کاربرد کانی طلا در زندگی چیست؟

ستاره | سرویس علوم – هیچ کدام از فلزاتی که از قلب زمین استخراج می‌شوند، به اندازه طلا مفید نیستند. فایده‌های طلا از تنوع خواص ویژه این فلز ناشی می‌شود. برای مثال طلا هادی برق است، تیره نمی‌شود، کار کردن با آن بسیار آسان است، می‌توان آن را به سیم تبدیل کرد، می‌توان ورق‌های باریکی از آن ساخت، قابلیت ترکیب با بسیاری از دیگر فلزات را دارد، می‌توان آن را ذوب کرده و به اشکال بسیار جزئی درآورد، و نیز رنگی فوق العاده و درخشندگی زیبایی دارد. طلا یک فلز حائز اهمیت است و جایگاه ویژه‌ای را در ذهن انسان به خود اختصاص داده است.

تاریخچه مختصر طلا

اولین اشخاصی که مکتشفان اسپانیایی هنگام ورود به “سرزمین جدید” برای اولین بار با آن‌ها دیدار کردند، بومیان آمریکای جنوبی بودند. تا آن زمان، یک اقیانوس عظیم این فرهنگ‌ها را از یکدیگر جدا کرده بود، به صورتی که هرگز ارتباطی میان آن‌ها پدید نیامده بود. آن‌ها به زبان‌های مختلفی صحبت می‌کردند و زندگی‌های کاملاً متفاوتی داشتند. اما با این وجود هم یک نقطه اشتراک در میان آن‌ها وجود داشت: طلا، برای همه آن‌ها از ارزش و اعتبار بالایی برخوردار بود و تعدادی از مهمترین وسایل خود را با آن می‌ساختند.

ما انسان‌ها تقریباً در تمام فرهنگ‌های سراسر تاریخ کره زمین از طلا برای نماپردازی قدرت، زیبایی، خلوص و موفقیت بهره برده ایم. امروزه نیز کاربرد کانی طلا در ساخت مهمترین اشیای زندگی ادامه دارد، برای مثال می‌توان به کاربرد کانی طلا در مواردی، چون حلقه‌های نامزدی، مدال‌های المپیک، اسکار، گرامی، پول، هنر صلیبی و کلیسایی اشاره کرد. هیچ ماده کمیاب دیگری دارای چنین جایگاه آشکار و برجسته‌ای در جوامع انسانی نیست.

کاربرد کانی طلا در جواهرسازی، کاربرد ابتدایی طلا

هزاران سال است که طلا در ساخت اشیای تزئینی و جواهرات کاربرد دارد. کار کردن روی قطعه‌های طلای موجود در جویبار‌ها بسیار آسان است، و احتمالاً یکی از اولین موادی بوده که ما انسان‌ها به کار گرفته ایم. امروزه کارخانه‌های جواهرسازی غالب حجم طلای استخراج یا بازیافت شده را مصرف می‌کنند. حدود ۷۸ درصد طلای مصرفی سالانه در صنعت جواهرسازی به کار گرفته می‌شود.

همانطور که گفتیم طلا خواص ویژه‌ای از قبیل: درخشندگی فراوان، رنگ زرد جذاب، مقاومت در برابر کدر شدن، قابلیت تبدیل شدن به سیم، ورق یا دیگر اشکال دارد. همین خواص نیز موجب تبدیل شدن آن به بهترین گزینه برای ساخت جواهرات شده است. تمام خواص فوق ویژگی‌های یک فلز جذاب هستند که به سادگی می‌توان به اشیایی زیبا تبدیل کرد. البته یکی از عوامل بسیار مهم دیگری که تقاضای کاربرد کانی طلا در ساخت جواهرات را افزایش داده، سنت است. سنت موجب شده تا مردم انتظار داشته باشند که اشیای مهم از طلا ساخته شوند.

