علائم سرطان تخمدان چیست؟ + علت، راه های تشخیص و درمان آن

ستاره | سرویس سلامت – سرطان تخمدان گونه‌ای سرطان است که با ایجاد سلول‌های غیر عادی در تخمدان که توانایی حمله به سایر قسمت‌های بدن (از جمله درون شکم، غدد لنفاوی، ریه‌ها و کبد) را دارند، شروع می‌شود. ممکن است شروع این بیماری با علائم مبهم و یا غیرآشکار همراه باشد، ولی با پیشرفت سرطان احتمال بروز علائم بیشتر می‌شود. مطابق آمار، این بیماری به عنوان هفتمین نوع رایج سرطان و هشتمین عامل مرگ ناشی از سرطان در زنان شناخته شده است. پزشکان سرطان تخمدان را “قاتل خاموش” نامیده‌‌اند؛ زیرا معمولا علائم آن وقتی ظاهر می‌‌شود که بیماری به مراحل پیشرفته رسیده است و عمدتا غیرقابل درمان است.

 

علائم سرطان تخمدان چیست؟

به علت قرار گرفتن تخمدان‌‌ها در عمق لگن، علائم سرطان تخمدان دیر ظاهر می‌‌شود. با این حال علائم سرطان تخمدان می‌تواند شامل موارد زیر ‌باشد:

• آروغ زدن، نفخ شکمی و مشکلات گوارشی
• احساس فشار و درد در لگن یا پشت پاها
• تورم و درد در شکم
• اشکال در خوردن و به سرعت احساس پری کردن
• نیاز به ادرار کردن مکرر یا فوری

البته علائم ذکر شده خیلی غیراختصاصی و مبهم هستند و ممکن است با بسیاری از بیماری‌های دیگر مانند سندروم روده تحریک‌پذیر، مشکلات قاعدگی و عفونت‌های مثانه هم همراه باشند. در یک بررسی مشاهدات نشان می‌دهد که از هر ۱۰۰ زنی که این علائم را تجربه می‌کنند، تنها یکی از آنها واقعا سرطان تخمدان در مراحل اولیه دارد. با این وجود بسیاری از متخصصان توافق دارند که توجه به این علائم بهترین کاری است که در حال حاضر می‌توان انجام داد و زنانی که علائم لگنی جدید و غیرقابل ‌توضیح پیدا کرده‌‌اند و دست کم برای یک ماه طول کشیده است، باید به پزشک مراجعه کنند.

 

خطر سرطان تخمدان در چه کسانی بیشتر است؟

• زنانی که مادر، دختر یا خواهر آنها به سرطان تخمدان مبتلا شده‌اند بیش‌تر از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. (از لحاظ ژنتیکی خطر بالاتری برای ابتلا به این سرطان وجود دارد.)
• بیمارانی که قبلاً به سرطان پستان، سرطان رحم، سرطان روده بزرگ یا راست‌روده مبتلا بوده‌اند بیش‌تر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند.
• زنانی که بیشتر تخمک‌گذاری می‌کنند. (بنابراین خانم‌هایی که هیچ موقع باردار نشده‌اند بیشتر در معرض خطر هستند.)
• خانم‌هایی که تخمک گذاریشان در سنین پایین‌تری آغاز می‌شود یا در سن بالاتری یائسه می‌شوند.
• بعضی از مطالعات نشان داده‌اند که زنانی که برای مدت ۱۰ سال یا بیش‌تر تنها از استروژن (بدون پروژسترون) استفاده کرده‌اند بیش‌تر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند.

 

 

• هورمون درمانی پس از یائسگی
• داروهای باروری
• مرض چاقی

عوامل کاهش دهنده خطر ابتلاء به سرطان تخمدان:

• کنترل هورمونی
• بستن لوله‌های رحمی
• شیردهی

 

انواع سرطان تخمدان

رایج‌ترین نوع سرطان تخمدان که بیش از ۹۵٪ موارد را شامل می‌شود، کارسینومای تخمدان است؛ یعنی سرطانی که بر روی لایه‌ی پوشاننده داخلی رحم تشکیل می‌شود.

(کارسینوما چیست؟ کارسینوما، شامل سرطان‌هایی است که سازنده پوست (مثل سرطان پوست) یا پوشاننده لایه‌ی داخلی اعضا (مثل سرطان تخمدان) و یا سازنده غدد (مثل سرطان پستان) هستند.)

حدود پنج نوع اصلی از کارسینومای تخمدان وجود دارد که در میان آن‌ها، نوعی که از خطر و جدیت بالاتری برخوردار است، شایع‌ترین نوع بیماری است. پزشکان بر این باورند که این تومورها از سلول‌هایی آغاز می‌شوند که تخمدان‌ها را می‌پوشانند.

