معبد آناهیتا؛ مکانی برای پرستش الهه آب

ستاره | سرویس گردشگری – کشور عزیز ما ایران با تاریخ وسیع خود، همواره میزبان تمدن‌های گوناگونی بوده است. تمدن‌های که در طول حیات‌شان تاریخ این سرزمین را شکل داده‌اند و امروزه ما به آن‌ها افتخار می‌کنیم. در این بین، یادگاری‌های فراوانی مانند ساختمان‌ها قدیمی از آن دوران کهن به جای مانده است که می‌تواند چراغ راه نسل‌های جدید در شناخت وطن خویش باشد. یکی از جذاب‌ترین آن‌ها معبد آناهیتا است. این مجموعه، دومین بنای سنگی بزرگ کشور، بعد از تخت جمشید است که در شهر کنگاور قرار دارد. بازدید از معبد آناهیتا می‌تواند دریچه‌هایی جدید از شناخت ایران برای ما باز کند. در ادامه این بنای تاریخی را به شما معرفی کنیم.

 

ویژگی‌های معبد آناهیتا

معبد آناهیتا مجموعه‌ای به وسعت بیش از ۶ هکتار است که در شهر کنگاور، مکانی بین کرمانشاه و همدان واقع شده است. شهر کوچک کنگاور در جغرافیای استان کرمانشاه قرار دارد که جعیت آن حدود ۷۰ هزار نفر است و قدمت آن به بیش از ۱۵۰۰ سال پیش باز می‌گردد. معبد آناهیتا در واقع به عنوان یک پرستشگاه بزرگ برای آناهیتا بنا شد. در باور ایرانیان قدیم از آناهیتا به عنوان الهه آب، فراوانی، باروری و زیبایی یاد شده است. این معبد در روی یک تخت سنگ کم ارتفاع آتش‌فشانی، که خود بالای یک منطقه مرتفع است ساخته شده که رو به دشت وسیع کنگاور است. پلن اصلی معبد، یک چهار ضلعی مستطیل در اندازه‌های ۲۹۰ در ۲۴۴ است که در ارتفاع ۳۲ متری از سطح قرار گرفته است.

 

 

در گذشته، بر فراز معبد آناهیتا، ستون‌های بزرگی به صورت ردیفی قرار داشت که بلندی آن‌ها به ۵۴ متر می‌رسید، اما امروزه فقط بخش‌هایی از آن‌ها باقی مانده است. البته در قسمت‌های دیگر این بنا، می‌توانید ستون‌های کوتاهی با ارتفاع ۳ متری را مشاهده کنید که عریض‌تر هستند و کاربرد‌های متفاوتی داشتند. در بخش شمالی و جنوبی معبد نیز پلکان‌هایی تعبیه شده که راه دسترسی مردم به درون پرستشگاه بوده است. شیب این پلکان‌ها زیاد بوده و حدود ۱۵۰ متر طول داشته‌اند. زیبایی معماری ایرانی که همیشه با بهره‌گیری از عناصر طبیعی و علم مهندسی، یک بنای ساده، اما زیبا را خلق می‌کنند کاملاً در معبد آناهیتا به چشم می‌خورد.

 

 

بنابر شواهد به دست آمده، سنگ‌های این بنا را از معدن “چهل مران” که در فاصله ۲ کیلومتری آن قرار دارد، تهیه می‌کردند. احترام ایرانیان به آب، در معماری این بنا دیده می‌شود. وجود جوی‌های سنگی که با شکلی منظم آب را به درون معبد هدایت می‌کردند کاملا این موضوع را تایید می‌کند. علاوه بر آن در چهار طرف معبد نیز دالان‌های آبی تعبیه شده که آب را به صورت رفت و برگشت به درون و اطراف معبد هدایت می‌کرده است. کاری که در معماری باغ‌های ایرانی و اکثربنا‌های تاریخی این سرزمین نیز دیده می‌شود.

چیز دیگری که در معبد به چشم می‌خورد، یک دیوار بلند است که در بالای آن ردیفی از ستون‌های ساده قرار گرفته اند. این دیوار از سنگ‌های تراشیده شده به همراه ملات گچ ساخته شده است. نمونه آن را در تخت جمشید نیز می‌توانید ببینید. البته دیوار معبد آناهیتا فاقد تزئینات است. همین ویژگی شامل ستون‌های آن هم می‌شود. این عدم تزئینات و ظریف‌کاری در معبد آناهیتا احتمالاً به دلیل مقدس بودن مکان است. نکته‌ای که در معماری مقبره کوروش نیز دیده می‌شود.

