قسم دروغ خوردن چه عواقبی دارد و کفاره آن چیست؟

ستاره | سرویس مذهبی – قسم دروغ خوردن چه عواقبی دارد و کفاره آن چیست؟ پاسخ را در این مطلب بخوانید.

 

قسم خوردن بر دو نوع است؛

قسم براى انجام یا ترک کارى در آینده:

مانند این‌که شخصی قسم می‌خورد که روزه بگیرد، یا دود استعمال نکند. در این فرض چنانچه عمداً مخالفت کند، باید کفاره دهد؛ یعنى یک بنده آزاد کند، یا ده فقیر را سیر کند، یا آنان را بپوشاند، و اگر اینها را نتواند باید سه روز پشت سر هم، روزه بگیرد.

قسم براى اثبات یا نفى چیزى:

کسى که براى اثبات یا نفى چیزى قسم مى‌خورد، اگر حرف او راست باشد، قسم خوردن او مکروه است و اگر دروغ باشد حرام و از گناهان بزرگ بوده ولی کفاره دنیوی ندارد اما دارای عذاب اخروی بسیار سختی است.

 

قسم دروغ خوردن در دادگاه

قسم دروغ خوردن برای اثبات یا نفی چیزی، گاهی در دادگاه نزد حاکم است.اگر در دادگاه نزد حاکم قسم دروغ بخورد علاوه بر حرمت و عذاب اخروی که بیان شده دارای اثرات و تبعات حقوقی و قانونی خاص می‌باشد.

 

 

تبعات قسم دروغ خوردن از دیدگاه حقوقی

• مطابق ماده ۶۴۹ قانون تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده، هر کس در دعوای حقوقی یا جزایی که قسم متوجه او شده باشد، سوگند دروغ یاد نماید به شش ماه تا دو سال حبس‌ محکوم خواهد شد.
• همچنین وفق مفاد ماده ۶۵۰ همان قانون، هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
• علاوه بر مجازات‌های ذکر شده برای کسی که قسم دروغ خورده، اگر قسم دروغ یا شهادت دروغ او سبب اثبات اتهام و ایجاد آسیب بدنی، جانی یا خسارت مالی به سبب اجرای حکم برای شخصی شود ولی پس از اجرای حکم، دلیل اثبات کننده جرم باطل گردد، مانند آن‌که در دادگاه مشخص شود که مجرم، شخص دیگری بوده یا این‌که جرم رخ نداده است به استناد ماده ۱۶۳ قانون مجازات اسلامی، کسانی که ایراد آسیب یا خسارت مذکور، مستند به آنان است، اعم از ادا کننده سوگند، شاکی یا شاهد حسب مورد به قصاص یا پرداخت دیه یا تعزیر مقرر در قانون و جبران خسارت مالی محکوم می‌شوند
  

 

قسم دروغ خوردن در تعاملات روزمره

گاهی در مکالمات و تعاملات روزمره خود با دیگران قسم دروغ خورده می شود. اگر کسی در تعاملات روزمره خود با دیگران قسم دروغ بخورد فقط مرتکب حرام شده و گنه‌کار می‌باشد که حکم و عذابش بیان شده است.

 

کراهت قسم به اسم خدا

خداوند متعال می‌فرماید: «کسانى که پیمان الهى و سوگندهاى خود (به نام مقدس او) را به بهاى ناچیزى می‌‌فروشند، آنها بهره‌اى در آخرت نخواهند داشت و خداوند با آنها سخن نمی‌‌گوید و به آنان در قیامت نگاه نمی‌‌کند و آنها را (از گناه) پاک نمی‌‌سازد و عذاب دردناکى براى آنها است».

البته کراهت قسم به اسم خدا از آیه «وَ لا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَةً لِأَیْمانِکُمْ» استفاده می‌شود و موردش مطلق قسم خوردن به نام خدا، حتی در جا‌هایی که خود شرع مقدس اجازه داده‌اند نیست، بلکه معنایش این است که براى هر کار جزئى و کلى یا نیک و بدى به خدا قسم نخورید. به عبارت روشن‌تر، این‌که نام خدا را بازیچه امور دنیوی خود قرار ندهید و برای هر چیز بی‌ارزش و روزمره خود، نام خدا را بی‌جهت تکرار نکنید و سوگند به خدا را وسیله مبتذل و عادى در هر حق و باطل قرار ندهید.

 

قسم به دیگر مقدسات

قسم به مقدسات دیگر مثل قرآن و پیامبر و ائمۀ اطهار (ع) احکام قسم را ندارد؛ یعنی اگر با این اسم‌های مقدس قسم بخورد چیزی بر عهده او نمی‌افتد و واجب نیست به قسمش وفا کند. همچنین اگر قسم خود را شکست بر او کفاره قسم واجب نمی‌شود.

البته، اگر به این مقدسات در مکالمات روزمره قسم بخورد و قسمش دروغ باشد، همانند قسم دروغ به اسم پروردگار، دارای حرمت و عذاب اخروی خواهد بود. برای نجات از عذاب اخروی و بخشیده شدن گناه قسم دروغ، چه به اسم خداوند باشد چه به مقدسات دیگر، باید توبه و استغفار نمود.

