نویسنده: زهرا روشنایی
بروزرسانی: 18 مرداد 1401
ستاره | سرویس گردشگری – موزه عبرت تهران؛ سفری متفاوت، تلخ، اما عبرت آموز به قلب تاریخ ایران در یکی از شلوغ‌ترین مناطق تهران. موزه عبرت با معماری بسیار عجیب و غریبش در سال ۱۳۱۱ و توسط آلمان‌ها در تهران تاسیس شد و اولین زندان مجهز ایران بود. موزه عبرت در دستان ساواک و شهربانی بود تا گذرزمان را بر زندانیان هرچه می‌توانستند تلخ‌تر کنند. بازدید از این موزه که به گردشگری سیاه شناخته می‌شود، تلخ، اما خالی از لطف نیست.
معرفی موزه عبرت تهران؛ شکنجه گاه ساواک
موزه عبرت تهران، در تاریخی‌ترین منطقه تهران در کنار سایر نقاط گردشگری یعنی میدان امام خمینی قرار دارد. موزه‌ی عبرت یک زندان موزه است که در گذشته محل نگهداری و البته شکنجه‌ی زندانیان سیاسی ایران بوده است. موزه‌ی عبرت را مقصد گردشگری سیاه ایران می‌نامند، چرا که در آن قرار نیست خوش بگذرانید، بلکه برعکس. در چنین مکان‌هایی قرار است با حقایق تلخی روبرو شوید که حتما ناراحتتان خواهد کرد.
داستان از آنجا شروع شد که ساخت این زندان در سال ۱۳۱۱ به دستور رضا شاه آغاز شد و پنج سال بعد، به عنوان زندان اختصاصی زنان مورد بهره برداری قرار گرفت. اما قصه در همین جا ختم نمی‌شود. در زمان حکومت پهلوی دوم، درست در آغاز شروع مخالفت‌های برخی مردم بر علیه رژیم پهلوی این زندان هدفی دیگر را دنبال کرد. شهربانی و ساواک، به عنوان دو ارگانی که وظیفه‌ی سرکوب این مخالفت‌ها را داشتند این زندان را به دست گرفتند و درد‌ها، رنج‌ها و فریاد‌هایی که هیچوقت شنیده نشد، آغاز شد…
اولین ویژگی ساختمان موزه عبرت، پیچیدگی نقشه‌ی آن است به گونه‌ای که در زمان فعالیت هیچ زندانی موفق به فرار از این زندان نشده بود. شاید بگویید خب مراقبت‌ها شدید بوده، اما خیر… در زمان بازسازی این زندان یک کارگر به مدت چند ساعت در این ساختمان راه گم کرده بود.
همچنین این ساختمان طوری ساخته شده است که صدای فریاد شکنجه شوندگان در قلب پایتخت خفه می‌شد. هیچ کس خبر از جنایات ساواک در این زندان مدرن! نداشت. همانطور که در تصویر می‌بینید، معماری موزه عبرت تهران به گونه ایست که همه‌ی راه‌ها به یک فضای خالی ترسناک منتهی می‌شود و این فضا خود نیز شکنجه‌ای دیگر برای زندانیان بود. زمستان‌هایی سرد و تابستان‌هایی گرم.
زندان ساواک با موافقت سازمان میراث فرهنگی بازسازی و آسیب شناسی شد و در نهایت در سال ۱۳۸۲ توسط محمد خاتمی به عنوان موزه عبرت ایران بازگشایی شد.
قسمت‌های مختلف موزه عبرت تهران
حال به سراغ جزئیات این ساختمان می‌رویم که شما را بیشتر با درد و رنج زندانی‌ها آشنا می‌کند.
۱. اتاق افسر نگهبان
اینجا اولین اتاقی است که زندانی به آن وارد می‌شد. اطلاعات مربوط به او توسط افسر نگهبان ثبت می‌شد و در ازای لباس‌هایش یک جفت دمپایی و لباس زندان دریافت می‌کرد. از این لحظه به بعد زندانی باید در همه جا مگر دستشویی، حمام، سلول و اتاق شکنجه با چشمان بسته تردد می‌کرد.
۲. کمد لباس‌ها
هنگامی که زندانی به زندان وارد می‌شد و لباس‌هایش را تحویل می‌داد، یک شماره به او تعلق می‌گرفت که با شماره‌ی کمد لباس‌هایش یکسان بود. لباس‌های اولیه زندانی را درون کمد‌هایی که در زیر می‌بینید قرار می‌دادند و زندانی راهی می‌شد.
۳. عکاسخانه
در عکاسخانه از زندانی‌ها عکسی با شماره، برای تشکیل پرونده گرفته می‌شد.