دیگر گونه‌های این بیماری ممکن است از لوله رحم آغاز شوند. پزشکان اعتقاد دارند، سرطان‌های تخمدان که از مژک‌های لوله‌های فالوپ نشات می‌گیرند، ممکن است ۷۵ درصد سرطان‌های تخمدان را که به مرگ بیمار منجر می‌شوند، ‌تشکیل دهند. در واقع این نوع سرطان تخمدان چون در لوله‌های فالوپ که آزاد و آویزان هستند، ‌قرار دارند، بنابراین سلول‌های جداشده سرطانی می‌توانند روی تخمدان کاشته شوند و از همه مهمتر در همان مراحل ابتدایی به سراسر شکم منتشر شوند. در مقابل سرطان‌های تخمدان “خوب”، ممکن است از کیست‌های درون تخمدان نشات بگیرند و به صورت تومورهایی در ‌آیند که برای مدت طولانی مخفی باقی می‌مانند و به رشد خود ادامه می‌دهند و می‌توان آن‌ها را در معاینه لگنی شناسایی و با جراحی خارج کرد.

 

مراحل سرطان تخمدان

همانند سرطان‌های دیگر، این سرطان نیز به چهار مرحله تقسیم بندی می‌شود:

• مرحله یا درجه یک: سلول‌های سرطانی در یک یا هر دو تخمدان وجود دارد و سلول‌های سرطانی در سطح (رویه) تخمدان‌ها یا در مایعات جمع‌آوری شده از ناحیه شکم قابل مشاهده خواهد بود.
• مرحله یا درجه دو: سلول‌های سرطانی از یک یا هر دو تخمدان به دیگر بافت‌های لگن رسوخ كرده‌اند. سلول‌های سرطانی در این مرحله روی لوله‌های تخمدان، رحم یا دیگر بافت‌های درون لگن مشاهده می‌شود و در مایعات جمع‌آوری شده از ناحیه شکم نیز دیده می‌شوند.

 

 

• مرحله یا درجه سه: سلول‌های سرطانی به بافت‌های خارج از لگن یا به غدد لنفاوی آن منطقه نفوذ كرده‌اند. گاهی سلول‌های سرطانی در خارج از کبد نیز قابل مشاهده هستند.
• مرحله یا درجه چهار: سلول‌های سرطانی در بافت‌های خارج از شکم و لگن رسوخ كرده‌اند و حتی در درون کبد، ریه‌ها یا دیگر اندام‌ها قابل مشاهده هستند.

 

 

راه‌ های تشخیص سرطان تخمدان

تشخیص زودرس سرطان تخمدان به دلایل بسیار مشکل است. زیرا تومورهای تخمدانی که در مراحل اولیه قرار دارند،‌ به ندرت در معاینه لگنی معمول بوسیله پزشک کشف می‌شوند؛ چرا که تخمدان‌ها در عمق بدن قرار دارند و لمس کردن در حین معاینه مشکل است. همچمنین برخلاف سرطان روده بزرگ که ممکن است در ابتدا به صورت یک ضایعه پیش‌ سرطانی به نام پولیپ ظاهر شود و بتوان آن‌را با آندوسکوپی دید و برداشت، در سرطان تخمدان ضایعه پیش‌ سرطانی‌ وجود ندارد. در ادامه به راه های تشخیص سرطان تخمدان که در حال حاضر وجود دارد خواهیم پرداخت:

• معاینه فیزیکی: پزشک علائم عمومی مربوط به سلامت شما را بررسی می‌کند و برای بررسی احتمال وجود تومورها یا هرگونه تجمع غیرعادی مایعات (آسیت – مایع داخل صفاقی) در ناحیه شکم، با استفاده از انگشتان خود این ناحیه را لمس کرده و به آرامی روی آن فشار وارد می‌کند. می‌توان نمونه‌ای از مایعات را خارج کرد و این نمونه را از لحاظ دارا بودن سلول‌های سرطان تخمدان مورد بررسی قرار داد.
• معاینه لگنی: پزشک تخمدان‌ها و اندام‌های مجاور آن را از لحاظ وجود توده‌ها یا هرگونه تغییری در شکل و اندازه‌شان مورد معاینه قرار می‌دهد. آزمایش پاپ اسمیر بخشی از یک معاینه لگنی است ولی از این آزمایش برای جمع‌آوری سلول‌های تخمدان و نیز تشخیص سرطان آن استفاده نمی‌شود.
• سونوگرافی واژن: یکی از راه‌های تشخیص زودرس سرطان تخمدان، سونوگرافی از راه واژن (سونوگرافی واژینال) است که در آن مولد امواج صوتی به درون واژن فرستاده می‌شود تا تصاویر سونوگرافی از تخمدان به دست آید. این تکنیک می‌تواند تومورهای را مکان‌یابی کند، اما اغلب تومورهای تخمدانی سرطانی نیستند و تنها راه برای تشخیص آنکه آیا تومورهای مشاهده شده سرطانی هستند یا تومور خوش‌خیم، عمل جراحی است.