 

 

اعتبار قسم خورده شده

سوگندی اعتبار دارد که به یکى از اسمای خداوند متعال باشد؛ مثل خدا یا اللّٰه، همچنین اگر به برخى از اوصاف خداى سبحان قسم بخورد که معمولاً از آن صفت خداى سبحان اراده مى‌شود، یا قرینه‌اى به کار ببرد که مراد او را بفهماند، قسم صحیح است.

 

آثار و عواقب قسم دروغ

در نکوهش قسم ناحق و دروغ و آثار و پیامدهای آن احادیث فراوانی داریم که به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم؛

از امام محمد باقر (ع) نقل شده که فرمودند: در کتاب علی (ع) آمده: قسم دروغ و قطع رحم موجب این می شود که خانه ها از اهلش خالی شوند (کنایه از ویرانی خانه ها یا فقر و تنگدستی صاحبان آنها است؛ یعنی خانه ها خالی از رزق و برکت می شوند) و موجب سنگینی رحم می شود؛ یعنی انقطاع نسل.

از امام جعفر صادق (ع) روایت شده: هر کس سوگند یاد کند در حالی که می داند دروغ است با خدا مبارزه کرده است.

در حدیثی قدسی نیز از قول خداوند متعال چنین نقل شده است: کسی که مرا در معرض سوگندهای دروغ قرار می دهد به رحمت من نمی رسد.

از امام جعفر صادق (ع) روایت شده که او از پدران بزرگوارش و آنان از پیامبر (ص) روایت کرده اند که در حدیث مناهی یکی از عواقب قسم دروغ را غضبناک بودن خداوند متعال هنگام ملاقات با بنده برشمرده است مگر این که توبه کند.

 

قسم دروغ گناه کبیره است

«هیجدهم از گناهان کبیره‌اى که در روایات گذشته به کبیره بودنش تصریح شده «الیمین الغموس» قسم دروغ است که شخص از گذشته یا حال به دروغ خبرى مى‌دهد و براى تأکید یا اثبات آن به خداوند سوگند یاد مى‌کند؛ مثلا مى‌گوید و اللّه روز گذشته چنین کارى را کردم در حالی که نکرده است یا اینکه مى‌گوید به خدا سوگند فلان چیز مال من است در حالی که می داند مال او نیست و این قسم سوگند در روایات یمین غموس خوانده شده یعنى صاحبش را در معصیت یا در آتش فرو مى‌برد و همچنین یمین کاذبه و یمین حالقه هم نامیده شده است یعنى چنان که تیغ موى را از بدن مى‌کند این نوع سوگند هم دین صاحبش را از بین مى‌برد

 

 

قسم مستحب

جائى که نگهدارى مال خود یا مسلمان دیگرى از شر ستمگر موقوف بر سوگند شود در صورتى ‌که مال واجب الحفظ نباشد و بسیار کم (از سى درهم کمتر) هم نباشد سوگند خوردن مستحب است

 

قسم مکروه

سوگندهاى راست در غیر موارد وجوب و استحباب آن بتفصیلى که گذشت بطور کلى مکروه است خواه برگذشته باشد یا حال یا آینده مثلا بگوید بخدا سوگند که دیروز چنان شد یا امروز چنین مى‌شود یا فردا چنین خواهد شد اگر راست بگوید مکروه و اگر دروغ باشد حرام قطعى است چنانکه گذشت

 

قسمی که همیشه حرام است

قسمى که در جمیع موارد همیشه لغو و حرام است سوگند به بیزارى و برائت از خدا و دین اسلام است مثل اینکه بگوید از خدا بیزارم یا از دین اسلام بیرونم اگر چنین کرده باشم یا چنین بکنم و در حکم همین است اگر بگوید.

 

احکام قسم خوردن

هرگاه پدر از قسم خوردن فرزند جلوگیری کند یا شوهر از قسم خوردن زن مانع شود قسم آنان صحیح نیست، حتی اگر فرزند بدون اجازه پدر و زن و بدون اجازه شوهر قسم یاد کند قسم آنان صحیح نمی باشد.

هر گاه انسان عمداً با قسم خود مخالفت کند باید کفّاره دهد یعنی ده فقیر را سیر کند، یا بر آنها لباس بپوشاند، یا یک بنده آزاد نماید و اگر توانایی بر اینها نداشته باشد سه روز روزه بگیرد.

کسانی که برای اثبات مطلبی قسم می خورند اگر حرف آنها راست باشد قسم خوردن مکروه است و اگر دروغ باشد حرام و از گناهان کبیره است ولی اگر مجبور شود که برای نجات خود یا مسلمانان دیگری از شرّ ظالمی قسم دروغ بخورد اشکال ندارد بلکه گاهی واجب می شود و این نوع قسم خوردن که برای اثبات مطلبی است غیر از قسمی است که برای انجام کار یا ترک کاری بود.