احکام اعتکاف (نظر آیت الله سیستانی و مقام معظم رهبری)

اگر قصد آن را دارید که به اعتکاف بروید و صفایی به دل و روحتان بدهید پس بهتر است قبل از هر چیز احکام مربوط به آن را بلد باشید تا خدا نکرده زحماتتان در طول این سه روز به هدر نرود و یا کفاره به گردنتان نیفتد. ستاره این مقاله را به بررسی احکام اعتکاف اختصاص داده است.

مکان اعتکاف

اعتکاف تنها در مساجد خاص صحیح است و اگر کسی در خانه خود یا در حسینیه یا حرم معتکف شود اعتکافش صحیح نیست. مساجدی که اعتکاف در آن‌ها صحیح است عبارت‌اند از: مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد جامع کوفه، مسجد بصره و مساجد جامع هر شهر به قصد رجا.

مدت اعتکاف

مدت زمان اعتکاف ۳ روز است و اعتکاف کمتر از این زمان صحیح نیست، ولی برای بیشتر از ۳ روز حدی وجود ندارد، اما بنابر احتیاط واجب اگر دو روز به مدت زمان اعتکاف اضافه کردید ماندن در روز سوم اضافی هم برای شما واجب می‌شود؛ مثلاً اگر ۵ روز معتکف شد اعتکاف در روز ششم واجب است.

واجبات اعتکاف

فرد در ایام اعتکاف باید روزه بگیرد و کسی که نمی‌تواند روزه بگیرد (مسافر، بیمار، زن حائض یا نفسا و کسی که عمداً روزه نمی‌گیرد) اعتکافش درست نیست.

محرمات اعتکاف

• استفاده از عطریات و گیاهان خوشبو برای کسی که از آن لذت می‌برد و حس بویایی سالمی دارد.
• بحث و دعوا بر سر امور دنیوی و اظهار فضل و برتری بر فرد دیگر
• هر نوع استفاده شهوانی از جنس مخالف مانند لمس، بوسه، آمیزش. اما نگاه با شهوت به همسر اشکالی ندارد.
• استمنا حتی اگر با نگاه به همسر باشد.