 

 

بنابراین بیماریابی از طریق سونوگرافی از راه واژن به تنهایی باعث خواهد شد،‌ به ازای هر مورد تشخیص تومور در تخمدان، تعداد زیادی جراحی‌های غیرضروری انجام شود. در مقابل استفاده از غربالگری برای سرطان روده بزرگ و سرطان گردن رحم (به ترتیب از طریق کولونوسکوپی و پاپ اسمیر) می‌تواند بدون انجام جراحی عمده سرطان‌ها را تشخیص دهد.

• آزمایش غربالگری با CA125: CA125 پروتئینی است که است که اغلب بوسیله سلول‌های سرطانی تخمدان تولید می‌شود و در خون گردش می‌کند. میزان CA125 در حدود ۸۰ درصد زنانی که سرطان تخمدان دارند ‌بالا می‌رود،‌ اما تنها ۵۰ درصد این زنان بیماری در مراحل اولیه دارند. بنابراین CA125 به اندازه کافی در کشف زودرس سرطان تخمدان حساس نیست: به عبارت دیگر نیمی از زنانی را که سرطان در مراحل اولیه دارند،‌ را نمی‌تواند کشف کند. این آزمایش به اندازه کافی اختصاصی هم نیست، چرا که در بسیاری از بیماری‌های دیگر از جمله سرطان‌های دیگر، آندومتریوز، فیبروئید رحمی و عفونت‌های لگنی نیز مثبت می‌شود.
  

 

روش‌ های درمان سرطان تخمدان

سرطان تخمدان متاسفانه به علت آنکه در ۷۵ درصد موارد پس از گسترش آن به فراتر از تخمدان و دیگر اعضای بدن (که شکم در دسترس‌ترین آن می‌باشد) تشخیص داده می‌شود، بسیار خطرناک و مرگبار است. اگر سرطان تخمدان در مراحل اولیه باشد و مورد معالجه قرار گیرد، ممکن است درمان شود. درمان معمولاً شامل ترکیبی از پرتودرمانی، شیمی‌درمانی و جراحی است. نتیجه درمان به میزان گسترش بیماری و نوع سرطانی که فرد به آن مبتلا است بستگی دارد.

درمان موضعی: جراحی و پرتودرمانی از درمان‌های موضعی هستند. این شیوه‌های درمانی، سرطان تخمدان درون لگن را از بین می‌برند. در صورتی‌که سرطان تخمدان به دیگر نقاط بدن منتشر شده باشد، ممکن است از درمان موضعی برای کنترل بیماری در نواحی خاص استفاده شود.

شیمی‌درمانی داخل صفاقی (Intraperitoneal Chemotherapy): داروهای شیمی‌درمانی را می‌توان از طریق لوله‌های باریک به‌طور مستقیم درون شکم و لگن فرستاد. این داروها، سرطان درون شکم یا لگن را از بین برده یا تحت کنترل قرار می‌دهند. در بیشتر زنان مبتلا به سرطان تخمدان پس از جراحی از شیمی‌درمانی استفاده می‌شود. گاهی قبل از جراحی شیمی‌درمانی می‌شوند.

شیمی‌درمانی سیستمیک (فراگیر): هنگامی‌که شیمی‌درمانی به‌صورت تزریقی یا خوراکی انجام می‌شود داروها وارد جریان خون شده و سرطان را در تمام بدن نابود کرده یا تحت کنترل قرار می‌دهند.

جراحی: در این روش، جراح برشی بر روی دیواره شکم ایجاد می‌کند و در صورت مشاهده سرطان تخمدان، تمام بخش‌های زیر یا بعضی از آنها را خارج می‌کند:

• هم تخمدان و هم لوله رحم (Salpingo-Oophorectomy).
• برداشتن رحم (هیسترکتومی)
• امننتوم (چادرینه – Omentum) [لایه‌ای نازک و چربی مانند از بافت که روی روده‌ها را پوشانده است]
• غدد لنفاوی نزدیک به محل سرطان
• نمونه‌هایی از بافت لگن و شکم

نکته: جراحی در زنانی که هنوز یائسه نشده‌اند ممکن است باعث بوجود آمدن احساس گرگرفتگی، خشکی واژنی (مهبلی) و عرق کردن هنگام خواب گردد. دلیل به‌وجود آمدن این حالت‌ها قطع ناگهانی هورمون‌های زنانه (استروژن و پروژسترون) است.

پرتودرمانی: در پرتودرمانی (رادیوتراپی) از پرتوهایی با انرژی زیاد برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. دستگاه بزرگی، پرتو را روی نقاط موردنظر هدف‌گیری می‌کند. پرتو درمانی در ناحیه شکم و لگن گاهی باعث به‌وجود آمدن حالت تهوع، استفراغ، اسهال یا مدفوع خونی می‌شود.