آشنایی با رشته مدیریت و گرایش‌ های آن

ستاره | سرویس علوم – رشته مدیریت در طول سال‌های اخیر پذیرای دانشجویان فراوانی بوده است. اگر بخواهیم اهداف این رشته را به طور خلاصه بیان کنیم می‌توان مواردی نظیر حل معضل بیکاری، مقابله با سو استفاده‌ مالی و فساد اداری، سازماندهی منابع انسانی و به کارگیری درست و اصولی آنها، استفاده‌ی صحیح و به‌جا از منابع و امکانات سازمانی و سایر موارد مشابه را برشمرد. در واقع به کمک رشته مدیریت می‌توان بسیاری از مشکلات و معضلات سازمانی در جامعه را حل و فصل کرد. به این دلیل که مشکلات یاد شده تنها توسط مدیران خبره و کارامد قابل حل خواهند بود. مدیرانی که تربیت آنها بر عهده‌ی رشته مدیریت و اساتید این رشته است.

 

رشته مدیریت در دانشگاه‌های ایران در قالب چندین گرایش مختلف تدریس می‌شود که از میان آنها می‌توان به مدیریت مالی، مدیریت بازرگانی، مدیریت دولتی، مدیریت صنعتی، مدیریت فناوری اطلاعات و مدیریت کارآفرینی شاره کرد. البته این رشته زیر شاخه‌های دیگری را نیز در برمی‌گیرد که شامل مواردی نظیر امور بیمه، جهانگردی و گمرک می‌شود. در مطلب پیش رو به هر کدام از گرایش‌های اصلی اشاره شده به شکل مختصری خواهیم پرداخت. اما به دلیل پرهیز از طولانی شدن بیش از اندازه‌ی این مطلب از اشاره به تمام زیرشاخه‌های آنها صرف‌نظر می‌کنیم.

 

 

معرفی رشته های مدیریت

۱) رشته مدیریت مالی

مدیریت مالی را می‌توان یکی از جدیدترین گرایش‌های رشته مدیریت قلمداد کرد. به این دلیل که اکنون تنها حدود ۱۶ سال است که در دانشگاه‌های ایران به شکل یک گرایش مجزای مدیریت تدریس می‌شود. در واقع تا پیش از سال ۱۳۸۱ رشته مدیریت مالی به عنوان یکی از گرایش‌های مدیریت بازرگانی به شمار می‌رفت. با این حال به دلیل گستردگی مباحث موجود در آن، از تاریخ مذکور به بعد به یکی از رشته‌های مجزای مدیریت در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه‌های ایران تبدیل شد. 

فرصت‌های شغلی مدیریت مالی

کسانی که تحصیلات خود را در گرایش مدیریت مالی به پایان برسانند، از این امکان برخوردار خواهند بود تا در حوزه‌هایی نظیر مدیریت، معاونت امور مالی و حسابرسی شرکت‌های دولتی یا خصوصی به فعالیت بپردازند. به این معنی که در زمینه‌ی فرصت‌های شغلی این گرایش می‌توان حوزه‌هایی نظیر معاونت مالی، معاونت سرمایه‌گذاری و تامین مالی اعتبارات مالی در بانک‌ها، ارزیابی اقتصادی پروژه‌ها و شرکت‌های سرمایه گذاری و بورس اوراق بهادار را بر شمرد. ضمن آن که دانشجویان مدیریت مالی می‌توانند در این گرایش تا مقطع دکترا ادامه‌ی تحصیل دهند.

درس‌های مدیریت مالی

از آن‌جایی که مدیریت مالی خود یک گرایش منفک شده از مدیریت بازرگانی به شمار می‌رود و مباحث آن هنوز گسترش چندانی نیافته، در حال حاضر فاقد گرایش خاصی است. تمام درس‌های ارائه شده در گرایش مدیریت مالی دو واحدی هستند و تعداد واحدهای درسی که دانشجویان این گرایش برای تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد باید بگذرانند در مجموع به ۳۲ واحد می‌رسد. البته باید به این نکته اشاره کرد که چهار واحد درسی از این تعداد به پایان‌نامه دانشجویان اختصاص دارد.