طلای خالص برای فشار‌های وارده بر بسیاری از اقلام جواهرات بسیار نرم است. پس طلاسازان یاد گرفته اند که طلا را با دیگر فلزات، مانند مس، نقره و پلاتینیوم، ترکیب کنند و به این صورت ماندگاری آن را افزایش دهند؛ بنابراین اغلب طلا‌های مورد استفاده در ساخت جواهرات در واقع ترکیبی از طلا و یک یا چند فلز دیگر است.

واحد‌های وزن ترکیبات طلا ارزش کمتری نسبت به خود طلای خالص دارند. پس استاندارد تجاری معروفی به “کاراتاگ” برای تعیین میزان محتوای طلای این ترکیبات به وجود آمد. طلای خالص به نام طلای ۲۴ عیار شناخته می‌شود و تقریباً همیشه برچسب “۲۴k” روی آن وجود دارد. همچنین ترکیبی که ۵۰ درصد وزن آن از طلا تشکیل شده به نام طلای ۱۲ عیار مشهور است و به عنوان “۱۲k” برچسب می‌شود؛ و سرانجام ترکیبی که ۷۵ درصد وزن آن طلا است به نام طلای ۱۸ عیار شناخته شده و با برچسب “۱۸k” تعیین می‌شود. در کل هرچه عیار جواهرات بالاتر باشد میزان انعطاف و مقاومت در برابر کدر شدن آن‌ها نیز بیشتر است، در حالی که انعطاف و مقاومت در برابر کدر شدن (به ویژه در صورت تماس با عرق بدن) در جواهرات با عیار پایین کمتر است.

ترکیب طلا با دیگر فلزات رنگ محصول نهایی را تغییر می‌دهد. برای مثال، رنگ محصول نهایی ترکیب ۷۵ درصد طلا، ۱۶ درصد نقره و ۹ درصد مس، طلای زرد رنگ است. در حالی که طلای سفید از چنین ترکیبی تشکیل شده است: ۷۵ درصد طلا، ۴ درصد نقره، ۴ درصد مس و ۱۷ درصد پلاتینیوم. رنگ محصول نهایی سایر ترکیبات عبارتند از: صورتی، سبز، هلویی و حتی فلزات سیاه رنگ.

کاربرد کانی طلا در الکترونیک

مهمترین کاربرد صنعتی طلا در صنعت الکترونیک است. وسایل الکترونیکی جامد از ولتاژ‌ها و جریان‌های بسیار پایینی که به سادگی توسط زنگ زدگی یا کدر شدگی نقاط اتصال قطع می‌شوند، بهره می‌برند. طلا یک رسانای بسیار مؤثر است و می‌تواند این جریان‌های ریز را انتقال داده و از زنگ زدگی نیز در امان بماند. قابلیت اطمینان ترکیبات الکترونیکی ساخته شده از طلا بسیار بالاست. طلا در ساخت رابط ها، اتصالات کلیدی و رله ای، اتصالات جوش داده شده، سیم‌های اتصال و قطعات اتصال کاربرد دارد.

تقریباً در هر وسیله الکترونیکی پیچیده‌ای مقدار اندکی طلا به کار رفته است. این وسایل شامل گوشی‌های همراه، ماشین حساب ها، دستیار‌های شخصی دیجیتال، واحد‌های سیستم مکان یابی جهانی (GPS) و دیگر وسایل الکترونیکی کوچک می‌شوند. اغلب دستگاه‌های الکترونیک بزرگ از قبیل: تلویزیون‌ها نیز حاوی طلا هستند.

یکی از چالش‌های استفاده از مقادیر بسیار اندک طلا در تولید وسایل بسیار کوچک عبارت است از اتلاف این فلز در جامعه. سالانه حدود یک میلیارد گوشی همراه تولید می‌شود، در حالی که اغلب آن‌ها شامل حدود پنجاه سنت طلا هستند. طول عمر میانگین گوشی‌های همراه کمتر از ۲ سال است و در حال حاضر تعداد اندکی از آن‌ها بازیافت می‌شوند. هرچند مقدار طلا در هر کدام از این وسایل ناچیز است، اما تعداد بسیار فراوان آن‌ها به معنی وجود مقدار فراوانی طلای بازیافت نشده است.

