۱۴ بهمن؛ روز ملی فناوری فضایی

ستاره | سرویس عمومی – ایران سال‌هاست جزو کشورهای دارای فناوری فضایی محسوب می‌شود اما این افتخار از چه سالی آغاز شده و به چه اتفاقی برمی‌گردد. دستاوردهای ایران در این زمینه چه بوده و هدف از بزرگداشت روز ملی فناوری فضایی چیست؟ برای رسیدن به پاسخ این پرسش ها با ما همراه باشید. 

تاریخچه روز ملی فناوری فضایی

تاریخچه روز ملی فناوری فضایی به ۱۴ بهمن سال ۱۳۸۷ بر می‌گردد. روزی که ایران با پرتاب موفقیت آمیز ماهواره امید، به کشورهای دارای توانایی پرتاب ماهواره پیوست. از آن پس این روز به نام روز ملی فناوری فضایی در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ثبت شد و هر ساله طی مراسمی برای بزرگداشت این موفقیت، جشن گرفته می‌شود. 

تعریفی از فناوری فضایی

به علوم و فناوری‌های مربوط به بررسی فضای اطراف کره زمین «فناوری فضایی» گفته می‌شود. از شاخه‌های فناوری فضایی می‌توان به شناخت فضای پیرامون، موشک، ماهواره، اعزام انسان به فضا، شاتل، ایستگاه‌های فضایی و غیره  اشاره کرد.

به کل دنیا منهای کره‌زمین فضای بیرونی گفته می‌شود. فضای بیرونی چنان محیط ناشناخته‌ای است که برای کار با آن، انسان مجبور است به‌ تکنیک‌ها و دانش‌های پیشرو روی بیاورد. اغلب فناوری‌های جدیدی که از فعالیت‌های مرتبط با فضا سرچشمه گرفته یا بر اثر آن‌ها شتاب پیدا کرده‌اند، بعداً در فعالیت‌های اقتصادی دیگر نیز مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند.

به عنوان مثال رایانه‌ها و دورسنجی، زمانی فناوری‌های پیشرو بودند که به‌دلیل ضرورتشان برای بالابرنده‌ها و فضاپیماها، به‌عنوان فناوری فضایی در نظر گرفته می شدند. اگر چه آن‌ها قبل از مسابقه فضایی در دوران جنگ سرد وجود داشتند ولی بیشترین پیشرفتشان، برای رفع نیازهای برنامه‌های فضایی دو ابرقدرت، سرعت گرفت. این تکنیک‌ها و ابزارها امروزه نیز در فناوری فضایی به‌کار می‌روند، اما اکنون کاربردهای رایج‌تری مانند نظارت بر حال بیماران از راه دور (از طریق دورسنجی)، آبیاری گیاهان، بررسی وضعیت بزرگراه‌ها و غیره دارند و استفاده گسترده از رایانه‌ها، از نظر کمیت و تنوع، از کاربردهای فضایی آن‌ها بسیار فراتر رفته‌است.

تاکید مدافعان و علاقه‌مندان فضا بر سرمایه‌گذاری صندوق‌های دولتی در فعالیت‌های و برنامه‌های فضایی از این بابت است.

• به نظر شما مهمترین کاربردهای ماهواره در فضا چیست؟

فناوری فضایی، یک فناوری رو به رشد در زمینهٔ صنایع ماهواره، ایستگاه فضایی، فضاپیما، شاتل و… بوده‌ و تا به امروز سود‌دهی قابل قبولی داشته‌ و بنابراین توانسته سرمایه‌ها را به سمت این صنایع جذب کند.

از جمله سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی بر صنعت ماهواره که شامل رسانه‌ها و ارتباطات ماهواره‌ای، ماهواره‌های تحقیقاتی، ماهواره‌های مخابراتی، تلویزیون‌های ماهواره‌ای، دیش‌های ماهواره‌ای و… می‌شود، صورت گرفته است. سرمایه‌گذاری‌های انجام شده بر فناوری فضایی در دنیا، بیشتر از طرف دولت‌ها بوده‌ و بخش خصوصی نقش کمتری نسبت به دولت‌ها در این زمینه داشته‌است.

