نویسنده: لیدا محمودی
بروزرسانی: 22 مرداد 1401
ستاره | سرویس مادر و کودک – اینکه شیردهی و افسردگی پس از زایمان چه تاثیری بر یکدیگر دارند، در بین مادران متفاوت است. می‌توانند اثر مثبت یا منفی بر یکدیگر داشته باشند. در برخی مادران، شیردهی موجب عدم ابتلا به افسردگی پس از زایمان یا کوتاه کردن دوره آن و در برخی دیگر شیردهی موجب افزایش سطح استرس و بی خوابی و در نتیجه تشدید افسردگی می‌شود.
برای هر دو گروه از مادران مهم است که علایم ونشانه‌های افسردگی را بشناسند و در صورت مشاهده آنها، هر چه سریعتر به مشاور یا روانشناس مراجعه کنند. تشخیص هر چه زودتر افسردگی به درمان سریعتر آن منجر می‌شود.
نشانه‌های افسردگی پس از زایمان
- دل مردگی و عدم علاقه به اجسام و کار‌هایی که قبلا دوست داشتید
- عدم علاقه به نوزاد خود
- بی خوابی ( حتی در مواقعی که نوزاد در خواب است)
- بی اشتهایی به غذا
- گریه زیاد
- اضطراب
- بدخلقی و عصبی بودن
- احساس درد
- ترس از تنهایی یا ترس از جمع
- کم حافظگی
- عدم تمرکز
- احساس گناه یا ناکافی بودن
- عدم اعتماد به نفس
- تمایل به آسیب زدن به خود یا خودکشی
اگر پس از زایمان، حالتان خوب نیست ونشانه‌های بالا را در خود می‌بینید. بهتر است با مشاور یا پزشک صحبت کنید.
تاثیر افسردگی بر شیر مادر
مادران جوان، سوالات زیادی پیرامون شرایط جسمی و روحی خود در دوران شیردهی و تاثیر آن بر سلامت نوزاد دارند. برای نمونه، چگونه سریعتر از افسردگی پس از زایمان رهایی پیدا کنیم و تولید شیر را افزایش دهیم؟ چگونه می‌توان به شیردهی ادامه داد، در حالی که وظایف و مسوولیت‌های جدید، حتی فرصت خوابیدن را از ما گرفته است؟ آیا استرس و افسردگی دلیلی برای کاهش میزان شیر است؟ آیا تاثیر افسردگی بر شیر مادر جدی است؟
برای پاسخ گویی به این سوالات بایستی فرآیند شیردهی را به درستی بشناسیم. دو هورمون در بدن، نقش اصلی در تولید شیر را دارند: پرولاکتین (Prolactin) و اکسی توسین (Oxytocin).
هورمون شماره ۱: پرولاکتین
پرولاکتین هورمونی پروتیینی است که از غده هیپوفیز ترشح می شود. پرولاکتین به طور طبیعی در مقادیر کم در بدن مردان و زنان وجود دارد. مقدار این هورمون در دوران بارداری و شیردهی به شدت افزایش می‌یابد. پس از زایمان این هورمون مسئول مقدار شیر تولیدی در مادران است. مکیدن شیر توسط نوزاد باعث آزاد شدن این هورمون در بدن می‌شود. هرچه بیشتر شیر بدهید، شیر بیشتری در بدن تولید می‌شود. بالاترین سطح هورمون پرولاکتین در بدن، بین ساعات ۳ تا ۸ صبح است. به همین دلیل شیردهی شبانه به تولید شیر بیشتر منجر می‌شود.
هورمون شماره ۲: اکسی توسین
هورمون اکسی توسین توسط غده هیپوتالاموس ترشح می‌شود. آمپول اکسی توسین به منظور پیشگیری از سقط جنین و همچنین کنترل خونریزی حین زایمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس از زایمان، وجود این هورمون برای ایجاد رفلاکس خروج شیر لازم است. در واقع، این هورمون مسئول حرکت شیر به سمت نوک پستان است. هنگامی که شروع به شیردهی می‌کنید، این هورمون در بدن آزاد می‌شود. پس به طور خلاصه می‌توان گفت، پرولاکتین موجب تولید شیر و اکسی توسین باعث حرکت شیر به سمت پستان می‌شود.