از میان درس‌های این گرایش می‌توان به مواردی نظیر تئوری‌های مدیریت پیشرفته، روش تحقیق، بازارهای پولی و مالی، اقتصاد مدیریت، بررسی موارد خاص، مدیریت سرمایه‌گذاری پیشرفته‌ی شماره ۱ و ۲، ریاضیات مالی، تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی، سازمان‌های پولی و مالی، سیمنار در مدیریت مالی، مدیریت مالی پیشرفته و تحقیق در عملیات اشاره کرد. 

 

 

۲) رشته مدیریت بازرگانی

مدیریت بازرگانی را می‌توان یکی از قدیمی‌ترین گرایش‌های رشته مدیریت در ایران قلمداد کرد. به این دلیل که اکنون حدود ۶۴ سال است که این رشته در دانشگاه‌های کشور ما تدریس می‌شود. نخستین بار در ابتدای دهه ۳۰ خورشیدی بود که این رشته‌ی دانشگاهی در ایران پا گرفت. بر اساس پیمانی که میان دانشگاه تهران و دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در آن زمان بسته شد، با همکاری تعدادی از اساتید آمریکایی گروهی از مدیران ایرانی در دانشکده حقوق دانشگاه تهران برای فعالیت در سازمان‌های دولتی و خصوصی به صورت کاملا علمی آموزش دیدند.

پس از آن پای رشته مدیریت بازرگانی به سایر دانشگاه‌های ایران نیز باز شد و دانشجویان توانستند با گرایش‌های مختلف این رشته آشنا شوند. گرایش‌هایی نظیر امور مالی، بیمه، بازاریابی، بازاریابی بین الملل، مدیریت تحول، بازرگانی بین الملل و سایر موارد مشابه که هر کدام از آنها حوزه‌ی مدیریتی مجزایی را در بر می‌گیرد.

فرصت‌های شغلی مدیریت بازرگانی

کسانی که تحصیلات خود را با گرایش مدیریت بازرگانی به پایان برده باشند می‌توانند علاوه بر مدیریت سازمان‌ها در امور بازرگانی و بازاریابی هم به فعالیت بپردازند. در واقع این دسته از افراد قادر خواهند بود در واحدهای بازرگانی سازمان‌ها مشغل به کار شوند یا با توجه به شناخت کافی که از کسب و کار و تجارت کسب کرده‌اند در حوزه‌ی کارآفرینی و تشکیل کسب و کارهای تازه فعالیت نمایند. علاوه بر آن امکان شرکت در کارهای پژوهشی و تحقیقاتی نیز برای کسانی که تحصیلات خود را با گرایش مدیریت بازرگانی به پایان رسانده‌اند وجود دارد.  

دانشجویان مدیریت بازرگانی در طول تحصیل خود در این رشته می‌توانند با وظایف اصلی سازمان‌های بازرگانی آشنا شوند و مهارت و توانایی خود را در شناخت مسائل مربوط به بحث مدیریت، جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات مرتبط با آن و همچنین ارزیابی راه حل‌های مختلفی که در مورد مسائل و تصمیم گیری‌های مدیریتی وجود دارد ارتقا بخشند. 

 

 

درس‌های مدیریت بازرگانی

تعداد واحدهای درسی گرایش مدیریت بازرگانی نیز مانند مدیریت مالی ۳۲ واحد در مقطع کارشناسی ارشد است که چهار واحد از آن به پایان نامه‌ی دانشجویان این رشته اختصاص دارد. در مجموع درس‌های ارائه شده در این گرایش شامل ۱۴ درس دو واحدی می‌شود. از این میان این درس‌ها می توان به مواردی نظیر  مدیریت پیشرفته، تحلیل آماری و تحقیق در عملیات، مباحث استراتژیک سازمانی و مدیریت بازار اشاره کرد. گفتنی است که در حال حاضر امکان تحصیل در رشته مدیریت بازرگانی در تعداد قابل توجهی از دانشگاه‌های کشور نظیر دانشگاه دولتی، آزاد و پیام نور وجود دارد. 

