روز تولد حضرت فاطمه (س) و جزئیات ولادت ایشان

در مورد روز تولد حضرت فاطمه (س) در بين علماى اسلام اختلاف است. لیکن در بين علماى اماميه مشهور است كه آن حضرت در روز جمعه بيستم ماه جمادى الثانى سال پنجم بعثت تولد يافته است.

 

روز تولد حضرت فاطمه (س)

در روایتی آمده که تولد حضرت فاطمه (س) در بیست جمادی الثانی سال دوم بعثت که جمعه بود، رخ داده است. امام رضا (ع) فرموده رسول خدا (ص) فرمود: «وقتی به معراج رفتم، جبرئیل دستم را گرفت و مرا به بهشت برد و به من خرما تعارف کرد.

من نیز خوردم و آن خرماها به نطفه بدل شد. وقتی به زمین برگشتم با همسرم خدیجه خلوت کردم و او به فاطمه آبستن شد. به همین دلیل فاطمه حوریه انسان نماست و من هرگاه مشتاق بوی بهشت می شوم، دخترم را بو می کنم.»

 

 

محل تولد حضرت فاطمه (س)

مكان تولد حضرت زهرا (س) در شهر مكه و در خانه خديجه بوده است. اين خانه در محله‌‏اى است كه در گذشته به آن «زقاق العطارين» يعنى كوچه عطارها مى ‏گفتند. رسول خدا (ص) تا هنگام هجرت، در آن خانه ساكن بود. خانه مباركى كه بارها در آن فرشته وحى بر پيامبر (ص) نازل گرديد. اين خانه بعدها به صورت مسجد در آمد و از آنجا كه محل نزول وحى و بخشى از قرآن، زيستگاه پيامبر (ص) و مكان تولد حضرت زهرا (س) بود، در نظر عموم مسلمين ارزش معنوى و قداستى خاص داشت. از اين رو بارها در طول تاريخ همزمان با تعمير و توسعه مسجد الحرام، نسبت به مرمت بناى آن اقدام كردند.

 

چگونگى تولد حضرت فاطمه (س)

وقتی حضرت خدیجه با رسول خدا ازدواج کرد، زنان مکه او را ترک کردند. هیچ یک از زنان مکه به او سر نمی زدند و حتی به او سلام هم نمی دادند. خدیجه از تنهایی خود ناراحت شد و از این ناراحتی هراسان شده بود. او وقتی به فاطمه باردار شد، فاطمه از داخل رحم با مادرش حرف می زد و به او آرامش می داد. خدیجه این مطلب را از پیامبر (ص) پنهان کرد. روزی رسول خدا متوجه شد و به خدیجه فرمود: جبرئیل به من گفته، آنچه در رحم داری دختر است و فرزندانش هم پاک و پاکدامنند.

 مدت زیادی نگذشته بود که حضرت خدیجه سراغ زنان قریش و بنی هاشم رفت و گفت: «مثل همه زنان که در هنگام زایمان از یکدیگر مراقبت و پرستاری می کنند مرا هم پرستاری کنید.» آنها پیغام دادند چون حرف ما را گوش ندادی و با محمد یتیم ابوطالب در حالی که فقیر بود ازدواج کردی نمی توانیم از تو پرستاری کنیم.

 خديجه از اين پاسخ رنجيده خاطر گشت، اما در يكى از همين روزها در حالى كه او همچنان در بستر آرميده بود، چهار زن گندمگون و بلندبالا مشاهده نمود كه بر او وارد شدند. خديجه كه از ديدن آنان در هراس شده بود به تكاپو افتاد اما يكى از زنان او را آرام نمود و گفت:

 «اى خديجه! اندوهگين و هراسناك مباش، ما از جانب خدا به سويت آمده‏ايم و خواهران تو هستيم، من ساره همسر ابراهيم خليلم و اين آسيه همسر فرعون است و آن يكى مريم دختر عمران و چهارمين ما صفورا دختر شعيب است.»

 در اين هنگام چهار زن در چهار سوى خديجه (س) قرار گرفتند و حضرت خديجه (س) حمل خود را بر زمين نهاد و نورى از او ساطع گرديد كه شرق و غرب عالم پرتوافكن شد.

نورى كه به خانه‏ هاى مكه راه يافت و همه را در حيرت فرو برد. پس از آن ده فرشته همراه با طشت و ابريقى مملو از آب كوثر از آسمان فرود آمدند. آن بانويى كه در پيش روى خديجه قرار داشت مولود را با آن آب شستشو داده و جامه كه از شير سفيدتر و از عنبر خوشبوتر بود بيرون آورد. با يكى تن مولود را پوشاند، و ديگرى را مقنعه او قرار داد آن گاه دست خود را بر لبان كودك نهاد و او را به سخن گفتن وادار نمود، فاطمه دهان گشود و چنين فرمود: «اشهد ان لا اله اللَّه و اشهد ان محمد رسول‏اللَّه سيدالانبياء و ان بعلى سيدالاوصياء و ولدى سادة الاسباط.»