احکام اعتکاف – آیت‌الله خامنه‌ای

• اعتکاف وقت خاصی ندارد؛ هرچند اعتکاف در ده روز آخر ماه رمضان فضیلت بیشتری دارد، ولی دلیل خاصی بر استحباب اعتکاف در خصوص ماه رجب نیافتیم.
• شخص معتکف می‌تواند در ابتدای اعتکاف هنگام نیت کردن شرط کند که اگر برای او عذری پیش آید حتی در روز سوم هم دست از اعتکاف بردارد.
• اعتکاف باید از شروع روز اول تا پایان روز سوم باشد و تلفیق کردن (بدین گونه که جزئی از روز اول را با جزئی از روز آخر کامل به حساب بیاورد) صحیح نیست و روزی که ناقص مانده جزو اعتکاف محسوب نمی‌شود هرچند که تأخیر از روی اضطرار باشد.
• اگر انسان نذر کند که دو روز معتکف شود و نه بیشتر از آن و یا این که سه روز منفصل و جدا از هم معتکف شود نذرش منعقد نمی‌شود.
• اگر معتکف نیت چهار روز اعتکاف کند روز چهارم هم داخل اعتکاف است و اگر پنج روز اعتکاف کند واجب است روز ششم را کامل کند.
• در اعتکافی که رجائاً انجام می‌شود رعایت همه شرایط و احکام اعتکاف لازم است.
• اگر بیمار یا کسی که روزه برایش ضرر دارد معتکف شود و روزه بگیرد با علم و یا احتمال عقلایی ضرر داشتن روزه، اعتکافش صحیح نیست.
• در زمان اعتکاف هر نوع روزه‌ای را می‌توان گرفت.
• اعتکاف اختصاص به مردان ندارد، ولی چنانچه اعتکاف زن موجب از بین رفتن حق شوهر باشد بنابر احتیاط واجب باید از او اجازه بگیرد.
• اعتکاف بچه ممیز صحیح است.
• انجام عبادات مستحبی فی‌نفسه برای معتکف واجب نیست.
• عدالت امام جماعت مسجد در صحت اعتکاف شرط نیست.
• وقت نیت اعتکاف اول طلوع فجر روز است و نیت اول شب در صورتی صحیح است که اول شب شروع به اعتکاف نموده باشد.
• قصد وجه (نیت از جهت استحباب یا وجوب عمل) در اعتکاف لازم نیست.
• تجدید نیت در روز سوم اعتکاف مستحب لازم نیست گرچه بهتر است.
• اعتکاف در غیر از مساجد چهارگانه (اعم از مسجد جامع و غیر آن) به قصد رجا مطلوبیت (به امید این که مطلوب خداوند واقع شود) مانعی ندارد. (مسجد جامع، مسجدی است که برای اجتماع عامه مردم شهر بنا شده بدون این که اختصاص به گروه و محله خاصی پیدا کند.)
• در مکان‌هایی که شک دارید که جزء مسجد است یا خیر به غیر از سرداب، محراب و پشت بام مسجد اعتکاف صحیح نیست.
• اگر کسی جای شخصی را که معتکف بوده غصب کند بنابر احتیاط مرتکب خلاف شده، ولی اعتکاف او صحیح است و کفاره هم ندارد.
• اگر در مسجد آب برای وضو وجود داشته باشد معتکف نباید برای وضو گرفتن از مسجد خارج شود.
• معتکف هنگام خروج از مسجد برای امور ضروری احتیاط واجب است که نزدیک‌ترین راه را انتخاب کند و واجب است که در صورت امکان زیر سایه ننشیند، اما راه رفتن زیر سایه اشکالی ندارد گرچه احتیاط مستحب ترک آن است.
• معتکف باید از این کار‌ها پرهیز کند:
  * بوییدن چیز‌های خوشبو و عطریات حتی گیاهان خوشبو
  * خرید و فروش
  * سایر انواع تجارت مثل صلح، اجاره، مضاربه و… (بنا بر احتیاط واجب)
  * مجادله و جدال چه در امور دینی و چه دنیوی به قصد غلبه بر دیگری و اظهار فضل و برتری بر او، اما اگر به قصد اظهار حق و باز داشتن طرف از طریق باطل باشد مانعی ندارد.
  * امور جنسی و شهوت‌آمیز مانند بوسه، لمس و آمیزش
  * استمنا (بنا بر احتیاط واجب)
• گفتگو با تلفن همراه در مسجد در ایام اعتکاف مانعی ندارد.
• غسل جنابت و حیض در مساجد اگر موجب درنگ کردن و یا آلودگی مسجد شود جایز نیست، ولی انجام سایر غسل‌های واجب و یا مستحب در صورت امکان و عدم مزاحمت برای دیگران اشکالی ندارد.
• اگر معتکف اعتکاف واجب را با آمیزش جنسی هرچند در شب باطل کند کفاره بر او واجب می‌شود، اما در اعتکاف مستحب (در دو روز اول) اگر با این عمل قصد دارد که از اعتکاف صرف‌نظر کند کفاره ندارد و در غیر این صورت بنا بر احتیاط واجب کفاره ثابت است لکن انجام سایر محرمات کفاره ندارد گرچه احتیاط مستحب پرداخت کفاره می‌باشد و کفاره ابطال اعتکاف همانند کفاره ابطال روزه ماه رمضان است.
• در صورت حائض شدن زن حتی اگر در ساعات آخر روز سوم باشد اعتکاف باطل می‌شود و قضا ندارد و باید فوراً از مسجد خارج شود، ولی در صورت استحاضه اگر به وظیفه مستحاضه نسبت به روزه‌اش عمل کند اعتکافش صحیح است.

احکام اعتکاف – آیت‌الله سیستانی

• خروج از محل اعتکاف برای غسل‌های مستحبی مثل غسل جمعه یا غسل اعمال ام داوود یا برای وضوی مستحبی محل اشکال است.
• گفتگو با تلفن همراه در مسجد در ایام اعتکاف مانعی ندارد.
• اعتکاف در مسجد دانشگاه اگر مسجد جامع نباشد (که معمولاً چنین است) صحیح نیست، ولی ماندن به قصد رجا اشکالی ندارد.
• اگر زن پس از روز دوم اعتکاف حیض شود باید از مسجد خارج شود و اگر اعتکاف او معین باشد (مثلاً نذر کرده باشد که فلان روز را اعتکاف کند) باید قضا کند و اگر معین نباشد باید از نو اعتکاف کند و اگر اعتکاف او مستحبی باشد به احتیاط واجب باید قضا کند.
• ملاقات و گفتگو با خانواده در داخل مسجد اشکالی ندارد. برای نیت اعتکاف فرد می‌تواند شب نیت اعتکاف کند، اما باید از همان زمان به واجبات اعتکاف عمل کند و از محرمات بپرهیزد.
• خروج زن از خانه بدون اجازه شوهر حرام است و در مواردی که اجازه شوهر لازم نیست چنانچه منافی با حق شوهر در استمتاع و تمکین باشد اعتکاف صحیح نیست.
• اعتکاف همیشه مستحب است و در ماه رمضان تأکید شده و دلیلی بر خصوصیت آن در ماه رجب نیافته‌ایم.

• خرید شارژ موبایل برای معتکف جایز نیست مگر در حالت اضطرار و ضرورت.