بیوگرافی مرضیه؛ خواننده موسیقی اصیل ایرانی

ستاره | سرویس چهره‌ها – کمتر کسی است که نام خواننده‌ی سرشناس قدیمی مرضیه را نشنیده باشد. دلکش یکی از خوانندگان موسیقی سنتی ایرانی است. وی در خواندن موسیقی دستگاهی ایرانی و گوشه‌های آن تبحر زیادی داشت. با ما همراه باشید تا با این هنرمند بیشتر آشنا شوید.

 

 

بیوگرافی مرضیه

مرضیه با نام اصلی خدیجه اشرف السادات مرتضایی ۱ فروردین ۱۳۰۳ خورشیدی در تهران متولد شد و از خوانندگان قدیمی و خوش صدای موسیقی سنتی ایرانی است. مرضیه در خانواده‌ای هنر دوست متولد شد، پدرش سید حسن و مادرش ربابه نام داشت. خانواده و اقوام مرضیه در هنر‌هایی مانند مجسمه سازی، نقاشی، مینیاتور و موسیقی دست داشتند.

یکی از مشوقان اصلی مرضیه در زندگی اش مادرش بود که به طور خاص او را تشویق به خواندن و از او حمایت می‌کرد. در یک مصاحبه، مرضیه در این رابطه گفته است: «در زمانی که خانواده‌های ایرانی به ندرت فرزندان دخترشان را برای تحصیل علم می‌فرستادند پدر من با وجود اینکه یک فرد روحانی بود؛ مرا تشویق به آموزش تحصیلات مرسوم زمان نمود. وقتی که من آغاز به خواندن کردم خواننده شدن برای زنان خیلی غیرعادی بود و در عین حال یک خواننده در آن زمان باید هم دانش مدرسه‌ای می‌داشت و هم دانش کلاسیک موسیقی و هم چنین یک صدای خوب. در ضمن استادان موسیقی زیادی باید صدای او را تأیید می‌کردند و همچنین تئوری موسیقی را باید بخوبی می‌دانست. من پیش از اینکه شروع به خواندن کنم سال‌های زیادی را به آموختن در زیر نظر استادان بزرگ موسیقی ایرانی گذراندم.

مرضیه در سال ۱۳۷۳ از ایران خارج شد و پس از پناهندگی به فرانسه، به شورای ملی مقاومت ایران، سخنگوی سازمان مجاهدین خلق پیوست و اینگونه محبوبیتش را در بین خیلی از هوادارانش از دست داد.

 

 

فعالیت‌های هنری

• مرضیه در سال ۱۳۲۱ خورشیدی زیر نظر استاد اسماعیل مهرتاش، از استادان به نام موسیقی، فعالیت هنری‌اش را آغاز کرد.
• اولین محبوبیت او در نمایش خسرو و شیرین در نقش شیرین، در تئاتر باربد در تهران بود. این نمایش ۳۷ شب روی صحنه بود و بسیار مورد استقبال مردم قرار گرفت و آغازی برای موفقیت‌های بعدی مرضیه شد. به گونه‌ای که پس از آن به چنان شهرت و مهارتی در آواز خواندن دست یافت که تصنیف نویسان و شاعران برای اجرای آثار خودتوسط مرضیه با یکدیگر رقابت می‌کردند.
• در سال ۱۳۵۴ خورشیدی در مدیسن اسکوئرگاردن واقع در شهر نیویورک جشنی به مناسبت دویستمین سال استقلال آمریکا برگزار شد که در آن کشور‌های زیادی دارای غرفه بودند. از کشور ایران، از طرف رادیو دو هنرمند مرضیه و عارف به آنجا رفته بودند و هر روز در آنجا به اجرای برنامه مشغول می‌شدند.

 

مرضیه و تصنیف‌های دو صدایی

مرضیه در طول فعالیت هنری اش پنج تصنیف دو صدایی را به مخاطبان و علاقمندانش ارائه داد. سه تصنیف با استاد غلامحسین بنان، یک تصنیف با علی بهاری و یک تصنیف هم با نوه دختری‌اش جانان خرم. این تصانیف عبارتند از:

• چنگ رودکی که به جوی مولیان معروف شد، با همکاری استاد بنان، آهنگسازی استاد روح الله خالقی و شعر رودکی که این تصنیف در کنسرت سالن المپیا پاریس، زمانی که مرضیه ۸۳ سال سن داشت، در آخرین حضورش در صحنه با همراهی ارکستر اپرای پاریس و نیز جانان خرم نوه مرضیه که بخش‌های مربوط به بنان را می‌خواند بازسازی و با تنظیم مجدد توسط محمد شمس بازخوانی شد. قسمتی از شعر این تصنیف عبارت است از :
  بوی جوی مولیان آید همی / یاد یار مهربان آید همی

