نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 31 فروردین 1401
حضرت علی (ع) امام اول شیعیان جهان از ابتدای تولد زندگی پر فراز و نشیبی را داشتند. از تولد درون کعبه، ازدواج با حضرت زهرا گرفته تا خلافت، جنگ‌ها و چگونگی شهادت ایشان همگی درس‌هایی برای هدایت تمامی شیعیان دنیاست. نهج البلاغه یادگار ماندگار آن حضرت برای اصول کشورداری و رفع مشکلات مردم تا ابد جاودانه خواهد ماند. اما دانستن این که آن حضرت چگونه، کجا و در چه تاریخی به شهادت رسیدند خالی از لطف نبوده و ما را با شهادت سرافراز گونه ایشان آشنا خواهد کرد.
توطئه شهادت حضرت علی
بنا به نقل ابن سعد، سه نفر از خوارج با نام‌هاى عبدالرحمان بن ملجم، برک بن عبدالله تمیمى و عمرو بن بکیر تمیمى در مکه با یکدیگر قرار گذاشتند تا امام على علیه‌السلام، معاویه و عمرو بن عاص را بکشند. عبدالرحمان به کوفه آمده و با دوستان خارجى خود دید و بازدید مى‌کرد. یک بار به دیدار گروهى از طایفه «تیم الرباب» رفت. در آنجا زنى را با نام «قطام بنت شجنة بن عدى» دید که پدر و برادرش در نهروان کشته شده بود.
ابن ملجم او را خواستگارى کرد. زن مهر خویش را سه هزار (دینار!) و قتل امام على علیه‌السلام قرار داد.
آگاهی امام از به شهادت رساندن ایشان
چگونگی شهادت حضرت علی (ع)
ابن ملجم، در حالی که حضرت علی (ع) در سجده بودند، با ضربتی بر فرق مبارک خون از سر حضرتش در محراب جاری شد و محاسن شریفش را به خون رنگین کرد. در این حال آن حضرت فرمود:
«فزت و رب الکعبه»
سپس آیه ۵۵ سوره طه را تلاوت فرمود: «شما را از خاک آفریدیم و در آن بازتان می‌گردانیم و بار دیگر از آن بیرونتان می‌آوریم»
آیا ضربت خوردن علی (ع) در محراب مسجد بود؟
روایات متعددى حکایت از آن دارد که امام در مدخل ورودى مسجد (در درون مسجد) مورد حمله ابن ملجم واقع شده است. در نقل‌هاى دیگرى آمده است که امام در حال بیدارکردن مردم براى نماز بود که مورد حمله قرار گرفت.
- منابع موجود تاریخى بیشتر اشاره به نقل نخست کرده‌اند. در برابر روایات دیگرى وجود دارد که زمان حمله ابن ملجم را وقتى مى‌داند که امام مشغول نماز بوده است. در نقلى از میثم تمار آمده است که امام نماز صبح را آغاز کرده و در حالى که یازده آیه از سوره انبياء خوانده بود. ابن ملجم با شمشیر ضربتى بر سر امام زد.
- در نقل دیگرى از یکى از نوادگان جعدة بن هبیره – که این جعده فرزند ام‌هانى بوده و گاهى به جاى آن حضرت نماز مى‌خوانده و در برخى نقل‌ها آمده که پس از ضربت خوردن امام، او جلو آمده و نماز را ادامه داد – گفته شده است که وقتى ابن ملجم ضربه را زد که امام در نماز بود.
- شیخ طوسی نیز روایتى نقل کرده است که همین مطلب را تأیید مى‌کند. متقى هندى نیز روایت نقل کرده که ضمن آن آمده است که ابن ملجم زمانى ضربت خود را فرود آورد که امام سرش را از سجده برداشت.
- نقل دیگرى از ابن حنبل که همان را ابن عساکر، نیز روایت کرده از همین مطلب را تأیید مى‌کند.
- ابن عبدالبر مى‌گوید: در این که آیا ابن ملجم در نماز ضربت را زده یا قبل از آن و نیز این که امام در آن هنگام کسى را جانشین خود کرده یا خود تمام کرده، اختلاف است. بیشتر برآنند که آن حضرت جعدة بن هبیره را بجاى خود گذاشت تا نماز را تمام کند.
- دانشمند معروف اهل تسنن «سبط بن جوزی» می‌نویسد: هنگامی که حضرت علی (ع) در محراب عبادت قرار گرفت چند نفر به او حمله ور شدند و ابن ملجم ضربتی بر آن حضرت فرود آورد و بلافاصله با همراهانش گریختند.
تاریخ شهادت حضرت علی (ع)
حضرت على علیه السلام پس از ضربت خوردن در سحرگاه شب ۱۹ رمضان تا اواخر شب ۲۱ در خانه بسترى بود و در این مدت علاوه بر خانواده آن حضرت بعضى از اصحابش نیز جهت عیادت به حضور وى مشرف می‌شدند و در آخرین ساعات زندگى او از کلمات گهر بارش بهره مند می‌گشتند از جمله پندهاى حکیمانه او این بود که فرمود: انا بالامس صاحبکم و الیوم عبرة لکم و غدا مفارقکم؛ (من دیروز مصاحب شما بودم و امروز وضع و حال من مورد عبرت شما است و فردا از شما مفارقت می‌کنم).
هنگام شهادت سن شریف حضرت على علیه السلام ۶۳ سال و مدت امامتش نزدیک سى سال و دوران خلافت ظاهریش نیز در حدود پنج سال بود. امام حسن علیه السلام به اتفاق امام حسین علیه السلام و چند تن دیگر به تجهیز او پرداخته و پس از انجام تشریفات مذهبى جسد آن حضرت را در پشت کوفه در غرى که امروز به نجف معروف است دفن کردند و همچنان که خود حضرت امیر علیه السلام سفارش کرده بود براى این که دشمنان وى از بنى امیه و خوارج جسد آن جناب را از قبر خارج نسازند و بدان اهانت و جسارت ننمایند محل قبر را با زمین یکسان نمودند که معلوم نباشد.
قبر على علیه السلام تا زمان حضرت صادق علیه السلام از انظار پوشیده و مخفى بود و موقعی که منصور دوانقى دومین خلیفه عباسى آن حضرت را از مدینه به عراق خواست هنگام رسیدن به کوفه به زیارت مرقد مطهر حضرت امیر علیه السلام رفته و محل آن را مشخص نمود.
حجت
سلام بر امام خوبیها امام المتقین امیرالمومنین خدا را شکر که ما را از شیعیان ان حضرت قرار داد