نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: ۲۲ مرداد ۱۴۰۱
ستاره | سرویس سلامت – زمانی که قاعدگی به همراه درد غیر عادی در ناحیه شکم باشد به آن قاعدگی دردناک یا دیسمنوره (Dysmenorrhea) گفته می‌شود. معمولا زنان به هنگام قاعدگی دچار درد در نواحی تحتانی شکم و رحم میشوند ولی اگر این درد بیش از اندازه باشد (به گونه‌ای که موجب مختل شدن فعالیت‌های روزانه فرد شود) به آن دیسمنوره یا قاعدگی دردناک می‌گویند. این درد غالبا با پریودهای ماهانه همراه با تخمک گذاری دیده می‌شود و براساس سن شروع و دلایل بوجود آورنده، به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود.
انواع درد در قاعدگی
دیسمنوره اولیه: این حالت معمولاً قبل از ۲۰ سالگی، بدون وجود بیماری خاصی در لگن و تقریباً همیشه ۶ تا ۱۲ ماه بعد از تجربه‌ی اولین قاعدگی مشاهده می‌شود. اگر دردها ۳ سال بعد از اولین قاعدگی شروع شود و یا اگر دیسمنوره همراه با دوره‌های بدون تخمک گذاری باشد، باید به فکر علل ثانویه بود.
یسمنوره ثانویه: این حالت معمولاً بعد از ۲۰ سالگی و به دنبال وجود بیماری خاصی در لنگ رخ میدهد؛ هر چند که میتواند در اولین عادت ماهیانه و در هر سنی شروع شود. در این نوع قاعدگی دردناک درد معمولاً ۵ تا ۷ روز تداوم می‌یابد. در این بیماران معاینات کامل لگن و نیز آزمایش‌های روتین، تصویربرداری از رحم و ضمائم آن، سونوگرافی و … ممکن است برای تشخیص لازم باشد اما دستیابی به یک تشخیص دقیق همیشه امکان‌پذیر نیست و اشتباه در تشخیص و افتراق دیسمنوره اولیه و ثانویه فراوان دیده می‌شود.
عوامل افزایش دهنده احتمال ابتلا به قاعدگی دردناک
- زمانی که قاعدگی یا پریود در سنین پائین‌تری شروع شده باشد
- مدت زمان پریود طولانی باشد
- زیاد بود خونریزی در دوران قاعدگی
- استعمال دخانیات
- وجود سابقه فامیلی در این بیماری
علائم قاعدگی دردناک چیست؟
قاعدگی دردناک معمولاً چند ساعت قبل یا همزمان با خونریزی شروع شده و حداکثر دو تا سه روز طول می‌کشد. کانون درد بیشتر در زیر ناف است و گاه به کمر، کشاله ران و ران‌ها نیز کشیده می‌شود. علائم دیگری مثل تهوع، استفراغ، بی‌اشتهایی، اسهال، خستگی، تحریک پذیری و گاه سردرد، میتواند وجود داشته باشد. دیسمنوره اولیه با افزایش سن و زایمان طبیعی ممکن است بهبود یابد. این بیماری احتمالاً در زنانی که مادران آنها نیز دچار این ناراحتی بوده‌اند شایع‌تر است. قاعدگی دردناک میتواند به دنبال موارد زیر نیز اتفاق افتد، ولی تشخیص آن فقط با معاینه پزشک قطعی می‌شود:
- سقط
- حاملگی نابجا
- آندومتریوز
- بیماری التهابی روده
- سندرم روده تحریک پذیر
- کیست تخمدان
- بیماری التهابی لگن
- عفونت سیستم ادراری
علت قاعدگی دردناک چیست؟
علت قاعدگی دردناک بسته به نوع اولیه یا ثانویه آن میتواند ناشی از عفونت، اختلالات هورمونی، استرس، پروستاگلاندین و … می‌باشد. به هنگام پریود، مخاط پوشاننده داخل رحم پروستاگلاندین آزاد می‌کنند. مطابق مشاهدات علت دیسمنوره اولیه پروستاگلاندین اف دو آلفا (PG-F2α) است. این پروستاگلاندین عضلات رحم را بشدت تحریک کرده و سبب انقباضات شدید عروق می‌شود. بدین دلیل یکی از درمان‌های موثر دیسمنوره اولیه تجویز داروهای مهار کننده پروستاگلاندین است. همانگونه که در بالا بیان شد این بیماری میتواند به علت سایر بیماری‌های لگنی در زنان بروز کند؛ بیماری‌هایی همچون:
