معرفی قلعه دزک در استان چهارمحال و بختیاری

ستاره | سرویس گردشگری – قلعه دزک (Dezzak) واقع در روستای دزک از توابع شهرستان كيار، استان چهارمحال و بختياری در فاصله ۳۵ كيلومتری جنوب شرقی شهركرد، ۴۰ كيلومتری غرب بروجن و ۲۲ كيلومتری جنوب فرخشهر قرار دارد. اين بنا كه در مشرق روستای دزک قرار دارد در دو طبقه و به طرز باشكوهی ساخته شده است. طبقه اول دارای يك هشتی ورودی در وسط است كه از طرفين به محوطه بزرگ قلعه منتهی می‌شود، در طرفين هشتی چهار ايوان قرار دارد كه دو ايوان رو به شمال و دو ايوان رو به جنوب قرار گرفته و شامل چند اتاق و انبار می‌باشد.

 

قلعه دزک

طبقه دوم كه از ايوان های شمالی طرفين هشتی به آن راه می‌ يابند، ابتدا از راه پله های سنگی وارد محوطه ای به نام حوضخانه می‌شود و از آنجا ورودی ساير اتاقهاست. اتاقهای طبقه دوم نيز دارای دو ايوان مجزا از هم در شمال و سه ايوان متصل به هم سراسری در جنوب می‌باشد كه دو اتاق سه دری در ايوانهای شمالی باز و دو اتاق سه دری قرينه در ايوان سراسری جنوب باز می‌شود و در وسط اطاقهای سه دری جنوبی سالن بزرگ پنج دری موسوم به ديوانخانه يا سفره خانه قرار دارد. اتاق آيينه در جوار آن قرار گرفته است. دو اتاقك به نام گوشواره در دو طرف اتاق آيينه می‌باشد. تمام اتاقها توسط درهای چوب گردويی ارزشمندی به هم متصل و مرتبط می‌باشند.

سالن سفره خانه دارای تزئينات گچ بری نقاشی شده زيبايی است كه اشكال مختلف از قبيل ملائكه به عنوان مظهر پاكی و كله شير كه حاكی از قدرت و دلاوری است و مناظر زيبا از شكار و گچ بريهای گل و بوته در حاشيه های بزرگ و كوچك آن است. سقف آن چوبی و به صورت قاب بندی است و دارای در و پنجره های چوبی گردويی ضخيم سيم كوبی شده است.

در كنار اين اتاق، اتاقی به نام آينه خانه قرار دارد كه به صورت باشكوهی تزئين شده و همانند سازی از سبك اروپايی است و شباهت زيادی به اتاق آينه قصرهای ايتاليا دارد. اين تالار بر نمونه های جامع و متنوع هنر گره چينی و نقشبری و شيشه نقاشی دو پوسته عكس در هم است كه نمای سه بعدی دارد و نمونه های آن بسيار كمیاب است. كارهای آيينه كاری اين اتاق زير نظر استاد ابوالقاسم خواجوی اصفهانی از برجسته ترين اساتيد آيينه بند قرن گذشته انجام شده است.

 

 

اين بنا دارای چهار برج بوده كه دو برج جنوبی آن باقی ست. حجاری و سنگتراشی های متعدد و متنوع آن قابل توجه است ارزنده ترين آنها در ديواره حوض آبگير وسيع و بسيار خوش طرح محوطه داخل و جوش‌ها و لاك‌ها و آب نماها و سرفواره‌ها و همچنين سرستونها و زير ستونها و ساقها مشاهده می‌شود. كارهای سنگ تراشی زير نظر استاد حسن پهلوان از حجاران معروف آن دوره انجام گرفته است. تاريخ اين بنا در زمان قاجاريه بوده و آخرين لوحه تاريخ دار آن كه پس از اتمام كامل ساختمان نصب گرديده ۱۳۲۵ هجری قمری می‌باشد.

ساختمان قلعه به وسيله لطفعلی خان امیرمفخم و پسرش فتحعلی خان سردار معظم بختياری بنا گرديده و مدتها محل زندگی آنها و حاكم نشين بختياری بوده است. اين بنا در گذشته به اعتبار شخصيت صاحبان آن نظير لطفعلی خان امیرمفخم و نصيرخان سردار جنگ و فتحعلی خان سردار معظم میعادگاه بسياری از رجال علمی و سياسی نامدار بوده است كه در بخش معرفی شخصیت ها به معرفی آنها پرداخته شده است.

