یادی از مینی ماینر و میراثی که از خود به جا گذاشت

ستاره | سرویس خودرو – محصولات مینی ماینر در ابتدای کار بیشتر با نام مینی شناخته می‌شدند، اما در ادامه علاوه بر نام مینی به مینی ماینر نیز شهرت یافتند. دلیل اصلی این امر آن بود که در همان آغاز فرایند تولید اتومبیل‌های کوچک شرکت بریتیش موتور یعنی در سال ۱۹۵۹ میلادی، این محصولات تحت لوای نام دو شرکت فعال در صنعت خودروسازی یعنی آستین و موریس به بازار آمدند. به این ترتیب خودروی تولیدی شرکت بریتیش موتور در ابتدای کار با دو نام آستین سون (Austin Seven) و موریس مینی ماینر (Morris Mini Minor) به بازار عرضه شد.

در واقع از همان جا بود که خودروی کوچک، همه فن حریف و دو در شرکت بریتیش موتور به مینی ماینر شهرت یافت. نامی که برای سال‌ها روی این خودرو باقی ماند و بسیاری از مردم تا مدت‌ها از این خودروی شناخته شده با همین نام یاد می‌کردند. هرچند که تغییر و تحولات گوناگون در طول زمان و دست به دست شدن امتیاز ساخت این محصول موجب شد تا در طی سال‌های بعد پسوندها و پیشوندهای مختلفی به دنبال نام خودروی مینی بیاید، اما بسیاری از خودرو دوستان اکنون نوادگان این خودرو را با همان نام مینی ماینر صدا می‌زنند. با این حال محصولاتی که اکنون به عنوان نسل‌های بعدی خودروی مینی ماینر شناخته می‌شوند، تحت نام مینی به بازار می‌آیند.

چگونگی تولد خودروی مینی ماینر

دلیل اصلی ساخته شدن خودروی مینی ماینر را باید در بحران سوخت گسترده‌ای که در سال ۱۹۵۶ میلادی گریبان‌گیر اروپا و به خصوص بریتانیا شد جستجو کرد. در این سال اعراب و اسراییل درگیر دومین جنگ مهم خود بودند و به دلیل نقش مهمی که کشور مصر در این نبرد ایفا می‌کرد، کانال سوئز که مهمترین شاهراه ارتباطی خاورمیانه و شمال آفریقا با اروپا بود بسته شد. این رویداد تاثیر بسیار مهمی بر زندگی روزمره‌ی مردم انگلستان گذاشت و موجب جیره‌بندی مصرف سوخت و بنزین در این کشور شد.

یکی از تبعات مهم این بحران، که به بحران سوئز شهرت یافت، کنار گذاشته شدن خودروهای پرمصرف در انگلستان بود. به همین دلیل انگلیسی‌ها که در آن زمان به خودروهای ساخت داخل خود بسیار می‌نازیدند و رغبت چندانی به واردات خودرو نشان نمی‌دادند، ناگزیر از وارد کردن خودروهای کم مصرف شدند. خودروهایی که بسیاری از آنها را محصولات کوچک جثه و کم مصرف آلمانی تشکیل می‌داد. حتی پس از بحران سوئز، خودروی ایتالیایی فیات ۵۰۰ که بی‌شباهت به فولکس قورباغه‌ای نبود نیز به یک خودروی بسیار محبوب و پرکاربرد در انگلستان تبدیل شد.

به این ترتیب بسیاری از کسانی که آن زمان در صنعت خودروسازی انگلستان فعالیت داشتند به این فکر افتادند که محصولی برای رقابت با خودروهای کوچک و کم مصرف خارجی بسازند.

یکی از این افراد مالک و رییس شرکت بریتیش موتور بود که لئونارد لرد نام داشت. او برای بی‌نیاز ساختن انگلستان از واردات خودروهای کوچک و کم مصرف خارجی به مهندسان زیر دست خود دستور ساخت خودرویی را داد که بعدها به مینی ماینر شهرت یافت.