 

 

۳) رشته مدیریت دولتی

سابقه‌ی تدریس گرایش مدیریت دولتی در دانشگاه‌های ایران کم و بیش به گرایش مدیریت بازرگانی شباهت دارد و به اوایل دهه ۳۰ خورشیدی باز می‌گردد. این گرایش در سومین سال از دهه‌ی سی خورشیدی برای نخستین بار تحت عنوان علوم اداری در موسسه‌ی علوم اداری که زیر نظر دانشکده حقوق دانشگاه تهران فعالیت می‌کرد آغاز به کار نمود. ضمن آن که گرایش مدیریت دولتی هم با همکاری مستقیم دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در دانشگاه تهران پا گرفت. در حال حاضر این رشته در اکثر دانشگاه‌های کشور در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا تدریس می‌شود.

در گرایش مدیریت دولتی آموزش آن دسته از نیروی انسانی متخصصی که سازمان‌ها، ادارات و شرکت‌های دولتی و خصوصی به آن نیاز دارند در دستور کار قرار دارد. به موجب تحصیل در این گرایش مدیریتی دانشجویان می‌توانند با کاربرد روش‌های علمی در مدیریت سازمان‌های مختلف آشنا شوند.

فرصت‌های شغلی مدیریت دولتی

پس از تحصیل در گرایش مدیریت دولتی دانشجویان این رشته توانایی اداره کردن موسسات دولتی و خصوصی را خواهند داشت. به این ترتیب قادر به فعالیت در حوزه‌هایی نظیر معاونت منابع انسانی و کارگزینی و اصلاح ساختار سازمانی خواهند بود. به دلیل وجود زیرشاخه‌های فراوان در این گرایش مدیریتی تعداد مشاغلی که فارغ التحصیلان مدیریت دولتی قادر به تصاحب آن خواهند بود قابل توجه بوده و از تنوع مناسبی برخوردار است. در واقع فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در حوزه‌های مختلفی نظیر تشکیلات سازمانی، منابع انسانی، سیستم‌های اطلاعاتی و دیگر شاخه‌های مدیریتی در بخش خصوصی و دولتی به عنوان مشاور یا مجری طرح مشغول به کار شوند.

در مجموع پس از پایان تحصیل در رشته مدیریت دولتی می‌توان وظایفی نظیر کارشناس اداری، امور کارکنان، تشکیلات و روش‌ها، طبقه‌بندی مشاغل، حقوق و دستمزد، برنامه‌ریزی پرسنلی را برعهده گرفت. به این ترتیب فارغ‌التحصیلان این گرایش خاص از مدیریت قادر خواهند بود نقش مدیران سطوح میانی، سرپرستی واحدهای اداری و خدماتی وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی یا شهرداری‌ها را بر عهده بگیرند. 

 

 

مدیریت دولتی خود شامل پنج گرایش مجزا است که هر کدام از آنها در بسیاری از دانشگاه‌های ایران در مقطع کارشناسی ارشد تدریس می‌شوند. این گرایش‌ها مواردی نظیر ساختار و تشکیلات و روش‌ها، مدیریت منابع انسانی، سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت، تحول سازمانی و مدیریت مالی دولتی را در بر می‌گیرد. در مقطع دکترای تخصصی نیز گرایش مدیریت دولتی خود به سه گرایش مجزای  سیاست‌گذاری، رفتار سازمانی و مدیریت منابع انسانی تقسیم می‌شود.

درس‌های مدیریت دولتی

گرایش‌های پنج گانه‌ی مدیریت دولتی در مقطع کارشناسی به طور کلی در ۲۰ واحد درسی با یکدیگر اشتراک دارند و تنها در ۸ واحد درسی با یکدیگر متفاوت هستند. این گرایش ویژه از مدیریت هم‌اکنون در اکثر دانشگاه‌های معتبر ایران نظیر سراسری، آزاد و پیام نور تدریس می‌شود.