هدف از بزرگداشت روز ملی فناوری فضایی

هر ساله به پاس قدردانی از زحمات اندیشمندان و فعالان عرصه فضایی کشور و به منظور رونمایی از دستاوردهای ارزشمند در این حوزه، جشنی با عنوان بزرگداشت روز فناوری فضایی با حضور مقامات عالی کشور، متخصصان، مدیران و کارشناسان حوزه فضایی، توسط سازمان فضایی ایران برگزار می‌­شود.

مراسم روز ملی فناوری فضایی در ۱۴ بهمن سال ۱۳۹۵

دستاوردهای رونمایی شده در مراسم بزرگداشت روز فناوری فضایی

• سال ۸۸: پرتاب موفقیت‌آمیز “راکت کاوشگر ۳” حامل محموله‌ای زیستی شامل لاک پشت، کرم، موش و نمونه‌های سلولی. همچنین رونمایی از ماهواره “طلوع”، “نمونه مهندسی ماهواره مصباح دو”، “نمونه مهندسی ماهواره دانشجویی نوید علم و صنعت”، “نمونه مدل اولیه ماهواره‌بر سیمرغ”، “موتور ماهواره‌بر آن” و افتتاح نخستین “مرکز پردازش تصاویر ماهواره‌ای ایران” و “آزمایشگاه سه بعدی مجازی ماهواره‌ای”
• سال ۸۹: رونمایی نمونه‌های مهندسی چهار ماهواره “ظفر”، “رصد”، “فجر”، “دانشجویی امیرکبیر” و همچنین “نمونه مهندسی موتور ماهواره بر سفیر B. ۱” و “کپسول زیستی کاوشگر ۴” 
• سال ۹۰: در مدار قرار گرفتن موفقیت آمیز ماهواره “نوید”
• سال ۹۱: رونمایی از “مدل مهندسی ماهواره ناهید” و “مدل توسعه‌ای ماهواره زهره”  و در معرض بازدید قرار گرفتن نخستین میمون پرتاب شده به فضا با نام “آفتاب با کاوشگر پیشگام” که زنده به زمین بازگشت.
•  سال ۹۲: رونمایی از دو ماهواره “تدبیر” و “خلیج فارس”. البته در مهرماه سال ۹۲ و در هفته جهانی فضا، دومین میمون فضانورد ایرانی با نام “فرگام با کاوشگر پژوهش” و با گاز مایع به فضا پرتاب شد که این محموله زیستی سالم به زمین بازگشت.
• سال ۹۳: پرتاب موفقیت آمیز ماهواره ملی “فجر” با ماهواره بر سفیر.  مراسم روز ملی فناوری فضایی دو هفته پس از پرتاب ماهواره “فجر” برگزار شد. در این روز نمایشگاهی از دستاورد‌های چند سال اخیر ایران در عرصه فناوری فضایی برپا شد و “ماک آپ” فضاپیمای سرنشین‌دار ایرانی به نمایش درآمد.
• سال ۹۴: برگزاری مراسم روز ملی فناوری فضایی دو هفته پس از پرتاب ماهواره فجر با حضور رئیس جمهوری. برپایی نمایشگاهی از دستاورد‌های چند سال اخیر ایران در عرصه فناوری فضایی و به نمایش گذاشتن ماک آپ فضاپیمای سرنشین دار ایرانی در این نمایشگاه.  
• سال ۹۵: روز ملی فناوری فضایی درحالی با حضور رئیس جمهوری برگزار شد که حسن روحانی پیش از آغاز مراسم از نمایشگاه دستاورد‌های فضایی کشورمان دیدن کرد. موتور فضایی “آرش ۲۲” یکی از این توانمندی‌ها بود که در سالن اجلاس سران، جایگاه ویژه‌ای برای نمایش آن اختصاص یافته بود و رئیس جمهوری از آن دیدن کرد.
• سال ۹۶: مراسم با حضور محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رئیس سازمان فضایی، اعضای شورای عالی فضایی، نخبگان و فعالان فضایی و نمایندگان عضو کمیسیون صنایع و کمیته هوافضای مجلس در سالن شهید قندی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برگزار شد.