شود که با استناد به داده‌های علمی می‌توان گفت کشور ایران به عنوان کشوری زلزله‌خیز است. بیش از ۸۰ درصد ایران در شرف وقوع انواع بلایای طبیعی قرار دارد. رشته‌کوه زاگرس و البرز نیز فوق‌العاده زلزله‌خیز و دائما در حال افزایش ارتفاع هستند. 

به گفته وی یکی از عمده دلایل وقوع زلزله در ایران این است که صفحه‌های زیر دریای سرخ باز می‌شوند و باعث حرکت صفحه‌های زیرزمینی عربستان، خلیج فارس و در نتیجه ایران می‌شوند. به عبارت دیگر، یکی از عوامل زلزله‌خیزی کشور ایران، حرکت رشته‌کوه زاگرس به سمت شمال است. همین‌طور حرکت صفحات کوه‌های هیمالیا از سمت شرق و حرکت صفحه‌های زیرزمینی در کشورهای همسایه مثل عراق و سوریه از سمت غرب هم به این مساله دامن می‌زند. در واقع باز شدن صفحه‌های دریای سرخ عامل اصلی به وجود آمدن رشته‌کوه‌های زاگرس هم به حساب می‌آید. همچنین اگر ما به تاریخ منطقه تهران مراجعه کنیم، در سال‌های ۷۴۳، ۸۵۵، ۹۵۷، ۱۱۷۷، ۱۲۸۳، ۱۶۶۵ و ۱۸۱۵ میلادی در منطقه جغرافیایی که امروزه شهر تهران در آن واقع شده، زلزله‌های شدیدی داشته‌ایم که به ثبت رسیده است. این زلزله‌ها به مرز ۷.۷ ریشتر هم می‌رسند. یعنی در چنین شدتی، هیچ بنایی نخواهد ماند.

وی درباره احتمال رخ دادن دوباره زلزله در شهر تهران نیز می‌گوید: ما در موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، روزانه زلزله‌های کوچکی را به ثبت می‌رسانیم، اما من ایمان دارم که زلزله‌های بزرگ‌تری در تهران رخ خواهد داد. کشور ایران جزو شش کشور اول بلاخیز در دنیاست. تمام مردم کشورمان روی گسل‌ها زندگی می‌کنند.

دکتر عکاشه درباره میزان خطرپذیری تهران در این باره نیز تاکید می‌کند که سرزمین ما زلزله‌خیز است. بیش از ۹۰ درصد مردم تهران در مناطق زلزله‌خیز زندگی می‌کنند. همین‌طور که ارتفاع رشته کوه‌ها همچنان بالاتر می‌رود، این بلاخیزی کشور هم دائم در حال افزایش است. من معتقدم تمام گسل‌های تهران، بخصوص گسل البرز و زاگرس فعالند. این فشردگی همواره وجود دارد. هندوستان فوق‌العاده زلزله‌خیز است و این ویژگی تا ایران ادامه پیدا می‌کند.

وی به مطالعات ژاپنی‌ها درباره زلزله تهران اشاره می‌کند و یادآور می‌شود به خاطر دارم که یک بار هم دولت ایران از ژاپنی‌ها خواست که زلزله‌خیزی تهران را مطالعه کنند. ژاپنی‌ها داده‌ها را جمع‌آوری کردند و گزارشی که ارائه شد کاملا وضعیت وخیم زلزله‌خیزی تهران را نشان می‌داد. بنابراین باید برای وقوع این رخداد بزرگ در تهران آماده باشیم.

آمادگی مسئولان در مواجهه با زلزله نیز نکته دیگری است که مورد اشاره دکتر عکاشه قرار دارد. این متخصص زلزله‌شناسی در این باره می‌گوید: در حال حاضر بیش از ۱۰۰ پایگاه زلزله‌نگاری داریم. ستاد بحران کشور نیز ظاهرا همه امکانات را در دست دارد. با این وجود معتقدم یک روزی زلزله تهران باعث می‌شود که همه شهر به مخروبه‌ای تبدیل بشود. ما منتظر این بلا هستیم و ستاد بحران هم برای مقابله با این تبعات راه‌اندازی شده است. معتقدم اگر زلزله‌ای بزرگ در تهران اتفاق بیفتد، علاوه بر این‌که فیزیک شهر نابود می‌شود، متاسفانه میزان دزدی و غارت هم افزایش خواهد یافت. به همین دلیل به نیروهای امنیتی هم در کنار ستاد بحران نیاز است که از این غارت اموال جلوگیری کنند.

وی درباره راه‌های کاستن از آسیب‌های زلزله احتمالی تهران نیز معتقد است: پایتخت باید از تهران به جنوب ایران منتقل شود. هر جا که پایتخت باشد، جمعیت بیشتری را جذب می‌کند. ساختمان‌های ۱۰ طبقه و آسمانخراش‌ها در کنار خیابان‌های کوچک در تهران متمرکز شده‌اند که مشخص نیست چه نوع دانشی پشتوانه چنین شهرسازی قرار گرفته است. تاریخ نشان می‌دهد که هر ۱۵۰ سال یکبار، زلزله شدیدی در تهران اتفاق می‌افتد. از آخرین وقوع زلزله سهمگین در تهران، حدود ۱۷۰ سال می‌گذرد و هر آن ممکن است تهران از بین برود و با خاک یکسان شود. بنابراین ضرورت دارد که هرچه سریع‌تر، شهرسازی ما اصلاح شود.

دکتر عکاشه تصریح می‌کند: انتقال پایتخت به سمت جنوب می‌تواند از تمرکز جمعیت در این نقطه زلزله‌خیز جلوگیری کند. حتی بین زاگرس و البرز، مناطقی مثل جنوب کاشان هم هستند که برای پایتخت بودن بسیار مناسب‌تر است. بنابراین معتقدم جدای از این‌که باید موارد ایمنی بیشتری در ساختمان‌ها رعایت شود، ضرورت دارد که پایتخت را هم از منطقه زلزله‌خیزی مثل تهران به جغرافیای امن‌تری انتقال دهیم.

منبع: همشهری