 آن گاه يكايك بانوان را سلام داده به نامشان خواند. آنها هم با رويى گشاده مولود فرخنده را مورد ملاطفت قرار دادند. حوريان بشارت تولد او را به آسمانها بردند. در آسمان از يمن قدوم او نورى پديدار آمد و ساطع گرديد كه تا آن زمان سماواتيان چنين نورى را رؤيت ننموده بودند.

 بانوان خديجه را شادباش گفته از ميمنت و مباركى و طهارت نسلش سخنها گفتند. خديجه با سرورى زايدالوصف كودك را در آغوش كشيد و با دنيايى اميد و آرزو پستان در دهان او گذارد.

 

 

 

دلیل اختلاف در سال تولد حضرت فاطمه (س)

به دلیل کمبود امکانات در زمان های گذشته و عدم اهتمام به ضبط دقیق، عدم اهتمام به نگهداری منابع و… اختلاف نظر در تاریخ وقایع و حوادث تاریخی و در تاریخ تولد، وفات و شهادت شخصیت های بزرگ امری عادی و طبیعی بوده است.

به همین دلیل در کتب تاریخ و احادیث سه تاریخ برای ولادت حضرت فاطمه (ع) ذکر شده است: بیستم جمادی الاخر سال پنجم قبل از مبعث؛ دهم جمادی الآخر سال پنجم بعد از مبعث پیامبر اکرم (ص)؛ بیستم جمادی الآخر سال دوم بعد از مبعث.

این نظر که تولد حضرت فاطمه (ع) در سال پنجم بعد از مبعث بوده و ایشان به هنگام وفات، هیجده سال داشته اند. نزد محدثان شیعی و تاریخ نگاران متاخر، پس از طوسی پذیرفته شده است. شواهد و قرائنی وجود دارد که باعث می شود ما این نظر را بر دیگر انظار ترجیح دهیم.

در اینجا به بررسی هر یک از این اقوال در دو بخش قبل از بعثت و بعد از آن می پردازیم:

 

 

سال تولد حضرت فاطمه قبل از بعثت

بیستم جمادی الاخر سال پنجم قبل از مبعث

این تاریخ در منابع زیر آمده است:

در مصباح المتهجد آمده است: عامه (اهل سنت) روایت کرده اند که تولد آن حضرت در سال پنجم قبل از بعثت بوده است.

این نظر (ولادت پنج سال پیش از بعثت، وفات در ۲۹ سالگی) در نزد مورخان طرفداران زیادی دارد. اما به دلیل اینکه سخنان کسانی که این تاریخ را پذیرفته اند، یکسان نبوده و گاه متفاوت است، نمی توان این تاریخ را پذیرفت. مثلا «ابن سعد» گزارش «واقدی» را در شرح حال نویسی فاطمه زهرا (س) می پذیرد و می گوید: «فرزندان پیامبر (ص) از خدیجه (س) به ترتیب ذیل اند: ..،..،…، سپس فاطمه، بعد ام کلثوم و در زمان مسلمانی، عبدالله و میان هر فرزند، یک سال فاصله بود.

اگر عبدالله در سال بعثت به دنیا آمده باشد، فاطمه (س) دو سال پیش از بعثت زاده شده است، نه پنج سال! چنان که باید گفت: پیامبر ۳۸ سال داشته، نه ۳۵ سال، همچنین دختر پیامبر در ۵/۲۵ یا ۲۶ سالگی درگذشته است، نه در ۲۹ سالگی.

 

سال تولد حضرت فاطمه (س) پس از بعثت

یعقوبی و مسعودی بدان قطع و جزم دارند بی آن که سال خاصی را برشمارند. کسانی که می گویند دخت گرامی پیامبر (ص)، پس از بعثت به دنیا آمده است، سه تاریخ را در زادروز ایشان ذکر می کنند:

نخست:

در سالی که پیامبر (ص) به رسالت برانگیخته شد، که چهل سالگی ایشان بود.

یعقوبی این تاریخ را برمی شمرد: «سن فاطمه به هنگام وفات، ۲۳ بود».

پیامبر (ص) پس از بعثت، ۲۳ سال زنده بود و فاطمه (س) ۷۵ روز یا شش ماه بعد از وفات پیامبر (ص) درگذشت. در این باره میان تاریخ نگاران اختلاف نظر است.

 

دوم:

در سال دوم بعثت و در هنگامی که نبی ۴۱ سال داشت، فاطمه به دنیا آمد.

