ازدواج موقت در اسلام چه شرایطی دارد؟

ستاره | سرویس مذهبی –وجود مشکلات بسیار زیاد اقتصادی و فرهنگی در سالیان اخیر ازدواج دائم را به تاخیر انداخته است به طوریکه در موارد کمی شاهد این هستیم که فردی در سال‌های اولیه جوانی ازدواج کرده و تشکیل خانواده دهد. همین امر باعث افزایش تمایل به ازدواج هایی از نوع دیگر همچون ازدواج به صورت موقت و یا ازدواج سفید شده است. اما خیلی از افراد بدون اینکه از شرایط و ضوابط این نوع ازدواج مطلع باشند به سمت آن می‌روند. در ادامه شرایطی که اسلام برای ازدواج موقت قرار داده است را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

ازدواج موقت چیست؟

نوعی از ازدواج در مذهب شیعه است که در آن عقد ازدواج برای مدت معین و محدودی با مهریه‌ای معلوم، بین زن و مرد بسته می‌شود و با پایان آن رابطه زوجیت خودبه‌خود منقضی می‌شود. در میان مسلمانان در مورد جواز این ازدواج اختلاف نظر است. اهل سنت، اباضیه و زیدیان آن را حرام و شیعیان امامی آن را مشروع و صحیح می‌دانند. این نوع از ازدواج خاص مذهب شیعه است و فقهای امامیه آن را بر اساس آیه ۲۴ سوره نساء صحیح می‌دانند که در آن آمده است: «مهر و کابین آن زنان را که از آنان بهره‌مند شده‌اید به عنوان واجب بپردازید» اما فقهای عامه آن را نمی‌پذیرند و معتقدند این آیه در مورد استمتاع در ازدواج دائم است.

متاسفانه امروزه بسیاری با بی‌توجهی به فلسفه اصلی این حكم به طرف آن كشیده می‌شوند وحلال خدا را برای خود مشمول می‌دانند و این در حالی است كه بسیاری از احكام در اسلام هستند كه حلال و جایز شمرده شده‌اند ولی نمی‌توان همیشه از آنان استفاده كرد و تا شرایط آن پیش نیاید مجاز نیست.

باید دانست كه استفاده نادرست از این حكم می‌تواند اثرات زیانباری همچون موارد زیر را به دنبال داشته باشد:

• عدم ارضاء نیازهای همسر با استفاده غیر ضروری مرد از حكم ازدواج موقت

• نداشتن شادابی لازم در خانه برای مرد

• ضعیف شدن انگیزه از خودگذشتگی و ایثار برای زن دائم خانواده

• ایجاد فرزندانی كه تمایلی برای به وجود آوردن آن‌ها نیست

• ایجاد هوسرانی نه ارضاء نیازهای واقعی

• ایجاد فرزندانی كه پدر واقعی خود را نمی‌شناسند یا در صورت شناخت تمایلی برای پدر نسبت به داشتن چنین فرزندی نیست

تفاوت میان ازدواج موقت و دائم

ازدواج به صورت موقت در برابر عقد دائم قرار می‌گیرد و نقاط مشترکی نیز با آن دارد. تفاوت اصلی و جوهری این نوع ازدواج با ازدواج دائم در این است که ازدواج موقت از لحاظ قیود آزاد است یعنی وابسته به اراده و قرارداد طرفین است. حتی موقت بودن آن نیز در حقیقت نوعی آزادی به طرفین می‌بخشد و زمان را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. اشتراکات و اختلافات بین این دو نوع ازدواج به شرح زیر است:

زمانبندی
اولین اختلاف عقد موقت با عقد دائم، در زمانبندی آن‌هاست. در عقد موقت، زن و مرد برای مدت معینی بر یکدیگر حلال می‌شوند و پس از سررسیدن زمان مذکور در عقد، خودبه‌خود پیوند زناشویی آنان قطع می‌شود، مگر آنکه به تمدید آن اقدام کنند.

تمکین همسر
تمکین و اطاعت زن در مقابل مرد در عقد موقت، محدود به مقداری است که قرارداد بسته‌اند اما در ازدواج دائم، زن موظف به پیروی از همسر خود در حدود مصالح خانوادگی است.

ارث‌بری
در ازدواج دائم زن و مرد به طور طبیعی از یکدیگر ارث می‌برند اما در زناشویی کوتاه مدت این گونه نیست.

