روش صحیح تنبیه کودکان

ستاره | سرویس روانشناسی – تربیت صحیح کودک برای اغلب والدین از اهمیت زیادی برخوردار است. در این میان تشویق و تنبیه کودکان به طور اصولی نقش مهمی در تصحیح رفتارهای نادرست و آموزش رفتارهای درست به کودکان دارد؛ که این خود تاثیر بسیاری بر شخصیت و عملکرد کودکان در بزرگسالی خواهد داشت. در این مقاله به روش‌های صحیح تنبیه و نکاتی که باید در این زمینه در نظر بگیرید اشاره می‌کنیم.

روش درست تنبیه کودکان

۱- از کلام استفاده کنید

روبه‌روی کودک بنشینید و مستقیم در چشم‌های او نگاه کنید. داد نزنید، بلکه با صدایی جدی و محکم به او بگویید کاری را که انجام داده است، دوست نداشتید. حتما به کار زشت کودک اشاره کنید نه اینکه خود او را مورد سرزنش و توهین قرار دهید. نکته مثبتی که در تنبیه کلامی وجود دارد این است که همزمان با تنبیه کلامی می‌توان از روش‌های مثبت آموزش رفتاری مناسب استفاده کرد. اما هیچگاه نباید در تنبیه کلامی از کلماتی که شخصیت کودک را خدشه‌دار می‌کند و از اعتمادبه‌نفس او می‌کاهد استفاده کرد. همچنین خدشه‌دار کردن نظام شخصیتی‌ کودک نیز در مقابل دیگران، به روحیه او آسیب و گزندی وارد می‌کند که واکنش سریع و در نتیجه تبعات منفی آینده را به همراه خواهد داشت.

۲- در هنگام تنبیه علاقه خود به کودک را نشان دهید

بسیار مهم است که در تنبیه کودکان به کودک ابراز علاقه هم بکنید تا کودک بداند این رفتارنادرست باعث نشده که محبت شما به او کم شود. به عنوان مثال با حالت جدی و ناراحت به کودک خود بگویید: «با اینکه خیلی دوستت دارم ولی این کارت رو دوست ندارم، تو خیلی بچه خوبی هستی ولی این کاری که کردی اصلا خوب نیست.» وقتی در حالت تنبیه این جملات را به کار می‌بریم به کودک می‌گوییم که ما مشکلی با او نداریم و همیشه در هر شرایطی دوستش داریم ولی به خاطر کار اشتباهش ناراحتیم و بهتر است کودک بداند به خاطر چه موضوعی تنیبه شده است.

۳- با تغییر لحن کلام خود روی کودک تاثیر بگذارید

سعی کنید اینقدر رابطه عاطفی عمیقی با کودک داشته باشید که لحن سرد و رسمی شما برای کودکتان از هر تنبیهی بدتر باشد. والدینی که با کودکان‌شان بسیار رابطه صمیمی دارند وقتی می‌خواهند کودک را متوجه رفتار اشتباه‌شان کنند لحن کلام‌شان را سرد و رسمی می‌کنند. مثلا اگر شما همیشه کودکتان را با عناوینی مثل پسرم، علی جان، علی آقا و… خطاب کنید وقتی خیلی رسمی می‌گویید علی، کودک متوجه می‌شود که مادر از دست او ناراحت است که از پیشوند یا پسوند استفاده نکرده است.

۴- محروم کردن از پاداش

یکی از بهترین شیوه‌های تنبیهی در خصوص فرزندان کم‌کردن پاداش‌ها و محروم کردن کودک از خواسته‌های مطلوبش می‌باشد. این روش اثربخش است زیرا کودک احساس می‌کند، موقعیت باارزشی را از دست داده است. این محروم کردن او از موقعیت مطلوب بایستی موقت باشد، کودک دلایل محرومیتش را بداند و در صورتی که در مقابل محروم کردنش مقاومت کرد بایستی این شیوه به صورت قاطعانه اجرا شود.

