شیخ بهایی نابغه‌ای همه فن حریف

ستاره | سرویس چهره ها – شیخ بهایی از دانشمندان بسیار مشهور قرن دهم و یازدهم هجری قمری بود. تبحر ایشان در علومی مثل ریاضیات و مهندسی به اندازه‌ای بود که دانشمندان اروپایی از علم او شگفت‌زده بودند. شیخ بهایی اقدامات بسیار زیادی را برای ایرانیان مخصوصا در شهر اصفهان انجام داد و از این رو بسیار به جاست که روزی را به مناسبت بزرگداشت شیخ بهایی در تقویم رسمی ایران داشته باشیم. نگاهی به بیوگرافی این دانشمند بزرگ در روز بزرگداشت ایشان خالی از لطف نیست.

 

 

شیخ بهایی، عالمی جامع با اندوخته‌های علمی گسترده بود. او به گفته خودش قابلیت پذیرایی و فهم تمام علوم و فنون را به دست آورد و در مباحثه‌های علمی، بر هر صاحب فنی چیره گردید. از این روی، شرح حال نگاران، وی را اقیانوس پرموجی دانسته‌اند که فضیلت را به ارمغان آورد و دریای ناآرامی است که دیگر دانشوران ریزه‌خوار سفره کمالش بوده‌اند. تبحر او در علومی مثل ستاره شناسی به اندازه ای بالا بود که به پاس خدمات وی به علم ستاره‌شناسی، یونسکو سال ۲۰۰۹ که مصادف با سال نجوم می‌بوده نام وی را در لیست مفاخر ایران ثبت کرد.

 

مختصری از بیوگرافی شیخ بهایی

بهاءالدین محمدبن‌حسین عاملی، معروف به شیخ بهایی دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری است که در ۸ اسفند ۹۲۵ خورشیدی در بعلبک (لبنان) دیده به جهان گشود و در ۸ شهریور سال ۱۰۰۰ خورشیدی در اصفهان دیده از جهان فروبست. وی از نوادگان حارث همدانی یکی از یاران با وفای امیرالمومنین است. وی دوران کودکی را در جبل عامل، از نواحی شام، در روستایی به نام «جبع» یا «جباع» زیست. همچنین خاندان او از خانواده‌های معروف جبل عامل در سده‌های دهم و یازدهم خورشیدی بوده‌اند. همچنین پدر او از شاگردان برجسته شهید ثانی بوده است.

بنا به نسخه‌ای به خط شیخ بهایی که در سال ۹۹۵ قمری در قزوین نوشته شده است، وی هنگام ورود به ایران سیزده ساله بود. پدرش عزالدین‌حسین عاملی به خاطر اذیت شیعیان آن منطقه توسط دولت عثمانی از یک سو و دعوت شاه طهماسب صفوی برای حضور در ایران، به سوی ایران رهسپار گردید و چون به قزوین رسیدند و آن شهر را مرکز دانشمندان شیعه یافتند، در آن سکنی گزیدند و بهاءالدین به شاگردی پدر و دیگر دانشمندان آن عصر مشغول شد. شیخ بهایی در قزوین فارسی آموخته و به مدت سی سال در این شهر پرورش یافته و پرورش داد.

ایشان در فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات تبحر داشت و سرآمد دوران خود بود و از شيخ بهايی در حدود ۹۵ کتاب و رساله در سیاست، حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی و هنر و فیزیک بر جای مانده است.

 

برخی از اقدامات شیخ بهایی در اصفهان

آنچه روشن است، شیخ بهایی معماری چیره دست و کاربلد بود. آثاری که او طراحی نمود را بلاشک باید جلوه‌گاه هنر ایرانی ـ اسلامی برشمرد. حمام شیخ بهایی اصفهان، باغ زیبای فین کاشان و مسجد شاه اصفهان تنها برخی از شاهکارهای هنر ایرانی ـ اسلامی هستند که با ذهن زیبانگر و فکر نیک‌اندیش شیخ بهایی مجال ظهور یافتند. سامانه توزیع آب زاینده رود هم که توسط او و با محاسبه‌ها و راه‌حل‌های پیچیده ریاضی انجام پذیرفت و به طومار شیخ بهایی شهرت یافت نشان از مهارت وی در فنون مهندسی دارد. گفتنی است، این سامانه چنان دقیق طراحی شده بود که تا ۳ قرن و نیم همچنان مورد کاربرد قرار داشت و تنها پس از کشیدن سد روی زاینده رود در عصر کنونی بود که شیوه توزیع آب شیخ بهایی منسوخ شد.

از ديگر کارهاي جالب او تقسیم صحیح و طریقه مهندسی آب زاینده رود به محله‌ها و باغات شهر اصفهان بود. او با محاسبه دقیق و بدست آوردن آمار بارندگی مناطق مختلف اصفهان،حومه و کوهستان‌های اطراف و همچنین سرچشمه زاینده رود، طرح دقیق نهرها و شیب و مقطح آنها و سهم استفاده آب هر باغ و محله و منزل، به مشکل و اختلاف چندین ساله این منطقه پایان داد.

 

آثار به جا مانده از شیخ بهایی

 

 

روز بزرگداشت شیخ بهایی

هرسال سوم اردیبهشت‌ماه روز بزرگداشت شیخ بهایی است. همچنین از سال ۱۳۸۳ شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان جشنواره‌ای به نام جشنواره شیخ بهایی برگزار می‌کند. موضوع این جشنواره فن‌آفرینی و کارآفرینی است و برگزارکنندگان آن معتقدند شیخ بهایی نمادی از کارآفرینی است. شیخ بهایی در عصر خود دانش را به فناوری تبدیل کرد و خدمات ارزشمند علمی، فرهنگی و عمرانی از خود به یادگار گذاشت. به یاد او این جشنواره شیخ بهایی نامیده شد.