کاربرد کانی طلا در کامپیوتر

طلا در بسیاری از قطعات کامپیوتر‌های خانگی و لپ تاپ‌ها کاربرد دارد. انتقال سریع و صحیح اطلاعات دیجیتال از طریق کامپیوتر و از یک جزء به جزء دیگر مستلزم یک هادی مؤثر و قابل اتکا است. طلا در مقایسه با دیگر فلزات بهترین پاسخ را به این ملزومات می‌دهد. در اینجا صرف هزینه‌های بالا به واسطه اهمیت کیفیت بالا و عملکرد قابل اتکای دستگاه توجیه می‌شود.

تمام رابط‌های لبه، که برای نصب ریزپردازنده‌ها و چیپ‌های حافظه روی مادربرد به کار گرفته می‌شوند، و رابط‌های پلاگ و سوکت، که برای اتصال کابل‌ها استفاده می‌شوند، حاوی طلا هستند. معمولاً طلا در این ترکیبات به سایر فلزات آبکاری شده و به منظور افزایش ماندگاری با مقادیر اندکی از نیکل یا کبالت ترکیب می‌شود.

کاربرد کانی طلا در دندانپزشکی

عملکرد آهن به عنوان پر کننده دندان چگونه است؟ باید گفت که عملکرد رضایت بخشی ندارد … در صورت استفاده از آهن دندانپزشک شما به ابزار‌های نعلبندی نیاز دارد، شما چند روز پس از پر کردن دندان خنده‌های عبوسی خواهید داشت و لازم است خود را به طعم آهن عادت دهید. هرچند هزینه استفاده از طلا در دندانپزشکی بسیار بیشتر است، اما عملکرد عالی و جاذبه زیبایی شناختی آن هزینه‌ها را توجیه می‌کند. ترکیبات طلا برای پر کردن، پوشش دندان و کاربرد‌های ارتودنتیک به کار گرفته می‌شود. طلا در دندانپزشکی کاربرد دارد، چون از لحاظ شیمیایی خنثی و غیرآلرژیک بوده و کار کردن با آن در دندانپزشکی آسان است.

ما می‌دانیم که حدود سال ۷۰۰ قبل از میلاد از طلا در دندانپزشکی استفاده شده است. دندانپزشکان اترسکان از سیم‌های طلا برای محکم کردن دندان‌های جایگزین در دندان بیمار بهره می‌بردند. احتمالاً در روزگار باستان از طلا برای پر کردن کرم خوردگی‌های دندان استفاده کرده اند. اما هیچ سند یا مدرک باستان شناسی در مورد کاربرد کانی طلا پیش از حدود ۱۰۰۰ سال پیش موجود نیست.

استفاده از طلا در دندانپزشکی تا اواخر دهه ۷۰ قرن بیستم به صورت سخاوتمندانه انجام می‌گرفت. اما افزایش انفجاری قیمت طلا در آن دوره موجب ترغیب تولید کنندگان برای تولید مواد جایگزین شد. به هر حال، مجدداً مقدار طلای مورد استفاده در دندانپزشکی در حال رشد است. برخی از انگیزه‌های این افزایش مجدد از نگرانی‌های افراد درباره تأثیرات منفی احتمالی مواد دیگر در بلندمدت ناشی می‌شود.

کاربرد کانی طلا در پزشکی

طلا به عنوان داروی تعداد اندکی از شرایط پزشکی نیز به کار برده می‌شود. برخی اوقات محلول‌های ضعیفی از اوروتیمالات سدیم یا اوروتیموگلوکز را برای درمان آرتروز رماتیسمی تزریق می‌کنند. اجزای یک ایزوتوپ طلای رادیواکتیو به عنوان منبع پرتو برای درمان برخی سرطان‌های خاص در بافت‌ها کاشته می‌شوند.

