معنی کلمه مزخرف (ریشه، تاریخچه و کاربرد در فارسی و عربی)

ستاره | سرویس هنر – واژه‌های زیادی در فارسی هستند که رگ و ریشه عربی دارند، ولی همه آن‌ها به همان معنایی که در زبان عربی به کار می‌روند، در فارسی استفاده نمی‌شوند. یکی از  معروف‌ترین این کلمات، مزخرف است که در فارسی به معنی بیهوده، یاوه و بی ارزش است و در زبان عربی در دو معنای آراسته شده با چیز‌های فریبنده، زراندود و چاشنی زده و نوعی هنر کار با طلا است. با تاریخچه، ریشه و معنی کلمه مزخرف در فارسی و عربی آشنا شوید.

معنی کلمه مزخرف

معنی کلمه مزخرف در فارسی

مزخرف به معنی سخن بیهوده، یاوه، ژاژ، پوچ، چرند و پرند، لیچار است. در لغت نامه دهخدا معنی کلمه مزخرف هر چیز آراسته و آرایش داده شده آورده شده است و در تداول فارسی کلام باطل آراسته است و به سخن دروغی که مانند سخن راست آراسته کرده باشند، گفته میشود.

امروزه کاربرد کلمه مزخرف در فارسی به سخن بی اصل و بی معنی است و خیلی از ما آن را در توصیفِ کوبنده هر چیز به‌دردنخور و احمقانه به کار می‌بریم، همچنین وقتی کسی سخن پرحاشیه و سنگین و به ظاهر زیبا، اما بی‌حاصل بگوید، می‌گویند مزخرف می‌گوید.

معنی کلمه مزخرف در عربی

ریشه کلمه مزخرف

تاریخچه کلمه مزخرف

همانطور که گفته شد معنی کلمه مزخرف در اصل زیور و زینت داده شده است که در طول تاریخ و با گذر زمان در فارسی به معنای بیهوده و بی‌ارزش کاربرد دارد.

“مزخرف کاری” پیشه‌ای وابسته به ساخت طلا و جواهر بوده است و در گذشته تاج پادشاهان، شمشیر و خنجر‌های مرصع کاری شده و زراندود زیادی وجود داشته، این هنر در دوران صفویه در اوج بوده است.

در دوران قاجار هنر “مزخرف کاری” نیز همانند بسیاری از هنر‌های آن زمان به بیراهه می‌رود و گاهی از فرط اغراق در افزودن نگین، سنگ و جواهر به یک وسیله مانند شمشیر، به حدی آن را سنگین و زمخت می‌کردند که حتی برای نمایش دادن هم فرد نمی‌توانست آن را بر کمر بندد و کارایی خود را از دست می‌داد. در پایان دوران قاجار این هنر جایگاه خود را از دست داد، ولی استفاده از این کلمه، از همان زمان برای وقتی امری غیر قابل استفاده، نازیبا و اغراق آمیز باشد، رایج ماند.

همچنین در گذشته، افراد برای درخواست از پادشاهان، آن‌ها را با تمجید و ستایش فراوان نام می‌بردند و سپس درخواست خود را می‌گفتند، گاهی آنقدر این القاب طولانی می‌شد که پادشاه حوصله‌اش سر می‌رفت و می‌گفت:

مزخرف گویی بس است به اصل موضوع بپرداز

جالب است بدانید روی مدال پنجاهمین سال سلطنت ناصر الدین شاه نیز مزخرف نوشته شده است:

السلطان ابن السلطان ابن السلطان، الخاقان ابن الخاقان ابن الخاقان، شاهنشاه ذو القرنین ناصر الدین شاه

سخن پایانی