• دو تصنیف دیگر که با همکاری استاد بنان اجرا شد، مربوط در برنامه رادیویی گل‌های رنگارنگ شماره‌ی ۱۳۴ و ۲۵۴ است که به صورت آواز ضبط و ارائه شد.
• تصنیفی که با همکاری علی بهاری اجرا شد، سال‌ها بود که از یاد‌ها و نظر‌ها رفته بود. طبق گفته‌ی استاد بزرگ لشگری بعد از ساخت این تصنیف وی احساس می‌کند که بخشی از فضای تصنیف به یک صدای مردانه احتیاج دارد به همین دلیل از استاد علی بهاری که در استودیو مشغول نواختن ویولن بوده است می‌خواهند که در خواندن این تصنیف با مرضیه همکاری کند و ایشان هم قبول می‌کنند. قسمتی از شعر این تصنیف که از کار‌های استاد کرمانشاهی است عبارت است:
  از‌ای شب‌ای شب کو صبح امیدم / رحمی آخر بر موی سپیدم

 

 

زندگی در سال‌های پس از انقلاب

• مرضیه در سال ۱۳۷۳ پس از پانزده سال خاموشی برای همیشه به فرانسه رفت. در آنجا به تشویق برخی دوستانش خانم مریم و دکتر هدایت الله متین به شورای ملی مقاومت پیوست و پناهندگی گرفت و بدین ترتیب محبوبیت خود را از دست داد.
• وی طی سفر‌های گوناگون به کشور‌های مختلف کنسرت‌های مختلفی را اجرا کرد.
• در این دوران او با هنرمندان، شاعران، آهنگسازان و نوازندگان مشهوری، چون محمد شمس، شاپور باستان‌سیر، عماد رام، آندرانیک و شاعرانی چون محمد علی اصفهانی، اسماعیل وفا یغمایی و نیز هنرمند انگلیسی راس پاپل رهبر ارکستر سمفونیک فستیوال لندن و دکتر حمیدرضا طاهر زاده استاد موسیقی اصیل ایرانی و هنرمند بریتانیایی، لرد یهودی منوهین، کار‌های متعددی را ارائه کرد.
• حضور دوباره‌ی این هنرمند در صحنه، پس از انقلاب، برای علاقمندان او، اتفاقی جالب و جذاب بود.
• در یکی از نخستین کنسرت‌هایش در لوس‌آنجلس، زمانی که شنوندگان با یکی از ترانه‌ها دست زدند، خطاب به آن‌ها گفت: «من مطرب نیستم، وقتی می‌خوانم فقط گوش بدهید.» کنسرت به گزارش لوس‌آنجلس تایمز با «تدابیر شدید امنیتی» برگزار و عبور همه شرکت‌کنندگان از زیر ردیاب‌های فلزی، موجب ۴۵ دقیقه تأخیر شد.
• از آثار معروف او در این دوره «مثل مهتاب» با شعر محمد علی اصفهانی و سرود‌های زن کاوه میهن و سرود ارتش آزادی با شعر‌های اسماعیل وفا و آهنگسازی محمد شمس است که سال‌ها عضو مجاهدین و عضو شورای ملی مقاومت بودند. محمد علی اصفهانی و یغمایی بعد‌ها بدلایل شخصی از آن استعفا دادند.

 

 

نام آلبوم‌های مرضیه

• سنگ خارا 
• در فکر
• دیدی که رسوا شد دلم
• خواب نوشین
• آیین وفا
• مینای شکسته
• در خلوت غم
• از من بگذرید
• برق نگاه
• بت چین
• بیداد زمان
• عشق خود حاشا مکن
• دلم می‌سوزد
• تو رو میخواد
• مثل جنگل
• الهه ناز
• وادل من
• مناجات

 

در گذشت و پایان زندگی

مرضیه سال‌های پایانی عمرش را در پاریس گذراند. وی در فروردین ۱۳۸۹ دخترش با نام هنگامه امینی را که مبتلا به سرطان بود از دست داد و خودش در ساعت ۱ ظهر ۲۱ مهر ماه سال ۱۳۸۹، در سن ۸۶ سالگی در اثر بیماری سرطان در پاریس درگذشت.

تنها پسر مرضیه که حاصل ازدواج دوم اوست در آمریکا و نوه‌ی دختری‌اش به نام جانان خرم هم در پاریس زندگی می‌کند. جانان چند ترانه هم خوانده است که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان ترانه‌ی دختر کولی را نام برد که سال‌ها قبل مادربزرگش آن را خوانده بود.