۴. سلول‌ها
در این زندان هر چیزی برای افزایش درد و شکنجه فراهم بود. اتاق‌های تو در تو که در ورودی آن‌ها قرنیز‌های بلندی وجود داشت و لازم بود برای ورود به آن‌ها پا‌ها بلند شوند. اما زندانیان با چشمان بسته به آن‌ها برخورد می‌کردند و با زمین خوردن اولین مزه‌های درد را تجربه می‌کردند.
زندان ساواک دارای ۸۶ سلول انفرادی و ۱۸ سلول گروهی بود که بر اساس گزارشات، گاهی آنقدر پر می‌شده که زندانیان مجبور بودند تمام مدت در آن بایستند.
۵. اتاق پانسمان
خب شاید فکر کنید که عجیب است در جایی شکنجه دهند و در جایی مراقبت؛ بله حق با شماست. اتاق پانسمان خود چیزی کم از شکنجه گاه‌ها نداشته است. درمان‌های بدون بی حسی، تعویض پانسمان‌ها به دردناک‌ترین شکل ممکن و غیره…
۶. اتاق‌های شکنجه
اتاق‌های شکنجه‌ی ساواکی‌ها، بسیار حرفه‌ای بودند. برای هر نوع شکنجه اتاق مخصوصی وجود داشت. تا به حال در حدود ۷۴ نوع شکنجه که توسط ساواک اجرا می‌شده و برخی نیز ابداعات خود آن‌ها بوده است به اثبات رسیده. برخی از مهم‌ترین این اتاق‌ها شامل اتاق فوتبال، آپولو، اتاق تمشیت یا زیر ۸، قفس داغ، تخت شلاق، سوزاندن لب هستند. در این زندان می‌توان سال‌ها درد و رنج زندانیان را با جزئیات تمام دید و گا‌ها از زبان خودشان از حال هوای آن روز‌ها شنید.
۷. اتاق اسلحه و پهلوی
در این اتاق تصاویری از بزرگان پهلوی به همراه معرفی آن‌ها وجود دارد و همزمان اشیاء جاسوسی و اسلحه‌های ساواک در معرض نمایش قرار گرفته‌اند.
۸. اتاق ملاقات
گفته می‌شود که معمولا اجازه‌ی ملاقات برای این زندانی‌ها وجود نداشته، اما از آنجا که این زندان قرار بوده زندان مدرن ایران باشد، محلی برای ملاقات داشته که به شکل زیر توسط یک نگهبان زیر نظر قرار می‌گرفته است.
۹. اتاق یادبود زندانی‌ها
یکی از بند‌های موزه عبرت به گرامی داشت مبارزان آن زمان مربوط است. در این جا پلاک‌های زندانیان، لباس آن‌ها و دست سازه‌هایی که گا‌ها در زندان درست کرده بودند به نمایش گذاشته شده‌اند.
۱۰. اتاق رئیس زندان
اتاق رئیس کمیته مشترک ضدخرابکاری ساواک مشابه با واقعیت آن دوران شبیه سازی شده است و می‌توان امکانات بسیاری را در آن دید.
امکانات موزه عبرت تهران
موزه‌ی عبرت تهران علاوه بر امکانات تسهیلاتی مثل نمازخانه و سرویس بهداشتی، به شما اجازه می‌دهد که با افرادی که در این زندان بوده اند صحبت کنید و همه چیز را از زبان خود آن‌ها بشنوید. موزه داران موزه عبرت، زندانیان و شکنجه شدگان آن هستند. همچنین غرفه‌ای جهت فروش و نمایش محصولات فرهنگی مرتبط وجود دارد که در صورت تمایل می‌توانید به آن جا هم سری بزنید.
نکات بازدید از موزه عبرت
- دقت کنید که بازدید از این موزه برای افرادی که از لحاظ روحی حساس هستند و کودکان اصلا توصیه نمی‌شود.
- همچنین به علت وجود پلکان متاسفانه افراد سالخورده، کم توان و ناتوان نیز امکان بازدید از موزه عبرت را نخواهند داشت.
- بهای بلیت برای اتباع ایرانی ۳۰۰۰ تومان و اتباع خارجی ۱۰۰۰۰ تومان است.
- این موزه در نیمه‌ی اول سال از ساعت ۹ صبح تا ۵ عصر و در نیمه دوم از ساعت ۹ صبح تا ۴ عصر پذیرای بازدیدکنندگان است.
اگر به بازدید از مراکز دیدنی تهران علاقمندید خواندن مطالب جاهای دیدنی تهران، از موزه های تاریخی تا معماری مدرن، مرکز خرید پالادیوم تهران؛ خرید لاکچری در زعفرانیه و پارک آب و آتش تهران؛ مکانی جذاب با یک طراحی مفهومی را به شما توصیه می‌کنیم
آیا تاکنون از موزه عبرت تهران دیدن کرده‌اید؟ نظرات خود را از طریق بخش “ارسال نظر” با ما و سایر کاربران ستاره در میان بگذارید.