مسئولیت‌پذیری
در عقد موقت، مسئولیت‌های کمتری نسبت به یکدیگر دارند و بالطبع هر دو از آزادی‌های بیشتری برخوردارند. در ازدواج دائم مرد در مقابل خوراک، پوشاک، رفاه، درمان، مسکن، مخارج روزانه و… تعهد دارد اما در عقد کوتاه یا موقت، مرد جز آن مقدار که پیمان بسته و عقد را به آن مشروط کرده‌اند، وظیفه‌ای ندارد. همچنین همسرانی که براساس عقد دائم با هم زندگی می‌کنند، در جلوگیری از بچه‌دار شدن نیاز به اجازه یکدیگر دارند اما در عقد موقت جلب رضایت طرف مقابل ضرورت ندارد، مگر آنکه در ضمن عقد شرط کرده باشند.

فرزندان
فرزندی که از ازدواج موقت متولد می‌شود، هیچ گونه تفاوتی با فرزند عقد دائم ندارد؛ هم به لحاظ مشروعیت و هم به جهت حقوق و…

نگه‌داشتن عده
بر اساس نظر مشهور مدت عده ازدواج موقت، دو بار پاک شدن از قاعدگی پس از پایان متعه است. برای اشخاصی که با وجود یائسه نبودن قاعده نمی‌شوند، این مدت ۴۵ روز است. اما اگر شوهر در اثنای ازدواج موقت بمیرد، بر اساس نظر مشهور عده همانند ازدواج دائم چهار ماه و ده روز است.

مهریه
پرداخت مهر به زن در هر دو نوع ازدواج، واجب است؛ اگر چه ذکر و تعیین مقدار آن، در عقد دائم ضروری نیست. اگر مهر در عقد منقطع ذکر و تعیین نگردد، موجب بطلان آن می‌شود اما عدم ذکر و تعیین مهر، عقد دائم را باطل نمی‌کند.

شرایط ازدواج موقت

ازدواج موقت موافقان و مخالفان خاص خود را دارد. عده‌ای بر این عقیده‌اند که این نوع ازدواج در زمان پیامبر عملی ، منطقی و صحیح بوده است اما با شرایط امروز و عصر حاضر این نوع ازدواج عملی و منطقی نیست و نه تنها مفید نیست بلکه مخرب نیز هست. عده‌ای هم بر این عقیده‌اند که ازدواج موقت به کل نادرست و وسیله تبعیض و بردگی زنان است و دیدگاه‌های دیگری که به نحوی با این نوع از ازدواج مخالف‌اند. برای درک بهتر و آگاهی بیشتز درباره این نوع ازدواج بهتر است با شرایط آن آشنا شوید. عقد موقت یا صیغه، دارای شرایط زیر است:

۱. ازدواج به صورت موقت مانند ازدواج دائم، نیاز به خواندن عقد و الفاظ مخصوص دارد و با صرف رضایت قلبی درست نمی‌شود.

۲. فرق عمده در ازدواج موقت با دائم، این است كه در عقد موقت باید مدت ذكر شود كه آیا مثلاً یک ساعت است یا ده سال.

۳. مقدار مهریه هم باید در عقد موقّت، مشخص شود و هنگام خواندن عقد، ذكر گردد.

۴. اگر دختر باكره بخواهد صیغه شود، باید با اذن پدر یا جد پدری باشد؛ همانگونه كه در ازدواج دائم نیز این طور است.

۵. در عقد ازدواج به صورت موقت، بعد از تمام شدن مدت، زن باید از مرد جدا شود و عده نگه دارد؛ مگر اینكه عقد، دوباره تجدید شود. اگر قبل از تمام شدن مدت، مرد بقیه آن را ببخشد، ازدواج موقت تمام می‏‌شود اما ازدواج دائم، فقط با طلاق یا فسخ عقد باطل می‏‌شود.

با کمی تامل در مورد ازدواج موقت و دائم در می‌یابیم که این نوع ازدواج یک راهکار و یک استراتژی برای مواقع بحرانی و ضروری است. درواقع ازدواج به صورت موقت جایگزینی برای ازدواج دائم نیست و نباید باشد. ازدواج موقت یک راهکار برای مواقع اضطراری است. وضع این نوع خاص از ازدواج ، نشانه دقت و ظرافت دین اسلام است که برای تمامی موارد و حالت‌های ممکن ، راهکار و حکمی کامل و دقیق ارائه داده است و به روشنی این مطلب را بیان می‌کند که در دین اسلام بن‌بست وجود ندارد. درواقع اسلام برای جلوگیری از روابط آزاد زن و مرد ، جلوگیری از هوس بازی و تنوع‌طلبی ، جلوگیری از فرار مردان و زنان از تعهد ، این نوع ازدواج را مطرح کرده است.