 

 

۴) رشته مدیریت صنعتی

گرایش مدیریت‌ صنعتی‌ دارای‌ سه‌ زیرشاخه‌ی اصلی‌ فنی‌ و تکنیکی‌، مالی‌ و رفتاری‌ و اجتماعی‌ است. شاید برخی از افراد این رشته را با مهندسی صنایع مقایسه کنند. اما باید به این نکته توجه داشت که‌ رشته‌ی مهندسی‌ صنایع‌‌ بیشتر به‌ مطالعه‌‌‌ کردن صنایع مختلف از دیدگاه فنی‌ و تکنیکی می‌پردازد. اما در مدیریت‌ صنعتی‌ بیش از هر چیز به جنبه‌های مالی‌ و رفتاری‌ صنایع‌ توجه می‌شود.

فرصت‌های شغلی مدیریت صنعتی

کسانی که در رشته مدیریت با گرایش صنعتی تحصیل کرده‌اند می‌توانند پس از پایان تحصیل خود در واحدهای صنعتی یا تولیدی به فعالیت مشغول شوند و در بحث‌هایی مانند کنترل کیفیت و مدیریت تولید صاحب نظر باشند. 

در واقع گرایش مدیریت صنعتی به آموزش نیروی انسانی متخصص برای کار در کارخانه‌ها، موسسات و شرکت‌های دولتی و خصوصی می‌پردازد. به این ترتیب دانشجویان این رشته می‌توانند با تئوری‌های نوین مدیریت صنعتی آشنا شوند و پس از تحصیل در این رشته در بخش‌های مختلفی نظیر مدیریت تولید، اداره‌ی حفاظت فنی و قسمت کنترل کیفیت کالا مشغول به کار شوند. علاوه بر آن یافتن توانایی لازم در اموری که به مدیریت و کنترل پروژه مربوط می‌شود نیز از دیگر توانایی‌هایی است که دانشجویان این رشته قادر به کسب آن خواهند بود. به این ترتیب آنها می‌توانند در هر واحد صنعتی‌ با استفاده‌ از دانش‌ و مهارتی که آموخته‌اند میزان مشارکت‌، مهارت‌ و انگیزه‌ی‌ نیروهای‌ انسانی فعال در آن‌ را افزایش‌ دهند.

درس‌های مدیریت صنعتی

از میان درس‌های تخصصی تدریس شده در گرایش مدیریت صنعتی می‌توان به مواردی نظیر مدیریت‌ مالی‌، روانشناسی‌ صنعتی‌، حسابداری‌ صنعتی‌، بازاریابی‌ و مدیریت‌ بازار ، کنترل‌ کیفیت‌ آماری‌، سیستم‌های‌ خرید و انبارداری‌ و توزیع‌، تحقیق‌ در عملیات‌، کنترل‌ پروژه‌ ، طرح‌ریزی‌ و تعمیرات‌ و نگهداری‌، کارسنجی‌ و روش‌سنجی‌، مدیریت‌ کارخانه‌، حفاظت‌ صنعتی‌، بررسی‌ اقتصادی‌ طرح‌های‌ صنعتی‌، روابط‌ صنعتی‌، فنون‌ تجزیه‌ و تحلیل‌ و طراحی‌ سیستم‌، بازاریابی‌ بین‌المللی‌، بهره‌وری‌ و تجزیه‌ و تحلیل‌ آن‌ در سازمان‌ اشاره کرد.

 

 

۵) رشته مدیریت فناوری اطلاعات

گرایش فناوری اطلاعات یکی از جدیدترین گرایش‌های مدیریت در دانشگاه‌های ایران به شمار می‌رود و اکنون تنها حدود ۱۷ سال است که در دانشگاه‌های کشور تدریس می‌شود. نخستین میزبان این گرایش جدید دانشگاه علامه طباطبایی بود و پس از آن تعداد دیگری از دانشگاه‌ها (که اکثر آنها در تهران قرار دارند) نیز پذیرای دانشجویان گرایش مدیریت فناوری اطلاعات شدند. البته میزان فراگیری این گرایش جدید در دانشگاه‌های ایران به اندازه‌ی سایر گرایش‌های رشته‌ی دانشگاهی مدیریت نیست.

