ربای حلال چیست و ربا بین چه کسانی حلال است؟

ستاره | سرویس مذهبی – ربای حلال به مبلغی گفته می شود که فرد قرض گیرنده به دلخواه خودش در زمان باز پس دادن بدهی به فرد قرض دهنده می دهد. طبق نظر علما ربا در برخی موارد حلال است؛ در این مقاله به بررسی موارد ربای حلال، تعریف آن و روایات و آیات مختلف در این زمینه می پردازیم.

 

ربای حلال چیست؟

قرض دادن پول به امید گرفتن پول بیشتر در صورتی که در زمان قرض دادن این مساله را شرط نکند را ربای حلال می گویند.

گرفتن مقدار پول اضافه تر از اصل مقدار قرض اگر شرط نشده باشد جایز است اما کراهت دارد. لیکن برای قرض گیرنده مستحب است که هنگام پس دادن قرض، مقداری بر اصل مبلغ اضافه کند و به عنوان هدیه به قرض دهنده بدهد.

 

 

موارد ربای حلال

در چند مورد ربا حلال است:

۱- اگر مسلمان از کافری که در پناه اسلام نیست ربا بگیرد، اشکال ندارد؛

۲- زن و شوهر دائمی اگر از یکدیگر ربا بگیرند، حرام نیست؛

۳- پدر و فرزند اگر از یکدیگر ربا بگیرند حرام نیست، لیکن بین مادر و فرزند، مشهور از فقها فرموده اند، ربا حرام است.

طبق فتواى آیت اللَّه تبريزى معامله ربوى با كافر نيز حرام است ولى مسلمان می تواند از او چيزى را به صورت ربا به قصد استنقاذ (تصرف مجاز) بگيرد.

بنابراین پدر و فرزند و همینطور زن و شوهر می توانند با یکدیگر معامله ربوی داشته باشند و این عمل کاملا جایز است. به عنوان مثال، پدر می‌تواند یک گرم طلا را به فرزند (دختر یا پسر) خویش بفروشد و در ازای آن یک گرم طلا و ده هزار تومان یا دو گرم طلا دریافت کند. همچنین برای زن یا شوهر جایز است که چنین معامله‌ ربوی را با دیگری صورت دهد.

• از امام صادق (ع) نقل شده است که «بین پدر و فرزند ربا نیست.» همچنین از امام رضا (ع) روایت است که: «بین پدر و فرزند و بین شوهر و همسرش ربا (حرام) نیست.»

 

 

ربای حلال در کلام مراجع تقلید

امام خمینی:

اگر مسلمان از کافرى که در پناه اسلام نیست ربا بگیرد اشکال ندارد و نیز پدر و فرزند و زن و شوهر مى‏توانند از یک دیگر ربا بگیرند.

آیت الله بهجت:

پدر و فرزند (فرزند چه پسر باشد و یا دختر) و زن و شوهر می توانند از یکدیگر ربا بگیرند.

آیت الله خوئى:

مسأله معامله ربا چه با مسلمان چه با کافر حرام است، ولى اگر مسلمان از کافرى که در پناه اسلام نیست یا از کافرى که در پناه اسلام است و ربا گرفتن در شریعتش جایز باشد ربا بگیرد اشکال ندارد. و بنا بر احتیاط واجب پدر و فرزند و زن و شوهر نیز نمى‏توانند از یکدیگر ربا بگیرند.

آیت الله مکارم شیرازی:

در چند مورد ربا گرفتن حرام نیست: ربا گرفتن مسلمانان از کفارى که در پناه اسلام نیستند، ربا گرفتن پدر و فرزند از یکدیگر و ربا گرفتن زن و شوهر از یک دیگر.

آیت الله زنجانى:

مسلمان می تواند از کافرى که در پناه اسلام نیست و یا از کافرى که در پناه اسلام است و ربا گرفتن در شریعتش جایز است ربا بگیرد، و نیز پدر مى‏تواند از فرزند خود و شوهر از زن خود ربا بگیرد، و بنا بر احتیاط واجب پسر از پدر و زن از شوهر خود ربا نگیرد.

