غزل شماره ۱۸۴ حافظ: دوش دیدم که ملایک در میخانه زدند

معنی و تفسیر غزل شماره ۱۸۴ حافظ

دوش دیدم که ملایک در میخانه زدند
گل آدم بسرشتند و به پیمانه زدند

شب گذشته دیدم که فرشتگان به میخانه عشق در روی زمین سرزدند، توسط شراب خاک وجود آدم را گِل و خمیر کردند و در قالب پیمانه ریختند.

ساکنان حرم ستر و عفاف ملکوت
با من راه نشین باده مستانه زدند

(در ادامه بیت قبل، دیشب) ساکنان عفیف سراپرده پوشیدگی و عفاف آسمان‌ها یعنی فرشتگان، با من خاکی بی‌خانمان شراب مستی معرفت الهی نوشیدند.

آسمان بار امانت نتوانست کشید
قرعه کار به نام من دیوانه زدند

آسمان توانایی آن را نداشت که بار امانت خداوند را بر دوش بگیرد و از قبول عشق سَر باز زد؛ تا اینکه قرعه به نام من سراپا عاشق دیوانه اصابت کرد و این امانت الهی را به من سپردند.

جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه
چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند

بخاطر جنگ و اختلاف روش هفتاد و دو فرقه را معذور بدار که هیچ‌کدام تقصیری ندارند، زیرا آن‌ها از دیدن حق و حقیقت محروم ماندند، پس به ناچار به افسانه‌سازی پرداختند. یعنی هیچ‌کدام نمی‌دانند حقیقت چیست و آنچه می‌گویند ساخته خیال خودشان است.

شکر ایزد که میان من و او صلح افتاد
صوفیان رقص کنان ساغر شکرانه زدند

خداوند را سپاسگزارم که میان من و او صلح و تفاهم برقرار شد و به شکرانه این توفیق صوفی‌ها در حال رقص، شراب شادی نوشیدند.

آتش آن نیست که از شعله او خندد شمع
آتش آن است که در خرمن پروانه زدند

آن شعله‌ای که با آن شمع خندان می‌شود آتش نیست بلکه آتش واقعی آن عشق سوزنده است که در خرمن هستی پروانه افروختند و به جانش آتش زدند.

کس چو حافظ نگشاد از رخ اندیشه نقاب
تا سر زلف سخن را به قلم شانه زدند

از آن زمان که با شانه قلم به شانه زدن زلف سخن پرداخته‌اند تا به امروز هیچ‌کس همچون حافظ پرده از چهره اندیشه بر نگرفته است. یعنی از ابتدای سخن گفتن بشر تا امروز، هیچکس مثل حافظ اندیشه‌ها را به این خوبی بیان نکرده است