مکانیسم ماشه چیست و فرایند فعال شدن آن چگونه است؟

 

ستاره | سرویس اخبار – یکی از مفاهیم و عبارات بکار رفته در بندهای ۱۱ و ۱۲ توافق هسته ای موسوم به برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) مکانیسم ماشه (Trigger Mechanism) است. به این مفهوم اصطلاح اسنب بک (Snapback) نیز گفته می‌شود. در یک توصیف ساده مکانیسم ماشه ابزاری برای اعضای گروه ۵+۱ است که به آن‌ها این امکان را می‌دهد که به دوران قبل از برجام بازگشته و تحریم‌های مجدد علیه جمهوری اسلامی ایران را عملی سازند.

در قطعنامه ۲۲۳۱ آمده است که اگر یکی از اعضای امضا کننده توافق برجام که متشکل از تروئیکای اروپایی، ایران، چین، روسیه و آمریکا هستند، در اعمال و انجام تعهدات شکایتی داشته باشند، این شکایت ابتدا در کمیسیون مشترک برجام ظرف پانزده روز بررسی شده و اگر درباره آن به توافقی نرسند، پرونده قابلیت ارجاع به شورای امنیت سازمان ملل متحد را پیدا خواهد کرد.

در شورای امنیت نیز بر سر ادامه تعلیق تحریم‌های ایران رای گیری می‌شود. در آنجا اگر یکی از اعضای دائم شورای امنیت آن را وتو کرد، در آن زمان به صورت خودکار و بدون نیاز به رای گیری دوباره تمامی قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت علیه ایران برمی‌گردد که مهم‌ترین آن قطعنامه ۱۹۲۹ بود که علیه کشورمان اعمال شد. قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای مربوط به حقوق بشر بود که در ۹ ژوئن ۲۰۱۰ به تصویب این شورا رسید و تحریم‌های اقتصادی شدیدی را علیه کشورمان وضع کرد. در واقع در این صورت برجام از بین خواهد رفت و تحریم‌های چندجانبه علیه ایران بر می‌گردد.

 

خروج آمریکا از برجام و جنبه حقوقی آن

تلاش آمریکا برای خروج از برجام برنامه‌ای بود که دونالد ترامپ از زمان شرکت در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به آن وعده داده بود. آمریکا در نهایت در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ با دستور دولت ایالات متحده رسما از برجام خارج و بازگشت تحریم‌ها به صورت گذشته را اعلام کرد.

از طرف دیگر خمیر مایه قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت برجام است. بنابراین به دلیل خروج آمریکا از این توافق، تهدید این کشور از لحاظ قانونی بی‌معناست. چرا که با خروج خود از برجام رسما قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و توافق هسته‌ای را نقض کرده است و در این خصوص به تنهایی نمی‌تواند کاری کند.

 

 

آیا آمریکا می‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند؟

یکی از نواقص ساختاری سازمان ملل متحد در همینجا مشخص می‌شود. متاسفانه به دلیل ساختار نامتوازن سازمان ملل متحد، اساسا مرجعی که اعلام کند آیا آمریکا می‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند یا خیر، وجود ندارد.

اما با توجه مسیر ارجاع پرونده به شورای امنیت که باید از کمیسیون مشترک برجام بگذرد و آمریکا نیز دیگر در آن عضویت ندارد، بنابراین برای واشنگتن به لحاظ حقوقی این امکان وجود ندارد و اگر آمریکا بخواهد این موضوع را دور زده و بگوید به جای اینکه از سند برجام به سند ۲۲۳۱ برسد، برعکس از سند ۲۲۳۱ به برجام برسد، باز هم نمی‌تواند این کار را هم انجام دهد. چرا که واشنگتن خمیر مایه حقوقی قطعنامه ۲۲۳۱، یعنی برجام را زیر پا گذاشته است و از آن خارج شده، بنابراین در اینجا نیز این امکان از لحاظ حقوقی برای این کشور وجود ندارد.

 

تبعات فعال شدن مکانیسم ماشه چیست؟

با توجه به آگاهی اعضای دائم و غیر دائم شورای امنیت، اعمال مجدد تحریم‌های ایران به معنای پایان کامل برجام است و عواقب و تبعات ناشی این موضوع در انتظار خود نظام بین الملل خواهد بود،  بنابراین جمهوری اسلامی پاسخ اعمال مجدد تحریم‌های خود را در قالب استراتژی مقاومت فعال خواهد داد.