سرطان غدد لنفاوی چیست و چگونه درمان می‌شود؟

ستاره | سرویس سلامت – سیستم لنفاوی قسمتی از سیستم ایمنی بدن است كه به دفاع بدن در برابر بیماری و عفونت، كمك می‌كند. سیستم لنفاوی شامل شبكه‌ای از عروق ظریف لنفاوی است كه همانند عروق خونی به داخل بافت‌های سرتاسر بدن پخش شده است. عروق لنفاوی، لنف را حمل می‌كنند. لنف، مایع بی‌رنگی است كه حاوی سلول‌های دفاعی بدن در برابر عفونت (لنفوسیت) می‌باشد.

همراه این شبكه عروقی، نقاط كوچكی وجود دارند كه غدد لنفاوی نامیده می‌شوند. بیش از ۵۰۰ غده لنفاوی به‌صورت خوشه‌هایی زیر بغل، كشاله ران، گردن، سینه و شكم یافت می‌شوند. قسمت‌های دیگر سیستم لنفاوی طحال، تیموس، لوزه‌ها و مغز استخوان است. بافت لنفاوی همچنین در قسمت‌های دیگر بدن همانند معده، روده و پوست یافت می‌شود.

سرطان غدد لنفاوی چیست؟

از میان تمام سرطان‌های رایج در كشور، سرطان لنفوم فراوانی نسبتا بالایی دارد. به‌طوری كه بعد از سرطان مری به‌ خصوص در غرب آسیا تعداد مبتلایان به آن رو به افزایش است و شایع‌ترین سن شیوع آن بین ۲۰ تا ۵۰ سالگی است.

در این بیماری، سلول‌های سیستم لنفاوی به طور غیرطبیعی رشد و تكثیر می‌یابند؛ اما تمایل به توسعه یافتن به روشی منظم و مرتب دارند (از یك غده لنفاوی به غده لنفاوی مجاور). به طور مثال سرطانی که در غده لنفاوی گردن ایجاد شده است ابتدا به غدد لنفاوی بالای ترقوه و سپس به غدد لنفاوی زیر بغل و داخل قفسه سینه گسترش می‌یابد و سرانجام ممكن است در تمام قسمت‌های بدن دیده شود. بنابراین با توجه به اینکه بافت لنفاوی در سراسر بدن وجود دارد، این سرطان می‌تواند در یك غده لنفاوی یا گروهی از غدد لنفاوی و گاهی اوقات قسمت‌های دیگر سیستم لنفاوی نظیر مغز استخوان و طحال دیده شود.

علائم سرطان غدد لنفاوی

علائم سرطان لنفاوی معمولا علائم ویژه‌ای نیستند و ویژگی‌های مشترکی با دیگر بیماری‌ها از قبیل سرماخوردگی، آنفلوانزا و دیگر انواع عفونت‌های تنفسی دارند. این علائم شامل:

• تورم غدد لنفاوی در گردن، زیر بغل یا کشاله ران
• بروز تب‌ بدون علت
• تعریق شبانه
• كاهش وزن بدون دلیل و خارش شدید پوستی

همانطور که گفته شد، این علائم در وضعیت‌هایی مانند آنفلوانزا كه زیاد جدی نیستند نیز دیده می‌شوند و مشاهده آن‌ها لزوما نشانه سرطان غدد لنفاوی نیست. با این حال بیماران درصورت تداوم این علائم، باید هر چه زودتر برای تشخیص و مراقبت و درمان به پزشك مراجعه كنند و هرگز منتظر بروز درد نباشند. زیرا این سرطان در مراحل اولیه بدون درد است.

تشخیص سرطان غدد لنفاوی

بیشتر موارد سرطان غدد لنفاوی (به‌ویژه اگر در مراحل اولیه شناسایی شود) قابل درمان است. پس از مراجعه به پزشك، وی تاریخچه كاملی از وضعیت پزشكی فرد تهیه كرده و بعد معاینه پزشكی به عمل خواهد آمد. اگر حالت غیرطبیعی در گره لنفاوی مشاهده شود، آن گره برداشته شده و زیر میكروسكوپ مطالعه می‌شود. این آزمایش مشخص خواهد كرد كه ضایعه خوش‌خیم یا بدخیم است. اگر نتیجه نمونه‌برداری این بیماری را تائید کند، آزمایش‌های تكمیلی شامل پرتونگاری قفسه سینه، آزمایش خون، لنفانژیوگرافی (لنفانژیوگرافی به معنی تزریق ماده حاجب به داخل سیستم لنفاوی و سپس تهیه رادیوگرافی از آن برای تعیین وضعیت سیستم لنفاوی و میزان گسترش بیماری در آن است)، سی‌تی‌اسكن شكم، آزمایش مغز استخوان و نمونه‌برداری از اعضای داخل شكم برای نشان دادن گسترش بیماری به این اعضا انجام خواهد شد.

مرحله بندی سرطان لنفاوی

علاوه بر استفاده از ارقام رومی I-IV برای درجه بندی گستردگی بیماری، در مرحله بندی سرطان لنفاوی از حروف اضافی A، B، E و S اغلب برای توصیف بیشتر سرطان لنفاوی استفاده می‌شود.

حروف A و B نشانگر بود یا نبود نشانه‌هایی خاص است. حرف B نشانگر آنست که آیا شخص یک یا چند مورد از نشانه‌های زیر را دارد:

• عرق ریزی شبانه
• تب
• کاهش وزن

اگر هیچ یک از این نشانه‌ها وجود نداشته باشند، از حرف A استفاده می‌شود. نشانه‌های مربوط به B ممکن است در تشخیص کلی بیماری بکار رود و نیز علائمی از سرطان پیشرفته‌تر باشد.