 

کاوش‌های باستان‌شناسی در معبد آناهیتا

اولین کاوش‌های باستان‌شناسی برای شناخت بیشتر و کشف دقیق معبد آناهیتا در سال ۱۳۴۷ آغاز شد. سیف اله کامبخش فرد، که سرپرست تیم کاوش بود با کمک گرفتن از عکس هوایی اریش فردریش اشمیت، کار خود را از ناحیه آزاد محله آغاز کرد. بعد از سه ماه تیم کاوش توانست ستون‌ها، دیواره‌ها و اجزای مختلفی از معبد آناهیتا را از دل خاک بیرون بیاورد. همچنین قبر‌های مختلفی که در آن اسکلت انسان‌های گوناگون قرار داشت نیز کشف شد و نشان داد که در معبد احتمالاً شخصیت‌های مهم تاریخی آن دوران را به خاک سپرده بودند. بعد از آن، خرید خانه‌ها و زمین‌های اطراف معبد که متعلق به مردم بومی بود آغاز شد تا محوطه معبد آناهیتا کاملاً آزاد سازی شود و بتوانند کل منطقه را کاوش کنند.

 

 

باستان شناسان دریافتند که اولین اقدامات برای ساخت این بنا در دوره هخامنشیان آغاز شده و در سال‌های بعد، ساخت این بنا مدام در حال تکامل بوده است. اما ساخت این بنا در زمان ساسانیان به اتمام رسیده است. هر چند که در این بین مورخانی هستند که این بنا را یکی از کار‌های ناتمام خسرو پرویز می‌دانند. برخی از باستان شناسان اروپایی بر اساس نوع معماری این بنا معتقد هستند که معبد آناهیتا به سبک معماری یونانی ساخته شده و شما را به یاد معابد زئوس می‌اندازد. هرچند که فرضیه ساخت معبد زئوس در ایران غلط است، اما الگو برداری در ساخت معبد آناهیتا از معماری یونانی را نمی‌توان انکار کرد. متأسفانه این بنای ارزشمند به دلیل سهل‌انگاری مسئولان آسیب‌های فراوانی دیده است و همین امر سبب شده تا معبد آناهیتا در فهرست میراث جهانی به ثبت نرسد!

 

 

چطور به معبد آناهیتا برویم؟

برای دیدن این اثر ارزشمند تاریخی، شما باید خودتان را به استان کرمانشاه برسانید. معبد آناهیتا در شهر کنگاور در بخش شمال شرقی این استان و در مسیر جاده همدان قرار دارد. شما بسته به مبدأ حرکت‌ خود می‌توانید از طریق شهر‌های کرمانشاه، همدان، نهاوند یا سنندج خود را به کنگاور برسانید. اگر از سمت کرمانشاه به کنگاور بروید، پس از رسیدن به محدوده شهری وارد بلوار انقلاب می‌شوید. در این بلوار حرکت کنید تا به میدان عراقی برسید. سپس میدان را یک نیم دور بزنید و وارد خیابان شهدا شوید. در خیابان شهدا بعد از دومین سه راهی توقف کنید. اینجا معبد آناهیتا در سمت راست شما قرار دارد.

 

سایر دیدنی‌های مسیر

یکی از نکات مثبت سفر شما برای دیدن معبد آناهیتا این است که در شعاع ۱۰۰ کیلومتری آن آثار تاریخی فوق العاده ارزشمندی واقع شده است که در طول سفر می‌توانید از آن‌ها نیز بازدید کنید. از آنجا که کنگاور بین همدان و کرمانشاه قرار گرفته این امکان را پیدا می‌کنید که از دیدنی‌های هر دو استان بازدید کنید.

 

دیدنی‌های کرمانشاه

• بیستون
• طاق‌بستان
• غار پراوتکه
• معاون الملک
• گوردخمه اسحاق وند
• طاق گرا
• غار قوری قلعه

 

دیدنی‌های همدان

• آرامگاه بو علی سینا
• آرامگاه استر و مردخای
• گنج نامه
• غار علیصدر
• آرامگاه بابا طاهر
• گنبد علویان
• تپه هگمتانه
• برج قربان

اگر تجربه سفر به این منطقه را دارید، نظرات و تجربیات خود را در انتهای این صفحه در قسمت “ارسال نظر” با سایر مخاطبان ستاره در میان بگذارید.