همچنین از مقادیر اندک طلا برای درمان شرایطی به نام لاگوفتالموز (ناتوانی شخص در بستن کامل چشم ها) بهره می‌برند. این شرایط با کاشت مقادیر اندک طلا در پلک بالایی درمان می‌شود. طلای کاشته شده وزن پلک را افزایش داده و به این صورت نیروی جاذبه به بسته شدن کامل چشم کمک می‌کند.

طلای رادیواکتیو در تشخیص بیماری کاربرد دارد. این ماده به محلول کلوئیدی که هنگام عبور در بدن می‌توان آن را به عنوان یک منتشر کننده بتا ردگیری کرد، تزریق شده است. بسیاری از دستگاه‌های جراحی، امکانات الکترونیکی و وسایل پشتیبانی زندگی با استفاده از مقادیری از طلا ساخته می‌شوند. طلا در این دستگاه‌ها یک ماده غیرواکنشی است و در امکانات الکترونیکی و وسایل پشتیبان زندگی بسیار قابل اطمینان است.

کاربرد کانی طلا در صنعت هوافضا

اگر قصد دارید میلیار‌ها دلار را برای وسیله‌ای صرف کنید که در هنگام پرتاب روی مسیری حرکت می‌کند که یقیناً احتمال روغنکاری، نگهداری و تعمیر آن صفر است، پس ساخت آن با مواد به شدت مطمئن ضروری می‌نماید. به همین دلیل است که طلا در ساخت هر وسیله فضایی که ناسا پرتاب می‌کند، صد‌ها کاربرد مختلف دارد.

طلا در مدار حضور دارد، چون یک رسانا و رابط مطمئن است. علاوه بر آن، بسیاری از اجزای تمام سفینه‌های فضایی با نوار‌های پلی استری پوشیده از طلا پر می‌شوند. این نوار پرتو‌های ماوراء قرمز را منعکس کرده و به ثبات دمای فضاپیما کمک می‌کند. قسمت‌های دارای رنگ تیره فضاپیما، بدون این پوشش، مقدار قابل توجهی گرما را جذب خواهند کرد.

طلا همچنین به عنوان روان کننده بین قسمت‌های مکانیکی کاربرد دارد. روان کننده‌های ارگانیک در خلاء فضا تبخیر شده و به وسیله پرتو‌های شدید خارج از جو زمین شکسته می‌شوند. نیروی برش طلا بسیار پایین است و نوار باریکی از طلا در میان قسمت‌های جنبشی حیاتی به عنوان یک روان کننده عمل می‌کند (مولکول‌های طلا تحت  فشار اصطکاک به پشت یکدیگر می‌لغزند و به این ترتیب عمل روان کنندگی تعبیه می‌شود).

کاربرد کانی طلا در تولید مدال‌ها و نماد‌های وضعیت

از چه فلزی برای تاج پادشاهان استفاده می‌شود؟ پاسخ آشکار است، طلا. دلیل انتخاب این فلز آن است که طلا باارزشترین فلز‌ها است. ساخت تاج پادشاهی با مثلاً فولاد، هیچ معنا و مفهومی ندارد (هرچند که فولاد قویترین فلز هم باشد). طلا برای ساخت تاج پادشاهان انتخاب شده است، چون با رفیعترین ارزش‌ها و وضعیت‌ها ارتباط دارد.

طلا با بسیاری از کیفیت‌های مثبت در ارتباط است. برای مثال یکی دیگر از کیفیت‌های مرتبط با طلا، خلوصیت است. به همین دلیل طلا را به عنوان فلز ساخت اشیای مذهبی انتخاب می‌کنند. به این ترتیب مشاهده می‌کنید که جنس صلیب ها، ظروف همبستگی و دیگر نماد‌های مذهبی از طلاست.