 

 

شخصیت هایی که در قلعه دزک زیسته اند

علّامه علی اكبر خان (علّامه دهخدا)

در سالهايی كه شعله جنگ جهانی اول كشور ما را می‌سوزاند در سال ۱۳۳۴ هجری قمری مدتی در چهارمحال و بختياری به صورت انزوا به سر می‌برد تا از دسترس مخالفان كه قصد قتل وی را داشتند در امان بماند. وی حدود شش ماه در يكی از اتاقهای طبقه دوم قلعه دزک موسوم به سه دری كه در شمال غربی سر در قلعه قرار داشت و ايوان جلو آن مشرف به حياط درونی قلعه بود زندگی می‌نمود و اتاق كوچكی كه بين اتاق آيينه و سه دری مذكور بنام گوشواره موجود بود جهت استراحت و محل اثاثيه او در نظر گرفته شده بود. خود دهخدا گفته فكر تدوين لغت نامه و امثال و حكم در محيط بختياری به ذهن او خطور كرده (در قلعه دزک) و نخستين مواد لغت نامه را در همان جا گرد آورد.

 

فرخی يزدی

ايشان نيز در قلعه دزک به محضر امیرمفخم و سردار جنگ و سردار معظم رسيده و اشعاری در آنجا سروده است. فرخی همچنين منظومه ای به نام فتحنامه سردار جنگ سروده است كه حاوی جنگ قوای نصيرخان سردار جنگ با اشرار و سارقين منطقه آشوب زده يزد و اصفهان می باشد كه دربرقراری امنيت منطقه اهمیت بسزايی دارد و گويا در دزک تقديم خوانين مذكور نموده است.

 

دكتر محمد مصدق

در زمان كودتای سياه در ۱۲۹۹ شمسی حاكم فارس بود. سيد ضياءالدين او را به تهران احضار می‌نمايد. اما وی از ترس جان خود از دستور سرباز زده و از شيراز رهسپار سمیرم شده و پس از آن عازم خاك چهارمحال و بختياری می‌گردد، مدتی در قلعه دزک شلمزار و ساير قلاع از طرف خوانين وقت از او پذيرايی می‌گردد تا وضع تهران عادی شده و به تهران رهسپار می‌گردد. به اين موضوع در خاطرات و تقريرات خود نيز اشاره دارد.

 

وحيد دستگردی

شاعر و نويسنده و روزنامه نگار معروف اصفهانی نيز بارها به قلعه دزک آمده و قصيده ای درباره قريه دزک و ستايش از سردار معظّم سروده است. وی طی دو جلد كتاب «رهاورد وحيد» از بسياری از رجال و شعرای نامدار آن دوره كه در دزک نزد امیر مفخم و سردار جنگ آمد و شد داشته‌اند به تفصيل نام برده است.

 

ملك الشعرای بهار

مدتی در قلعه دزک میهمان فتحعلی خان سردار معظم بوده و عكسی هم با گروهی از اهل ادب در قلعه دزک گرفته كه باقی مانده است.

 

آقا ابوالقاسم نجفی

زمانی كه روسها به ياران حمله ور شده و در جنگ بودند، آقا ابوالقاسم نجفی برادر آقا نجفی معروف اصفهانی با دو نفر طلبه به دزک آمده و از سردار معظم درخواست قوا بر جلوگيری از حمله روسها می‌نمايند. در مدت كوتاهی چند هزار سوار بختياری (حدود ۶۰۰۰) آماده و به سركردگی سردار معظم عازم اصفهان می‌شوند.

 

سخن آخر

در سالهای اخير پس از فوت صاحبان اوليه قلعه دزک نيز بعضی از رجال سياسی اين قلعه را مورد بازديد قرار داده‌اند از جمله: جمشيد آموزگار نخست وزير و عبدالعظيم وليان وزير تعاون و امور روستاهای رژيم سابق. اين بنا با پيگيری اشخاص فرهنگ دوست، نظير دكتر مظفر بختيار استاد دانشگاه تهران و آقای عليرحم شايان پس از بازديد هيأتی از سازمان میراث فرهنگی كشور از ساختمان مذكور و طی تشريفات قانونی با شماره ۱۷۳۱/۳ به عنوان آثار باستانی درجه يك به ثبت آثار ملی ايران رسيد.

منبع: سازمان میراث فرهنگی چهار محال و بختیاری