علائم حاملگی خارج از رحم و درمان آن

ستاره | سرویس مادر و کودک – زمانی که تخمک لقاح یافته در محلی غیر از جداره داخلی رحم لانه گزینی کرده و شروع به رشد کند،‌ بارداری خارج از رحم رخ می‌دهد. ۹۸% از حاملگی‌های خارج از رحم درون لوله‌های فالوپ (لوله‌هایی که تخمدان‌ها را به رحم متصل می‌کند) رخ می‌دهد. با این وجود امکان دارد این عارضه در نقاط دیگری مثل تخمدان، گردن رحم و حفره شکمی نیز رخ دهد. از هر ۵۰ حاملگی ممکن است یکی خارج از رحم باشد. 

 

خطرات حاملگی خارج از رحم چیست؟

 بزرگترین خطری که ممکن است توسط بارداری خارج از رحم ایجاد شود، پارگی است که به خونریزی داخلی منجر می‌شود. قبل از قرن ۱۹ احتمال مرگ ناشی از این عارضه، از ۵۰% هم تجاوز می‌‌کرد که این رقم در پایان قرن ۱۹ به علت پیشرفت‌ در حوزه جراحی به ۵% کاهش یافت. مطالعات اخیر نشان می دهد که امروزه احتمال مرگ ناشی از حاملگی خارج از رحم به کمتر از پنج مورد از هر ۱۰۰۰۰ مورد کاهش یافته است. بنابراین امروزه علی‌رغم افزایش نرخ حاملگی‌های خارج از رحم، درصد مرگ مادر هر چه بیشتر و بیشتر رو به کاهش است. با این وجود حاملگی خارج از رحم به عنوان اصلی‌ترین دلیل مرگ و میر مادران باردار در سه ماهه اول بارداری به شمار می‌آید.

در موارد بسیار نادر امکان دارد بارداری خارج از رحم همزمان با حاملگی نرمال (درون رحمی) رخ دهد که به آن حاملگی هتروتوپیک (heterotopic) گفته می‌شود. در سال‌های اخیر وقوع این نوع حاملگی به علت افزایش استفاده از روش آی.وی.اف و سایر تکنولوژی‌های باروری کمکی افزایش یافته است.

 

علت بروز حاملگی خارج از رحم چیست؟

 

 

عوامل بسیار متعددی وجود دارند که می‌توانند ریسک ابتلا به بارداری خارج از رحم را در فرد افزایش دهند. اما نکته‌ای که باید در نظر داشت این است که ممکن است حاملگی خارج از رحم در فردی که هیچ یک از این عوامل را ندارد نیز رخ دهد. 

• شایع‌ترین علت حاملگی خارج رحمی، تخریب لوله رحمی و ایجاد انسداد یا تنگی لوله است. همچنین احتمال دارد مشکل در دیواره‌های لوله وجود داشته باشد که نتواند مانند حالت طبیعی منقبض شده و تخم بارور را به داخل رحم به حرکت درآورد.
• بیماری‌های مربوط به تورم لگن (PID) یا عفونت‌های لگنی (عفونت‌های لگنی معمولاً توسط ارگانیسم‌هایی که از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شوند، بروز می‌یابد.)
•  عفونت در دستگاه تناسلی زنان که معمولاً به علت وجود باکتری کلامیدیا بروز می‌کند.
• باردار شدن به روش‌های آزمایشگاهی (لقاح آزمایشگاهی)
• بستن ناموفق لوله‌های رحمی
• آسیب پوشش داخل لوله‌های فالوپ به علت عفونت: به طور معمول، جداره داخلی لوله‌های فالوپ توسط برآمدگی‌هایی که به مو شباهت دارند پوشیده شده است که سیلیا نامیده می‌شود. سیلیا به تخمک‌ها کمک می‌کند که به آرامی از تخمدان به سمت رحم حرکت کنند. اگر سیلیا به علت عفونت آسیب ببیند، انتقال تخمک‌ها مختل می‌شود و تخمک لقاح یافته موفق نمی‌شود به رحم برسد که نتیجه آن حاملگی خارج از رحم است.
• داشتن سابقه ابتلا به بارداری خارج از رحم: بسیاری از زنان می‌توانند بعد از یک حاملگی خارج رحمی، حاملگی طبیعی داشته باشند و هرگز نباید نگران تکرار این نوع حاملگی باشند.
• هرگونه آسیب و نقص در لوله‌های فالوپ از جمله: نقایص مادرزادی، عفونت، تومور و عمل‌های صورت گرفته روی لوله‌های فالوپ می‌تواند ریسک ابتلا به حاملگی خارج از رحم را افزایش دهد.
• بیماری اندومتریوز: در این بیماری بافت اندومتر (مخاط رحم) پرکار در بیرون از محل اصلی که رحم می‌باشد پایه ریزی می‌شود. این بافت در تمام بافت‌های بدن به جز طحال می‌تواند به‌وجود آید، ولی رایج‌ترین محل پدیدآمدن آن و در ۵۰درصد موارد، لگن است که در این قسمت، تخمدان‌ها (در نزدیک ۴۰ درصد موارد) بیش از دیگر اندام‌ها گرفتار اندومتریوز می‌شوند. بنابراین همزمان با ماهانگی خانم‌ها این نقاط خونریزی می‌کنند که در نتیجه دشواری‌های فراوانی برای فرد به‌وجود می‌آید.
• فیبروم رحم: این بیماری، رشد بیش از اندازه بافت رحم در زنان در سن بچه داری است. یا به عبارتی فیبروم رحم یا تومور خوش خیم عضله صاف رحم، شایع‌ترین تومور لگنی در نزد زنان است که تقریباً در پنجاه درصد زنان و معمولاً در سنین باروری بین ۲۵ تا ۴۰ سالگی دیده می‌شود. در این بیماری سلول‌های ماهیچه‌ای و دیگر بافت‌هایی که دیواره رحم را می‌سازند، غده‌های غیرسرطانی درون دیواره رحم و پیرامون آن می‌سازند. این بیماری می‌تواند باعث نازایی شود.
• چسبندگی‌های لگنی
• استفاده از IUD
• مصرف سیگار در دوران نزدیک به لقاح