طلا همچنین در تولید مدال‌ها یا جوایز مقام‌های اول هر گونه مسابقه‌ای کاربرد دارد. جایزه مقام‌های اول بازی‌های المپیکی، مدال طلا است. جوایز آکادمی اسکار یا جوایز موسیقی گرامی نیز از جنس طلا هستند. تمام این دستآورد‌های مهم با جوایزی ساخته شده از طلا، ارج نهاده می‌شوند.

کاربرد کانی طلا در شیشه سازی

طلا کاربرد‌های فراوانی در ساخت شیشه‌ها دارد. اصلیترین کاربرد آن در شیشه سازی به عنوان رنگدانه است. اگر مقدار اندکی طلا در شیشه معلق شود، در هنگام سرد شدن یک رنگ یاقوتی غلیظ را به وجود خواهد آورد.

طلا همچنین در هنگام تولید شیشه‌های اختصاصی ساختمان‌ها و موارد کنترل آب و هوا نیز کاربرد دارد. اگر مقدار اندکی طلا در شیشه پخش کنند یا سطح شیشه را با آن بپوشانند، پرتو‌های خورشیدی را به بیرون منعکس کرده و به خنک سازی هوای ساختمان در تابستان کمک می‌کند؛ همچنین گرمای داخلی را به داخل ساختمان منعکس می‌کند و موجبات گرم شدن آن در فصل زمستان را فراهم می‌سازد.

لبه پیش آمده کلاه ایمنی لباس مخصوص فضانوردان با یک نوار بسیار نازک طلا پوشیده شده است. همین نوار باریک موجب منعکس شدن اغلب پرتو‌های خورشیدی شدید فضا می‌شود. به این صورت از چشم‌ها و پوست فضانوردان مراقبت می‌کند.

طلای مالی: سکه، شمش و پشتوانه پولی

طلا ارزش بسیار زیادی دارد، اما منابع طلا نیز بسیار محدود هستند. از این روی، ما انسان‌ها از روزگاران کهن از طلا به عنوان واسطه معاملات مالی یا پول بهره برده ایم. اولین کاربرد کانی طلا در داد و ستد‌های تجاری به ۶۰۰۰ سال قبل باز می‌گردد. داد و ستد‌های ابتدایی با استفاده از طلا و قطعه‌های نقره انجام می‌شدند. کمیابی، سودمندی و درجه تمایل مردم به طلا آن را به ماده‌ای با ارزش بلندمدت تبدیل کرده بود. طلا به دلیل خصوصیاتی نظیر ارزش فراوان، ماندگاری، قابل حمل بودن و بخش پذیری فایده‌های بسیاری برای انجام داد و ستد‌های تجاری داشت.

در ابتدا برای محافظت از هر یک از واحد‌های پولی تعدادی از پول‌های کاغذی چاپ شده که به گردش در می‌آمدند، از طلا استفاده می‌شد. ایالات متحده از “استاندارد طلا” و ذخیره طلا برای حمایت هر دلاری که به گردش در می‌آمد، بهره می‌برد. بر اساس استاندارد طلا، هر شخصی می‌توانست پول رایج را به حکومت داده و در مقابل به همان اندازه طلا دریافت کند. بسیاری از کشور‌ها استاندارد طلا را اجرا کردند، اما این استاندارد در نهایت بسیار سنگین و طاقت فرسا بود، به صورتی که در میان هیچ یک از کشور‌های امروزی کاربرد ندارد.

طلای پشتوانه پول‌های رایج در کشور‌های مختلف به شکل “میله‌های طلا”، که همچنین تحت عنوان “شمش طلا” معروف است، نگهداری می‌شد. کاربرد شمش‌های طلا هزینه‌های تولید را به حدأقل رسانده و مدیریت و انبار مطلوب طلا  را امکان پذیر می‌کرد. امروزه بسیاری از حکومت ها، افراد و مؤسسات سرمایه‌های خود را به شکل مطلوب شمش تبدیل می‌کنند.