فرصت‌های شغلی مدیریت فناوری اطلاعات

آن دسته از دانشجویان رشته‌ی مدیریت که گرایش فناوری اطلاعات را به عنوان گرایش اصلی خود برگزیده‌اند از این امکان برخوردار خواهند بود تا در زمینه‌ی فناوری اطلاعات و کاربرد آن در امور مربوط به مدیریت اطلاعات آموزش ببینند. از وجود افرادی که در این رشته تحصیل کرده‌اند می‌توان جهت ایجاد پایگاه اطلاعات در سازمان‌های مختلف برای بهبود تصمیم‌گیری‌های مدیران ارشد بهره گرفت.

 کسانی که این گرایش جدید از مدیریت را آموخته‌اند همچنین می‌توانند با توجه به توان خود با واحدهای نرم افزاری سازمان‌های بزرگ همکاری کنند یا به خدمت گروه‌های عملیاتی مختلف در شرکت‌های تولید کننده و توسعه دهنده‌ی نرم افزار در بیایند. البته با توجه به نوپا بودن این گرایش هنوز نیاز به زمان بیشتری است تا فرصت‌های شغلی بهتری برای دانش آموختگان آن فراهم گردد.

درس‌های مدیریت فناوری اطلاعات

برای گرایش مدیریت فناوری اطلاعات شش واحد درسی پیش نیاز تعریف شده است که شامل سه درس دو واحدی به نام‌های کامپیوتر، آمار و روش تحقیق هستند. در کنار آن ۲۴ واحد درسی دیگر هم به عنوان واحدهای درسی اصلی برای این گرایش ارائه شده است. دروسی که علاوه بر چهار واحد پایان نامه موارد دیگری مانند تئوری مدیریت پیشرفته،‌ مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته، تحلیل آماری، سیستم‌های اطلاعات مدیریت پیشرفته، مدیریت منابع اطلاعاتی، تحقیق در عملیات پیشرفته، تحلیل و طراحی سیستم‌های ساختار یافته، سیستم‌های معین تصمیم گیری و خبر،‌ سیستمهای مدیریت و بانک‌های اطلاعاتی و در نهایت فن آوری اطلاعات را در بر می‌گیرد.

علاوه بر موارد یاد شده ۸ واحد درس تخصصی نیز با توجه به هر کدام از گرایش‌های این رشته در اختیار دانشجویان قرار خواهد گرفت. برای رشته‌ی دانشگاهی مدیریت فناوری اطلاعات سه گرایش مختلف تعریف شده است که شامل گرایش نظام کیفیت فراگیر، گرایش مدیریت منابع اطلاعاتی و گرایش سیستمهای اطلاعاتی پیشرفته می‌شود.

 

 

۶) رشته مدیریت کارآفرینی

گرایش مدیریت کارآفرینی همان گونه که از نام آن پیدا است به بحث کارآفرینی اختصاص دارد. در واقع این گرایش از رشته‌ی دانشگاهی مدیریت مجموعه‌ای از راه و روش‌ها و نظریات مرتبط با بحث کارآفرینی را در بر می‌گیرد که شکل علمی به خود گرفته است.

فرصت‌های شغلی مدیریت کارآفرینی

در مجموع دانش آموختگان این رشته به منظور انجام فعالیت‌های کارآفرینی در بخش خصوصی یا دولتی تربیت می‌شوند. در حالت کلی می توان گرایش مدیریت کار آفرینی را یکی از گرایش‌های نوپای مدیریت دانست که هدف اصلی آن افزایش دانش در رابطه با ایجاد واحدهای مختلف کاری و اداره کردن موسسات یا کارگاه‌های کوچک است.

علاوه بر آن کسانی که در این رشته موفق به کسب مدرک دانشگاهی شده‌اند می‌توانند به عنوان مدرس و پژوهشگر در زمینه‌ی توسعه‌ی کارآفرینی فعالیت کنند و این امر را در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی بسط بدهند.

درس‌های مدیریت کارآفرینی

تعداد دروس اصلی این گرایش شامل ۱۸ واحد است و در تعدادی از دانشگاه‌های کشور تدریس می‌شود. به هر حال در مطلب پیش رو تا آن‌جا که ممکن بود به گرایش‌های مختلف رشته مدیریت پرداخته شد و توضیحاتی در رابطه با آنها ارائه گردید.