حروف E و S به گسترش سرطان به فراتر از غدد لنفاوی مربوط است. این حروف نشانگر آن هستند که آیا نشانه‌های خاصی از بیماری وجود دارند یا نه. سرطان‌های Extra nodal که به فراتر از غدد لنفاوی در دیگر بافت‌ها یا اندام‌ها سرایت کرده است، با حرف E نشان داده می‌شود. سرطان Extra nodal که به طحال سرایت کرده باشد، با حرف S نشان داده می‌شود.

مرحله I از سرطان لنفاوی: سرطان فقط به یک غده لنفاوی و یا یک عضو محل اثر کرده است.

مرحله II از سرطان لنفاوی: دو غده لنفاوی و یا بیشتر از آن تحت تاثیر سرطان قرار گرفته اند. سرطان یا در بالای دیافراگم و یا در پایین آنست.

مرحله III از سرطان لنفاوی: سرطان ممکن است بر روی غدد لنفاوی و یا هردو طرف دیافراگم اثر گذاشته باشد.

مرحله IV از سرطان لنفاوی: این مرحله، پیشرفته‌ترین مرحله سرطان است. یاخته‌های سرطانی به فراتر از سیستم لنفاوی در دیگر بافت‌ها یا اندام‌ها رفته‌اند، از قبیل کبد، شش‌ها و یا استخوان‌ها.

درمان سرطان غدد لنفاوی

این بیماری به خوبی به درمان پاسخ می‌دهد و در بیشتر موارد بیماران به‌طور سر‌پایی درمان می‌شوند. درمان بیمار می‌تواند با پرتو درمانی یا شیمی‌درمانی یا تركیبی از هر دو صورت پذیرد.

در پرتو درمانی سعی می‌شود با استفاده از پرتوهای پرانرژی ‌X یا اشعه‌های ناشی از كبالت در منطقه درگیر شده توسط بیماری، سلول‌های سرطانی با حفظ بافت‌های سالم از بین برده شوند. خوشبختانه در مراحل اولیه، آسیب بیماری به دستگاه لنفاوی محدود است و از این‌رو درمان مناسب با پرتودهی به قسمتی یا تمام دستگاه لنفاوی باعث بهبود بیماران خواهد شد.

شیمی درمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی در تمام بدن استفاده می‌شود. پزشكان مقادیری از داروهای شیمی‌درمانی را استفاده می‌كنند تا بتوان با حداقل صدمه به بافت‌های سالم بدن سلول‌های سرطانی را از بین برد.

شیمی درمانی می‌تواند عوارضی همچون تهوع، استفراغ، اسهال، ریزش مو، كم خونی، خونریزی خودبه‌خود، افزایش بروز عفونت و همچنین زخم‌های دهانی به همراه داشته باشد. این عوارض بعد از درمان از بین خواهد رفت.

تغذیه درمانی سرطان لنفاوی

بسیاری از بیماران دچار سرطان لنفاوی در سیستم گوارش خود با مشکلاتی رودررو هستند. تغذیه درمانی به قوی ماندن و تعادل غذایی بیمار کمک می‌کند. به هنگام مبارزه با سرطان، تغذیه نقشی اساسی دارد تا بیمار بتواند بتواند نیروی خود را حفظ کند و با بیماری بجنگد.

متخصص تغذیه، وضعیت بیمار را از آغاز تا پایان معالجات سرطان زیر نظر می‌گیرد و اصلاحات مورد نیاز را برای به حداقل رساندن عوارض جانبی و جلوگیری از توقف معالجات انجام می‌دهد.

برنامه تغذیه ویژه بیمار: وضعیت غذایی بیمار بر اساس عواملی مانند تغییرات وزن، غذایی که می‌خورد و مشکلات غذایی می‌باشد. بر مبنای این ارزیابی، متخصص تغذیه و دیگر اعضاء تیم درمان، یک برنامه غذایی ویژه بیمار فراهم خواهند ساخت. این برنامه شامل اقداماتی خواهد بود که بافت بدن بیمار را ترمیم می‌کند، خطر عفونت را کاهش می‌دهد، از سوء تغذیه جلوگیری می‌کند و انرژی و قدرت بدنی را افزایش می‌دهد. ممکن است که کارشناس تغذیه درخلال معالجات، از اقدامات زیر برای مبارزه با عوارض جانبی بهره گیرد:

• تهوع: برای مبارزه با تهوع می‌توان توصیه کرد که چربی کم‌تری مصرف شود، بیشتر غذاهای سرد خورده شود چون رایحه قوی ندارند، فرآورده‌های زنجبیل، قرص نعناع و خوراکی‌های دریایی مصرف شود.
• اسهال: متخصص تغذیه می‌تواند برنامه‌ای شامل موز، برنج سفید و نان تست توصیه کند تا سوزش معده را کم کند و نیز مکمل‌های فیبردار محلول در آب (مثلا پکتین) تجویز کند تا مدفوع بیمار سفت‌تر شود.
• یبوست: می‌توان به بیمار توصیه کرد تا فیبر بیشتری را در غذاهای خود مصرف کند و نیز نوشیدنی‌ (مانند آب آلو) بنوشد.
• کوفتگی: مصرف میان وعده‌های کوچک بجای غذاهای اصلی می‌تواند به مبارزه با کوفتگی کمک کند و قند ورودی به بدن بیمار را افزایش دهد تا بیمار انرژی بیشتری داشته باشد.
• کم خونی: همچنین می‌توان مکمل‌های معین دارای آهن و اسید فولیک تجویز کرد تا گلبول‌های قرمز خون را افزایش داد.
• کم بودن تعداد گلبول‌های خون: یک برنامه غذایی کاملا متعادل سرشار از پروتیئن می‌تواند به برگرداندن تعداد گلبول‌ها به میزان عادی خود کمک کند.