آیت الله سیستانى:

پدر و فرزند می توانند از همدیگر ربا بگیرند. ربا دادن و ربا گرفتن بین پدر و فرزند و بین زن و شوهر حرام نمی باشد. اگر فرزند به پدر پول بدهد و سود بگیرد یا بر عکس، یعنی پدر به فرزند پول بدهد وسود بگیرد ، حلال است و اشکالی ندارد.

آیت الله خامنه ای:

ربا به صورتى کلى حرام است غیر از رباى قرضى بین پدر و فرزند و زن و شوهر و همچنین ربایى که مسلمان از غیر مسلمان می گیرد.

 

 

منشا ربای حلال از کجاست؟

روایتی از امام صادق (ع) بدین مضمون است که ربا دو گونه است: حلال و حرام؛ رباى حلال، آن است که شخصى مالى به دیگرى قرض دهد به طمع اینکه قرض گیرنده بیشتر از مقدار قرض به او برگرداند، بدون آن که هنگام قرض چنین شرطی کرده باشد. در این صورت، اگر قرض گیرنده، بیشتر از مقدار دریافتى به قرض دهنده برگرداند، مقدار زیادى بر او حلال است؛ البته باید در نظر داشت که با گرفتن این مبلغ بیشتر، پاداش قرض الحسنه از بین خواهد رفت.

 

آیا سودهای بانکی مصداق ربای حلال است؟

نحوه کار بانک های جمهوری اسلامی به این نحو است که به عنوان وکیل از طرف سپرده گذاران، سپرده آنها را به صورت قراردادهای شرعی (مضاربه، مشارکت و غیره) در اختیار وام گیرندگان که در واقع طرف قرارداد و عامل و مجری آن هستند، قرار می دهند و بر اساس قرارداد سودی را به عنوان علی الحساب و در نهایت به صورت قطعی به سپرده گذاران خود پرداخت می کنند؛ این کار از نظر اکثر فقها و مراجع تقلید، بلامانع است و تصرف در سود پرداختی از طرف بانک، برای سپرده گذار حلال است.

 

رابطه جوایز قرعه کشی بانک ها و ربای حلال

جوایزی که بانک به صورت قرعه کشی به بعضی از دارندگان حسابهای قرض الحسنه می دهد، با بحث سود بانکی کاملا متفاوت است و همه فقها بر این عقیده اند که در بحث جایزه از بانک، اگر سپرده گذار و یا مشتری، به قصد جایزه اقدام نکند و پول را با چنین شرط و نیتی در نزد بانک نگذارد، استفاده از جایزه و تصرف در آن برایش اشکالی ندارد و حلال می باشد.

 

ربا چیست و چرا ربا و رباخواری حرام است؟

ربا و رباخواری تعادل اقتصادی جامعه را به هم می زند. رباخواری باعث می شود که ثروت جامعه در یک قطب جمع شود و سایر افراد همیشه ضرر کنند. رباخواری نوعی تبادل اقاتصادی ناسالم است که طی آن فرد ربا گیرنده فقط به فکر سول پول خودش است و کاری به استیصال فرد بدهکار ندارد. گاهی فشاری که به فرد بدهکارم می آید آنقدر زیاد است که منجر به جنایت می شود و فرد بدهکار یا دست به خود کشی می زند یا آسیبی به فرد طلبکار وارد می آورد.

منظور از ربا این است که سرمایه ای به کسی داده شود و در مرحله اول سود سرمایه ضمیمه اصل آن شود و به همین ترتیب در هر مرحله سود به اضافه سرمایه، سرمایه جدیدی را به وجود آورد.

در آیه ۲۹ سوره نسا اشاره به تحریم ربای فاحش شده و با تعبیر اضعافاً مضاعفه بیان گردیده است:

«یا ایُّهَا الَّذینَ لا تاکُلُو الرِّبا اَضعافاً مُضاعَفَهً»

در کتاب وسایل الشیعه در مورد علت تحریم ربا چنین آمده است که هشام بن سالم می گوید امام صادق (ع) فرمودند:

«اِنَّمَا حَرَّمَ اللهُ عَزَّ وَ جلَّ الرِّبا لَکَیلا یَمتَنِعَ النّاسُ مِنِ اصطِناعِ المَعروفِ». (وسائل، ج۱۲، ص ۶۵)

«خداوند ربا را حرام کرده تا مردم از کار نیک امتناع نورزند.»