۵- سکوت تربیتی یا اتاق محرومیت

روانشناسان معتقدند مدت زمان تنبیه کودکان به صورت محروم کردن کودک نبایستی بیشتر از ۱۰ دقیقه به طول انجامد و نکته مهمی که وجود دارد این است که محرومیت حتما در اتاقی اعمال شود که هیچ‌گونه جذابیتی برای کودک نداشته باشد. به هیچ‌وجه نباید از حمام، توالت، آشپزخانه و یا هر مکان خطرناک دیگری به عنوان اتاق محرومیت استفاده شود و به آن دسته از خانواده‌هایی که اتاقی جداگانه ندارند که از آن به عنوان اتاق محرومیت استفاده کنند توصیه می‌شود که کودک را روی صندلی روبه سمت دیواری که هیچ‌گونه جذابیت و زیبایی ندارد بنشانند و به او بگویند که تا ۱۰ دقیقه نباید از روی صندلی بلند شود.

 

 

مدت زمان محرومیت بایستی باتوجه به سن کودک اعمال شود. یعنی هر چه سن کودک کمتر باشد، زمان کمتری به محروم کردن او اختصاص داده شود. مثلا برای کودک چهار ساله، چهار دقیقه زمان محرومیت کافی است و بالطبع هر چه سن کودک افزایش پیدا کند زمان محرومیت بیشتری را می‌طلبد. گاهی این عدد را با اضافه کردن عدد یک به سن کودک نیز می‌توان انتخاب کرد. مثلا برای کودک ۵ساله، ۵+۱ یعنی ۶دقیقه؛ ولی این زمان را بیشتر از این طولانی نکنید.

۶- تنبیه فیزیکی

حتی‌الامکان نباید از تنبیه بدنی برای تنبیه کودکان استفاده شود. چنانچه بعضی از والدین بخواهند جایی برای این نوع تنبیه قایل شوند آن را به عنوان آخرین گام و با در نظر گرفتن شرایطی بکار ببرند. تنبیه فیزیکی نباید باعث درد و آسیب به کودک شود. هدف از این تنبیه آن است که پدر و مادر با این روش ناراحتی خود را از رفتار کودک نشان داده و توجه وی را به بدی و زشتی رفتارش جلب کنند که نهایتا می‌تواند در حد یک پشت دستی زدن یا آرام پشت باسن کودک زدن باشد.

نکات مهمی که باید در تنبیه کودکان در نظر داشت

• تنبیه زمانی می‌تواند به نتیجه مثبتی در تربیت کودک منجر شود که با روش درست اعمال شود چون در غیر این صورت می‌تواند باعث آسیب روانی در کودک باشد.
• هدف از تنبیه باید آگاه کردن کودک از کار زشتی که انجام داده و اصلاح رفتار او باشد، نه چیز دیگری.
• از سرزنش شخصیت کودک و نسبت دادن صفات زشت به وی پرهیز کنید، وی را توهین و مسخره نکنید، با کنایه و طعنه با کودک حرف نزنید، همچنین جلوی دیگران بیش از حد از او انتقاد نکنید.
• غافل بودن از فرزند، تمسخر، محکوم و بی‌منزلت کردن کودک و بی‌توجهی به او از مخاطرات روانی‌ای محسوب می شود که عارضه فیزیکی‌ای را به دنبال ندارد اما باعث بروز رفتارهای ضداجتماعی از سوی کودک خواهد شد.
• تنبیه‌هایی که جنبه تربیتی دارد زمانی موثر است که به صورت موقت باشد یعنی اگر دفعات این شیوه متعدد و در به‌کارگیری‌اش زیاده‌روی شود، اثراتش را از دست خواهد داد و برای کودک به صورت عادت درمی‌آید.
• تنبیه باید کاملا متناسب با رفتار کودک باشد؛ به طوری که نباید برای رفتاری که خیلی بد نیست تنبیه بدی در نظر بگیریم.
• علت تنبیه کودکان باید مشخص باشد و علت آن برای کودک توضیح داده شود.
• نباید بین تنبیه و رفتار کودک فاصله زمانی زیادی وجود داشته باشد.
• هیچ وقت تنبیه به معنای خشم خود را فروشاندن، تحقیر کردن و اذیت و آزار طرف مقابل نیست و هرجا والدین احساس می‌کنند خود را تخلیه کرده و خشم خود را فرو می‌نشانند، این عمل به معنای تنبیه نیست.
• در واقع هدف از تنبیه کودکان، مدیریت رفتار فرزند به سمت ارزیابی مثبت باشد و اگر هدف ارشادی‌ای که والدین در پی آن بودند به تحقق نرسید بایستی بدانند که روش اجرایی‌شان نادرست بوده است.