بنا به دستور او مهندسان فعال در شرکت بریتیش موتور مجاب به ساخت یک خودروی مینیاتوری و کم مصرف شدند. خودرویی که مشتمل بر محدوده‌ای با حداکثر ابعاد ۳ متر در ۱.۲ متر در ۱.۲ متر باشد. همچنین محل نشستن مسافران در این خودرو نیز بنابر تاکید لرد باید حتما ۱.۸ متر از ۳ متر طول کلی خودرو را شامل می‌شد. به این ترتیب مهندسان شرکت بریتیش موتور، که تحت سرپرستی آلک ایزیگونیس قرار داشتند، اقدام به طراحی و تولید خودروی مینی ماینر کردند.

از جمله خصوصیات مهم این خودرو مبتنی بودن آن بر نیروی محرک چرخ‌های جلو بود. خصلتی که موجب می‌شد فضای بسیار وسیعی از کف خودرو، که حدود هشتاد درصد آن را در بر می‌گرفت به نشستن مسافران و قرار گرفتن بار و بنه آنان اختصاص یابد. به این ترتیب خودروی مینی ماینر با وجود ظاهر کوچک و جمع و جور خود، محصول نسبتا جادار و راحتی به شمار می‌رفت. یک خودروی کم مصرف و کاربردی که با شرایط سال‌های آخر دهه ۵۰ و ابتدای دهه ۶۰ میلادی هم خوانی فراوانی داشت.

سرنوشت خودروی مینی ماینر

با این حال مینی ماینر و محصولاتی که بعدها به عنوان فرزندان و نوادگان این خودرو به بازار عرضه شدند، فراز و نشیب‌های فراوانی را تجربه کرده و پستی و بلندی‌های گوناگونی را پشت سر گذاشتند. حدود یک سال پس از آن که محصولات مینی ماینر استقلال نام خود را به دست آوردند، کنترل تولید این خودرو و وابستگان این محصول به دست شرکت آستین افتاد و محصولات مینی ماینر بار دیگر تحت نام آستین مینی به بازار عرضه شدند.

با این حال شرکت آستین نتوانست حق امتیاز تولید محصولات مینی ماینر را برای همیشه در اختیار خود نگه دارد و حدود هشت سال بعد آن را از دست داد. به بیان دقیق‌تر حق امتیاز تولید محصولات مینی ماینر در سال ۱۹۸۸ میلادی از کنترل شرکت آستین خارج شد و در اختیار شرکت روور (Rover) قرار گرفت. به این ترتیب محصولات مینی ماینر پس از آن تحت نام روور مینی به بازار عرضه شدند.

از زمان در دست گرفتن امتیاز محصولات مینی ماینر در سال ۱۹۸۸ میلادی توسط شرکت روور، این شرکت تحت سرپرستی شرکت بزرگ‌تری به نام شرکت هوا فضای بریتانیا قرار گرفت. شرکت هوا فضای بریتانیا تا سال ۱۹۹۴ میلادی کنترل شرکت روور را در دست داشت. اما پس از آن تصمیم گرفت در فعالیت‌های خود تجدید نظر کند و از حوزه تجارت در بخش خودرو خارج شود. به همین دلیل در سال ۱۹۹۴ میلادی شرکت روور به طور کامل به شرکت خودروسازی آلمانی BMW فروخته شد. به این ترتیب کنترل کامل شرکت روور و تمام زیر و بم آن از جمله خط تولید خودرو‌های مینی ماینر از اواسط دهه ۹۰ میلادی به دست این شرکت نام آشنای آلمانی افتاد.

اما پس از گذشت چند سال شرکت آلمانی BMW هم به دلیل عدم سوددهی شرکت روور و تمرکز بر محصولات انحصاری خود تصمیم گرفت نظارت بر شرکت نسبتا بزرگ روور را پایان دهد و این شرکت را به فروش برساند.

به این ترتیب شرکت روور، که همچنان تولید محصولات مینی ماینر را زیر بال و پر خود داشت، چند تکه شد و کنترل هر بخش از آن به دست شرکت خودروسازی جداگانه‌ای افتاد. در سال ۲۰۰۰ میلای شرکت آمریکایی فورد حق امتیاز بخش لندرور این شرکت را از آن خود کرد. فعل و انفعالی که موجب شد تا سایر بخش‌های شرکت روور تحت نام شرکت کوچک‌تری با عنوان ام جی روور (MG Rover) به کار خود ادامه دهند. این فعالیت تحت لوای یک کنسرسیوم تجاری انگلیسی به نام فونیکس انجام می‌شد. در واقع بخش‌های باقی مانده از شرکت روور پس از بیرون آمدن از کنترل شرکت آلمانی BMW به خانه بازگشته و تحت لوای کنسرسیوم مذکور به فعالیت ادامه دادند. این فعالیت تا سال ۲۰۰۵ میلادی ادامه داشت و در این سال شرکت روور بار دیگر تکه تکه و کوچک‌تر شد.