افسردگی و استرس، تاثیری بر مقدار هورمون پرولاکتین در بدن ندارد؛ بنابراین افسردگی موجب کاهش مقدار شیر نمی‌شود.
اما!
افسردگی و استرس موجب آزاد شدن هورمون دیگری در بدن، به نام آدرنالین می‌شود و تاثیر افسردگی بر شیر مادر به ترشح این هورمون بازمی‌گردد. آدرنالین سطح هورمون اکسی توسین را کاهش می‌دهد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که افسردگی میزان شیر مادر را کاهش نمی‌دهد، بلکه جریان شیر را به قدری کند می‌کند که میزان شیر مورد نیاز نوزاد، دیگر به بدن او نمی‌رسد.
چه باید کرد؟
بایستی به دنبال راه‌هایی برای حفظ روحیه، شادابی و آرامش خویشتن باشید تا بر افسردگی پس از زایمان فایق آیید. پیشنهاد‌های زیر می‌توانند راه گشا باشند.
- رفتن به سالن اسپا، ماساژ و حمام با مواد گیاهی
- انجام تمرینات تنفس عمیق
- خواندن کتاب‌های مفید
- یوگا و مدیتیشن
- دیدن فیلم
- پیاده روی روزانه (اگر نمی‌توانید نوزاد را نزد کسی بگذارید و تنها به پیاده روی بروید، نوزاد را در کالسکه گذاشته و باهم بروید).
- تماس تلفنی با خانواده و دوستان
- خواب و خواب و خواب!
درمان‌های دارویی افسردگی در دوران شیردهی
دارو‌های ضد افسردگی، مشکلی برای شیردهی ایجاد نمی‌کنند. قبل از اینکه پزشک برای شما دارو تجویز کند، حتما او را از اینکه شیر می‌دهید، آگاه کنید.
نشانه‌های خطرناک افسردگی
اگر همسر شما پس از زایمان، نشانه‌های زیر را داراست، در سریع‌ترین زمان ممکن، او را به مراکز درمانی ببرید.
- صحبت از آسیب به خود یا نوزاد
- افکار عجیب و غریب و طرز صحبت متفاوت با قبل
- رفتار پرخطر
- رفتاری نامتناسب به شخصیت فرد
- تغییر حالات ناگهانی
- کناره گیری از همه رویدادهای اجتماعی
- احساس یاس و ناامیدی زیاد
- وسواس فکری آسیب زننده
- تکرار جملاتی مانند: “اگر من نبودم همه چیز بهتر بود! “
کلام آخر: افسردگی پس از زایمان، در هر مادر به شکلی متفاوت بروز می‌کند. اما بطور کلی باعث می‌شود مادر احساس علاقه و خشنودی نسبت نوزاد تازه متولد شده و زندگی خانوادگی نداشته باشد. این طبیعی است که مادران پس از زایمان گاهی مضطرب، خسته و ناامید باشند، اما در افسردگی پس از زایمان، این علایم تا مدت‌ها ادامه پیدا می‌کند. افسردگی پس از زایمان موجب می‌شود، فکر کنید توانایی کنترل خودتان و شرایط را ندارید. قادر به پذیرفتن مسوولیت نگهداری از نوزاد نیستید و در نهایت مادر خوبی نیستید. این‌ها اولین نشانه‌های افسردگی پس از زایمان است. به مشاور یا پزشک مراجعه کنید. با حمایت خانواده و درمان دارویی (در صورت نیاز) شادی و نشاط مادرانگی را باز می‌یابید.
در مورد اینکه تاثیر استرس و عصبانیت بر شیر مادر و افسردگی پس از زایمان چیست؟ و علل و راه‌های درمان آن بیشتر بخوانید.