این تاریخ در منابع متعددی آمده است:

الف) عبدالله بن محمد بن سلیمان بن جعفر هاشمی به نقل از پدرانش (ع) همین تاریخ را برمی گزیند، نیز حاکم، ابن عبدالبر، شیخ مفید، طوسی و نویری. بسیاری دیگر (گر چه تاریخ های دیگری نقل می کنند) همین تاریخ را می پذیرند. در این صورت، حضرت به هنگام وفات، ۲۱- ۲۲ سال داشته است.

حاکم با استناد به امام جعفر صادق (ع) همین تاریخ در زادروز و درگذشت را پذیرفته است: «فاطمه در ۲۱ سالگی درگذشت و هنگامی که پیامبر (ص) ۴۱ سال داشت به دنیا آمد.»

ب) در مصباح المتهجد آمده است که تولد حضرت فاطمه در روز بیستم جمادی الاخر (روز جمعه) سال دوم بعد از مبعث بوده است.

ج) تاریخ المفید: و فی الیوم العشرین من جمادى الآخرة سنة اثنتین من المبعث کان مولد السیدة الزهراء فاطمة (ع)‏ کذا فی کتاب المصباح

 

سوم:

دهم جمادی الآخر سال پنجم بعد از مبعث پیامبر اکرم (ص)

این تاریخ در منابع زیر آمده است:

الف) در کافی از امام صادق (ع) روایت شده است: «فاطمه دختر پیامبر (ص) در سال پنجم بعد از مبعث متولد و بعد از هیجده سال و هفتاد و پنج روز از دنیا رفت.»

ب) در مَنَاقِبِ روایت شده است که فاطمه (س) در سال پنجم بعد از مبعث و سال سوم بعد از اسراء (معراج) در دهم جمادی الاخر متولد شد.

ج) فاطمه (س) در پنج سال بعد از آن که خداوند نبوت پدرش (ص) را ظاهر ساخت متولد شد.

بنابر این نظریه، حضرت فاطمه (ع) به هنگام وفات، هیجده سال داشته اند. این تاریخ فقط نزد محدثان شیعی و تاریخ نگاران متاخر، پس از طوسی پذیرفته شده است. شواهد و قرائنی وجود دارد که باعث می شود ما این نظر را بر دیگر انظار ترجیح دهیم. مهم ترین قرینه و شاهد بر صحت این قول، این روایت است که مسلم روایت می کند:

«ابوجهل بر سر رسول الله (ص) در حال سجده شکمدان گوسفند ریخت. یک نفر فاطمه را خبر کرد. فاطمه که در آن هنگام دخترک کم سن و سالی بیش نبود، آمد و صورت پدر را پاک نمود و مشرکان را نفرین کرد.

این واقعه پس از درگذشت ابوطالب، یعنی در سال های یازده و سیزده پس از بعثت بود. در روایت، حضرت دخترکی کم سن و سال توصیف شده که بیانگر خردسالی وی است و گواه ولادت ایشان پس از بعثت می باشد. اگر حضرت، پنج سال پیش از بعثت زاده شده بود، می بایست در آن هنگام، شانزده تا هیجده سال داشته باشد، که در این صورت وصف «دخترکی کم سن و سال » گفته نمی شد.

این خبر، گواه ولادت حضرت، در دومین یا پنجمین سال پس از بعثت است و دیگر تاریخ ها را رد می کند. گو این که قراینی دیگر (هر چند ضعیف یا مورد اختلاف) هست که تایید کننده گفته ماست.

 

ازدواج حضرت فاطمه (س)

بنابر روایتی وقتی حضرت زهرا (س) متولد شد، پنج سال از بعثت نبی مکرم اسلام(ص) و سه سال از شب معراج می گذشت. ایشان هشت سال با پدر بزرگوارش در مکه بود و سپس با او به مدینه هجرت کرد. یک سال از ورود ایشان به مدینه می گذشت که با حضرت علی (ع) ازدواج کرد. وقتی پدرش از دنیا رفت، ایشان هیجده ساله بود و بعد از پیامبر اعظم (ص) هفتاد و دو روز بیشتر زندگی نکرد.

 

نام های حضرت فاطمه (س)

حضرت فاطمه (س) ۹ اسم دارد که از نام‌های خداوند گرفته شده است که عبارتند از: فاطمه، صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، مرضیه، محدثه، زهرا.

۱۰۴ لقب برای حضرت فاطمه جمع آوری شده فاطمه یعنی کسی که از هر شری جدا شده باشد. اگر امیرالمومنین نبود تا با فاطمه ازدواج کند برای فاطمه همسری بر روی زمین پیدا نمی‌شد.