در حال حاضر حق امتیاز تولید محصولات شرکت روور در اختیار شرکت هندی تاتا موتورز قرار دارد. این در حالی است که بخش دیگری از شرکت ام جی روور که تحت نام MG به فعالیت می‌پرداخت توسط شرکت چینی SAIC خریداری شده است. با این حال شرکت BMW تصمیم گرفت حق امتیاز تولید محصولات مینی ماینر را همچنان در اختیار خود داشته باشد. به بیان دقیق‌تر برند مینی همچنان در اختیار شرکت BMW قرار دارد و تحت کنترل این شرکت آلمانی به فعالیت مشغول است.

میراث به جا مانده از مینی ماینر

همان گونه که به آن اشاره شد، محصولات مینی ماینر در دهه ۶۰ میلادی، تاثیر بسیار قابل توجهی بر فرهنگ مردم بریتانیا داشت. نظیر همین تاثیر را بر صنعت خودروسازی اروپا و جهان نیز می‌توان مشاهده کرد. میزان این تاثیر به حدی بود که در سال ۱۹۹۹ میلادی خودروی مینی ماینر به عنوان دومین خودروی تاثیرگذار در قرن بیستم میلادی انتخاب شد و پشت سر خودروی فورد مدل T، به عنوان یکی از نخستین خودرو‌های قابل خریداری توسط عموم مردم در تاریخ، قرار گرفت.

تا انتهای قرن بیستم میلادی مینی ماینر در قالب هفت نسل مختلف تولید شد که چهار نسل ابتدایی آن از تاثیرگذاری و محبوبیت بیشتری برخوردار بودند. نخستین نسل از خودروی مینی ماینر به مدت هشت سال در خط تولید قرار داشت و از سال ۱۹۵۹ میلادی تا سال ۱۹۶۷ میلادی به بازار عرضه گردید. تنها سه سال پس از آغاز به تولید این نسل در بریتانیا، خودروی مینی ماینر توسط دو شرکت موریس و آستین در سایر کشور‌های جهان نظیر آمریکا، استرالیا، فرانسه و دانمارک نیز عرضه شد.

نسل دوم خودروی مینی ماینر عمر کوتاه‌تری نسبت به نسل نخست آن داشت و تولید آن تنها از سال ۱۹۶۷ میلادی تا سال ۱۹۷۰ میلادی ادامه یافت. نسل دوم مینی ماینر از لحاظ سر و شکل ظاهری تفاوت چندانی با نسل نخست این محصول نداشت و تنها در ساخت بدنه آن از درصد بالایی فایبرگلس استفاده شده بود.

با این حال در نسل سوم این خودرو تغییرات محسوسی نسبت به نسل پیش از خود ملاحظه می‌شد. به عنوان مثال در‌های خودرو از اندازه بزرگ‌تری برخوردار گردیدند و به دستگیره‌های نیمه مخفی مجهز شدند. شیشه پنجره‌ها نیز به جای آن که همانند قبل به صورت کشویی باز و بسته شود، همانند سایر خودرو‌ها به شکل بالا و پایین رونده طراحی شد. این نسل از خودروی مینی ماینر عمری به اندازه هفت سال داشت و از سال ۱۹۶۹ میلادی تا سال ۱۹۷۶ میلادی در خط تولید باقی ماند.

نسل چهارم مینی ماینر به طور کل همراه با نسل پنجم، ششم و هفتم این خودرو در یک گروه طبقه‌بندی می‌شود. محصولاتی که از سال ۱۹۷۶ میلادی تا انتهای قرن بیستم یعنی سال ۲۰۰۰ میلادی تولید شدند و در نهایت بر دوره نخست تولید خودروی مینی ماینر نقطه‌ی پایان گذاشتند. دوره‌ی دوم تولید محصولات مینی ماینر از سال ۲۰۰۰ میلادی تا امروز را در بر می‌گیرد. دوره‌ای که در آن شرکت بی ام و ابتکار عمل تولید محصولات مینی را بر عهده گرفت و سرنوشت تازه‌ای را برای نوادگان این خودروی تاریخ ساز رقم زد.