اولین سکه طلا حدود سال ۵۶۰ قبل از میلاد به فرمان سلطان کراسوس لیده (منطقه‌ای در ترکیه امروزی) زده شد. کاربرد سکه‌های طلا در داد و ستد‌ها تا اوایل قرن بیستم نیز ادامه داشت. اما در این دوران ارز کاغذی جایگزین کاربرد کانی طلا در این زمینه‌ها شد. در آن زمان دو نوع سکه طلا منتشر می‌شد. برخی از آن‌ها توسط واحد‌های ارزی، مانند دلار، مغلوب شدند و تعدادی دیگر نیز در وزن‌های استانداردی نظیر انس یا گرم توزیع گشتند.

امروزه سکه‌های طلا کاربرد گسترده خود در تراکنش‌های مالی را از دست داده اند. اما هنوز سکه‌های طلا در اوزان مختلفی توزیع می‌شوند. همین سکه‌ها نیز روش‌های محبوبی برای خرید و مالکیت مقادیر اندکی از طلا برای سرمایه گذاری هستند. سکه‌های طلا را همچنین به عنوان اقلام “یادبود” منتشر می‌کنند. بسیاری افراد از این سکه‌های یادبود لذت می‌برند، چون هم دارای ارزش گردآوری هستند و هم ارزش یک فلز گران بها.

طلای نازک و ورق طلا

طلا در میان فلزات بیشترین میزان انعطاف پذیری را دارد. همین خصوصیت ما را قادر ساخته تا طلا را به ورق‌هایی که تنها به اندازه چند میلیونم اینچ ضخیم هستند، تبدیل کنیم. این ورق‌های نازک را، که به نام ورق طلا معروف هستند، می‌توان در سطوح نامنظم قاب‌های عکس، قالب سازی یا وسایل خانگی به کار برد.

ورق طلا همچنین در سطوح خارجی و داخلی ساختمان‌ها کاربرد دارد. این امر موجب ایجاد یک پوشش ماندگار و مقاوم در برابر زنگ زدگی می‌شود. یکی از چشم نوازترین کاربرد‌های ورق طلا را روی گنبد‌های ساختمان‌های مذهبی و دیگر سازه‌های مهم می‌توان مشاهده کرد. هزینه ساخت هر متر مربع از این “مواد سقف سازی” بسیار زیاد است، اما هزینه طلا فقط درصد اندکی از هزینه‌های کلی این گونه طرح‌ها را تشکیل می‌دهد. اغلب هزینه‌ها به دستمزد هنرمندان فوق حرفه‌ای که این ورق‌های طلا را به کار می‌گیرند، تعلق می‌گیرد.

کاربرد‌های آتی طلا

طلا برای کاربرد‌های شانسی بسیار گران قیمت است. در عوض، این فلز آگاهانه و تنها زمانی که نمی‌توان مواد ارزان قیمتتر را به کار گرفت، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در نتیجه وقتی کاربردی برای طلا پیدا می‌شود، به ندرت می‌توان آن کاربرد را جایگزین کرد. این یعنی شمار کاربرد‌های طلا با گذر زمان در حال افزایش بوده است.

اغلب روش‌های امروزی کاربرد کانی طلا تنها در دو یا سه دهه گذشته به وجود آمده اند. احتمالاً این روند همچنان ادامه خواهد داشت. همانطور که جامعه ما به مواد پیچیده‌تر و قابل اتکاتر احتیاج دارد، نیاز‌های کاربردی ما به طلا نیز افزایش خواهند یافت. ترکیب رشد تقاضا، جایگزینی اندک و ذخایر اندک طلا موجب خواهد شد تا ارزش و اهمیت طلا در طول زمان افزایش یابد. پس طلا به واقع فلز آینده است.

جایگزین‌های طلا و کاهش کاربرد آن