درمان اعتیاد و نقش خانواده در بهبود فرد معتاد

ستاره | سرویس سلامت – نقش خانواده در بهبود فرد معتاد بسیار پررنگ است چرا که خانواده اولین و مهمترین منبع روابط اجتماعی است و تاثیر آن بر زندگی انسان انکارناپذیر می‌باشد. هم ریشه بسیاری از انحرافات اجتماعی در نظام کوچک خانواده قرار دارد و هم رهایی از این آسیب‌ها و انحرافات نیز مستلزم حمایت و واکنش صحیح خانواده و اعضای آن، با فردی از خانواده است که دچار آسیب اجتماعی چون اعتیاد شده است.

نقش خانواده در بهبود فرد معتاد

نتایج تحقیقات نشان داده است که اعضای خانواده، درگیری نزدیکی با جنبه‌های اعتیاد دارند. واکنش خانواده در مقابل اعتیاد و فرد معتاد نقش زیادی در معتاد ماندن، روند درمان، مراقبت بعد از درمان، بهبودی و یا بازگشت ناگهانی دارد.

اگر خانواده را اساس ساخت اجتماعی بدانیم بنابراین قبول خواهیم داشت که سلامت جامعه در گرو سلامت خانواده است. خانواده اولین کانونی است که فرد در آن اجتماعی شدن را می‌آموزد. اگر فردی نتواند نیازهای ارتباطی خود را از طریق خانواده تامین کند به طور حتم برای رفع نیاز به دنبال روش‌های دیگری می‌رود که در اکثر مواقع نامشروع و غیرقانونی می‌باشند و الگوی رفتاری نادرست در فرد ایجاد می‌کنند. اعتیاد نیز یکی از همین الگوهای رفتاری نادرست است که از یک ساختار شخصیتی مشکل‌دار که در راستای ارضای نیازهای خود با محرومیت مواجه بوده، ایجاد می‌شود.

حال اگر به هر دلیلی فردی از اعضای خانواده دچار اعتیاد به مواد مخدر شده باشد باز هم اعضای خانواده هستند که با حمایت‌های سالم خود می‌توانند درمان اعتیاد را تسهیل و تسریع کنند. به تجربه ثابت شده است، بسیاری از معتادانی که قادر به ترک مستمر شده‌اند اغلب از حمایت خانوادگی مناسب برخوردار بوده‌اند و در رابطه نزدیک با خانواده خود قرار داشته‌اند. در واقع وجود زمینه‌های مناسب در خانواده شرط مهمی در درمان اعتیاد می‌باشد و چنانچه محیط آماده نباشد، رفتار اعتیادی نیز ادامه پیدا خواهد کرد.

خانواده معتادساز مانع درمان اعتیاد می‌شود

خانواده معتادساز خانواده‌‌ای است که در آن رفتارهای ناسازگارانه و وسواسگونه به وسیله اعضای خانواده یک معتاد آموخته شده است تا بتوانند در خانواده‌ای مملو از رنج و استرس عاطفی زندگی کنند. برخی از ویژگی‌های این خانواده عبارتند از:

• اعضای این خانوده فکر می‌کنند که کمترین کنترل را روی توانمندسازی و درمان فرد معتاد خانواده دارند.
• در بین افراد خانواده، وابستگی فردی بیمارگونه باعث حمایت ناسالم یک نفر از فرد معتاد می‌شود. برای مثال مادر فرد معتاد رخت می‌شوید تا خرج اعتیاد پسر خود را بدهد تا مبادا او به خلاف دیگری کشیده شود.
• افراد این خانواده تمایل ندارند اعتیاد را به عنوان یک بیماری بپذیرند و آن را رفتاری اختیاری دانسته و می‌پندارند فرد معتاد، به مواد بیشتر از اعضای خانواده‌اش اهمیت می‌دهد.
• آنها احساس گناه یا افسردگی می‌کنند چون فرد معتاد سعی می‌کند عدم کنترل خود در مصرف مواد را انکار کرده و مسئولیت آن را به گردن سایر اعضا خانواده بیاندازد.
• ویژگی دیگر خانواده معتادساز انکار است. اعضای این خانواده همانند فرد مصرف کننده به گونه‌ای رفتار می‌کنند که گویی مواد برای آنان مشکل ایجاد کرده و نه اینکه مصرف مواد خود یک مشکل است.
• در اثر پدیده انکار، فرد وابسته به مواد و همین‌طور اعضای این خانواده تمایل به پذیرش مداخله خارجی برای درمان اعتیاد را ندارند و آن را یک نیاز نمی‌بینند.
• آنها شکست در حفظ آرامش خانواده را بیشتر به خودشان نسبت می‌دهند تا به بیماری فرد معتاد و به همین خاطر عصبانی و افسرده هستند.

برخی از رفتارهای موثر خانواده سالم در درمان اعتیاد

• تشوق فرد معتاد به درمان و آگاه کردن وی از عواقب رفتارش.
• حمایت و پشتیبانی از فرد معتاد در راه درمان و یادآوری اینکه توان ترک کردن را دارد و می‌تواند اقدام کند.
• همراهی بیمار جهت آمد و رفت به جلسات درمانی و روان درمانی.
• کمک به کاستن نشانه‌های برانگیزاننده مصرف مواد در محیط.
• صحبت کردن با آنها در زمان وسوسه (میل به مصرف) یا افکار مرتبط با آن.
• سپردن تکالیف سبک و کم استرس به بیمار، به طوری که تدریجا وظایف و مسئولیت‌ها مهمتر شود.

اعضای خانواده کارهای زیر را نباید انجام دهند

• جرو بحث، دعوا و تهدید برای قانع کردن بیمار در زمینه تداوم پرهیز از مصرف مواد.
• بروز رفتارهای مبتنی بر احساس عصبانیت، گناه، خجالت و ناامیدی نسبت به بیمار.
• انکار مشکلات خانوادگی.
• تحقیر و سرزنش بیمار.
• جلوگیری از فعالیت‌های روزمره بیمار و نظارت پلیسی بر زندگی او به خاطر پیشگیری از بازگشت.
• اولویت دادن به کاهش ناراحتی‌های خانوادگی در مقایسه با اولویت بخشی به پیشرفت درمان معتاد.
• قطع درمان به این دلیل که با چند هفته پاکی، اعتیاد بیمار کاملا بهبود یافته است.

خانواده فرد معتاد باید بداند

• علاوه بر پزشک، روان شناس و مددکار، اعضای خانواده نیز از اعضای تیم درمان هستند.
• یاری گرفتن از افراد مجرب و کارآزموده از قبیل درمانگران و بهبودیافتگان، اقدام موثری در جهت درمان اعتیاد است و فردی که می‌خواهد به بیمار مبتلا به مواد کمک کند باید تبحر داشته باشد.
• خانواده‌هایی که با ماهیت این بیماری آشنایی دارند نه تنها در مقابل بیمارشان نمی‌ایستند بلکه همانند یک پرستار دلسوز، با صبر و شکیبایی فرایند درمان را پیگیری می‌کنند و قبول دارند که اعتیاد را نمی‌شود یک شبه ترک کرد.

این خانواده باید بداند که فرد معتاد همراه با بازپروری جسم، باید روی شناخت‌ها، باورها، احساسات و جهان بینی خود کار کند. در غیر این صورت در مواجهه با اولین ناملایمات، مجددا به سراغ مواد می‌رود. در واقع درمان اعتیاد بیمارشان زمانی به پایان می‌رسد که او مهارت‌های سازشی را آموخته باشد، بیمار‌ی‌های روانی زیربنایی‌اش درمان شده باشد، اعتماد به نفس، کارآمدی و مسئولیت پذیری بالایی پیدا و سبک زندگی‌اش تغییر کرده باشد.