 

علائم و نشانه‌های حاملگی خارج از رحم چیست؟

 

 

علائم و نشانه‌های حاملگی خارج از رحم به شرح ذیل است:

• دردهای تیز در ناحیه پایین شکم
• احساس درد در یکی از طرفین شکم
• آمنوره یا عدم وجود قاعدگی
• خونریزی واژینال یا لکه بینی
• حالت تهوع و استفراغ
• احساس ضعف و سرگیجه
• فشار خون پایین
• احساس درد در ناحیه شانه، گردن و مقعد
• در صورت پاره شدن لوله‌های فالوپ، خونریزی شدید که متعاقباً به بی‌هوشی منجر خواهد شد. 

لازم به ذکر است این علائم خود می‌تواند نشانه بارداری باشد، در حالی که فرد از بارداری خود آگاه نبوده است. همچنین مشاهده هر یک از این علائم می‌تواند به معنای حاملگی خارج از رحم باشد اما نه بطور قطع. امکان دارد سقط جنین نیز علائم مشابهی داشته باشد.

 

حاملگی خارج از رحم چطور تشخیص داده می شود؟

 به دنبال حاملگی نابجا در لوله رحم، دیواره نازک لوله کشیده می‌شود و باعث درد در ناحیه زیر شکم می‌گردد و حتی ممکن است باعث خونریزی از ناحیه واژن شود. بر اثر رشد تخمک، لوله رحم ممکن است پاره شود و در نتیجه خونریزی شدید در ناحیه شکم رخ ‌دهد و باعث درد و در نهایت غش شود و این حالت‌ها برای هر زنی که از نظر جنسی فعال است و در سن باروری قرار دارد ممکن است به وجود بیاید. پس با مشاهده علائمی مثل درد شکمی و خونریزی واژینال در صورت مثبت بودن تست بارداری باید به اورژانس مراجعه کنید. ابتدا یک آزمایش ادرار برای اثبات حاملگی از شما گرفته می‌شود، چنانچه جواب مثبت بود آزمایش خون از نظر سطح هورمون HCG انجام می‌شود. اگر سطح HCG کمتر از میزان انتظار در حاملگی طبیعی باشد، احتمالا حاملگی از نوع خارج رحمی است. در این مرحله پزشک سونوگرافی انجام می‌دهد و چنانچه در سونوگرافی داخل رحم، ساک حاملگی وجود نداشته باشد و به عبارتی جنین در رحم مشاهده نشود، احتمال حاملگی رحمی بالا می‌رود. البته سونوگرافی واژینال در این موارد خیلی بهتر جواب می‌دهد، ولی در هر صورت ممکن است سونوگرافی نتواند همه حاملگی‌های خارج رحمی را تشخیص دهد، بنابراین در صورت عدم تشخیص و چنانچه بیمار درد و خونریزی شدید نداشته باشد، می‌توان وی را تحت نظر قرار داد و با انجام آزمایش HCG طی ۲ تا ۳ روز دریافت که آیا حاملگی خارج رحمی است یا خیر.

 

درمان با توجه به اندازه جنین

 نوع درمان بستگی به اندازه و محل بارداری خارج رحمی دارد. در مراحل اولیه که اندازه تخمک کوچک است از داروی متوتروکسات استفاده می‌شود. این دارو تخمک‌ بارورشده را حل کرده و توسط بدن جذب می‌گردد.

حاملگی خارج رحمی از مهم‌ترین شرایط اورژانسی در بارداری محسوب می‌شود که تشخیص هر چه سریع‌تر آن موجب نجات مادر و حفظ باروری مجدد وی می‌گردد. اما اگر از زمان حاملگی مدت زیادی گذشته باشد و اندازه جنین بزرگ باشد، لازم است که جراحی انجام شود. بعد از جراحی میزان HCG خون تا زمان به صفر رسیدن یعنی ۲۱ هفته بعد اندازه‌گیری می‌‌شود.