محصولات جانبی مینی ماینر

خودروی مینی ماینر علاوه بر هفت نسلی که به آن اشاره شد و همچنین نوادگان نوظهوری که در قرن بیست و یکم به لطف شرکت بی ام و پا به عرصه وجود نهادند، از قوم و خویش‌های دیگری نیز برخوردار است. به عبارت بهتر محبوبیت و موفقیت خودروی مینی ماینر در نیمه دوم قرن بیستم میلادی زمینه‌ساز تولید خودروهای مختلفی تحت برند مینی شد.

به عنوان مثال می‌توان به خودروی مینی تراولر شرکت موریس و مینی کانتری من شرکت آستین اشاره کرد. این دو خودرو که در واقع یک مدل استیشن از خودروی مینی ماینر به شمار می‌رفتند در محدوده زمانی موجود بین سال‌های ۱۹۶۰ میلادی تا ۱۹۶۹ میلادی تولید شدند و مورد توجه آن دسته از کسانی قرار گرفتند که به دنبال نسخه‌ی جادارتری از خودروی مینی ماینر می‌گشتند.

در کنار مدل استیشن این خودرو، علاقه‌مندان به خودروی مینی ماینر توانستند با ون مینی هم ملاقات کنند. نسخه‌ی ون خودروی مینی ماینر در فاصله‌ی موجود بین سال‌های ۱۹۶۰ میلادی تا ۱۹۸۳ میلادی تولید شد و یک نسخه‌ی مسافرتی از این خودروی کوچک و جمع و جور را به نمایش گذاشت.

از دیگر خودرو‌های ساخته شده بر اساس هسته اصلی مینی ماینر که با توجه به محبوبیت و مقبولیت این خودرو در نزد خودرو دوستان طراحی و تولید گردید، می‌توان به خودروی مینی موک (Mini Moke) اشاره کرد. خودرویی مبتنی بر سیستم انتقال قدرت هر چهار چرخ محرک که از وجود موتور دوگانه بهره می‌برد و با الهام از نمونه‌های روباز و محبوب جیپ در آن زمان ساخته شده بود. در واقع این خودرو نیز همانند خودروی مشابه جیپ از توانایی بالایی در انجام فعالیت‌های آفرود بهره می‌برد.

در این میان نسخه‌ای معمولی از خودروی مینی موک نیز تولید شد که از یک موتور واحد و از سیستم انتقال قدرت مبتنی بر چرخ جلو بهره می‌برد. مدل ساده از خودروی مینی موک در طول سال‌های ۱۹۶۴ میلادی تا ۱۹۸۹ میلادی ساخته شد و به نوبت در کشور‌هایی نظیر انگلستان، استرالیا و پرتغال عرضه گردید. این خودرو که در قالب ۵۰۰ هزار دستگاه تولید شده بود با استقبال مناسبی در میان خودرو دوستان مواجه گردید و در نهایت نام خود را به عنوان یکی از محبوب‌ترین نسخه‌های جانبی تولید شده از خودروی مینی ماینر به ثبت رساند.   

علاوه بر نمونه‌هایی که به آن‌ها اشاره شد، خودروی مینی ماینر از وجود یک نسخه‌ی جانبی پیک آپ نیز بهره می‌برد. از این وانت باربر کوچک که با نام مینی پیک آپ شناخته می‌شود چیزی نزدیک به ۵۸ هزار و ۱۷۹ دستگاه ساخته شده است. محصولاتی که در فاصله زمانی مابین سال‌های ۱۹۶۱ میلادی تا ۱۹۸۳ میلادی در اختیار خودرو دوستان قرار گرفتند.

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که تا کنون مدل‌های دیگری از خودروی مینی ماینر نیز ساخته شده‌اند. مدل‌های مختلف و متفاوتی که به دلیل طولانی شدن متن از ذکر نام آن‌ها پرهیز می‌کنیم. به هر حال می‌توان ادعا کرد که خودروی مینی ماینر یا به عبارتی مینی در حال حاضر به عنوان یکی از شناخته شده‌ترین، محبوب‌ترین، تاثیرگذارترین و ماندگارترین خودرو‌های ساخته شده در طول تاریخ صنعت خودروسازی محسوب می‌شود.