- آندومتریوز
- بیماری التهابی لگنی
- کیست تخمدان
- تومور تخمدان
- تنگی یا انسداد گردن رحم
- میوم و فیبروم رحم
- پولیپ رحمی
- چسبندگی داخل رحمی
- اختلالات مادرزادی مثل رحم دو شاخ
- وجود دیواره عرضی در داخل واژن
- سندرم احتقان لگن
روش های درمان قاعدگی دردناک
برای درمان نوع اولیه این عارضه فعالیت‌های فیزیکی سبک پیشنهاد می‌گردد؛ در واقع این نوع فعالیت‌ها ملایم میتواند به کاهش درد در بیمار کمک کند. رژیم غذایی مناسب نیز به تسکین درد کمک می‌کند. خوردن غلات سبوس نگرفته، حبوبات، سبزیجات و میوه‌جات بیشتر و کم خوردن یا نخوردن نمک، کافئین و شکر در برخی زنان مفید است. استراحت و ماساژ و تکنیک‌های بیوفیدبک، برخی از تمرینات یوگا و تجویز داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند مفنامیک اسید و ایبوپروفن نیز در برخی موارد در تخفیف درد مؤثر می‌باشند. اگر بیمار از نظر جنسی فعال است، استفاده ازقرص‌های پیشگیری از حاملگی (OCP) با استروژن کم در %۹۰ موارد مؤثر خواهد بود که این روش درمان انتخابی خواهد بود.
- درمان دارویی: درمان‌های دارویی باید تحت نظر پزشک متخصص زنان و زایمان انجام شود و در صورتی که ۳ تا ۶ ماه پس از درمان‌های مذکور پاسخی مشاهده نشد، باید به دنبال علل ثانویه بود و کلیه اقدامات تشخیصی را به کار بست. خصوصاً در قاعدگی دردناکی که پس از ۲۰ سالگی بروز کند (که تقریباً همیشه از نوع ثانویه است) درمان‌های گیاهی شامل دم کرده گل گاوزبان و سنبل طیب همراه با عسل در دوران قاعدگی و پرهیز از پرخوری در این دوران پیشنهاد می‌شود.
- درمان دیسمنوره ثانویه: در این نوع از قاعدگی دردناک بهبود با درمان عامل ایجاد کننده مانند عفونت است؛ اما برخی از انواع ثانویه به درمان‌های دارویی با OCP (قرص‌های ضد حاملگی) یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDS) نیز پاسخ نسبی می‌دهند.
روش‌های کاهش درد قاعدگی دردناک
اقدامات زیر به بیمار کمک می‌کنند تا شدت علائم دیسمنوره کاهش یابند:
- به پشت دراز بکشید و یک بالش زیر زانوهای خود قرار دهید
- یک کیسه آب گرم روی شکم و یا قسمت تحتانی کمر قرار دهید
- دوش آب گرم بگیرید
- شکم خود را به آهستگی ماساژ دهید
- ورزش‌های سبک مثل راه رفتن باعث تسکین درد می‌گردند
- با نزدیک شدن دوران پریود به مقدار زیادی استراحت کنید و خود را دور از استرس نگه دارید
- از مصرف خوراکی‌های کافئین‌دار همانند قهوه خودداری کنید
- از کشیدن سیگار و نوشیدن الکل پرهیز کنید.
رژیم غذایی برای قاعدگی دردناک
با رعایت رژیم غذایی و رهنمودهای تغذیه‌‌ای ذکر شده و دریافت مکملها و گیاهان دارویی(Herbs)، میتوان درد و ناراحتی های دوران خونریزیهای قاعدگی را کاهش داد:
- روزانه ۸ الی ۹ لیوان آب بنوشید.
- مقادیر کافی کلسیم (۱۰۰۰ میلی گرم در روز) مصرف کنید.
- سعی کنید خوراکی‌هایی که حاوی اسیدهای چرب هستند را بیشتر کنید (همانند ماهی‌‌های آب سرد، آجیل، دانه‌‌های مغزدار همانند تخمه‌‌ها)
- مصرف خوراکی‌های پالایش یافته (Refined foods) همانند شکر، مواد غذایی حاوی “متیل گزانتین‌‌ها” (Methylxanthines) (از جمله قهوه و شکلات) را کاهش دهید.
- مصرف میوه و سبزیجات تازه و غلات کامل (سبوس‌‌دار) را افزایش دهید.
- دریافت منیزیوم (۴۰۰ میلی گرم در روز) و همین طور ویتامینB6 (۱۰۰میلی گرم در روز) در سراسر سیکل قاعدگی میتواند به تولید هورمون و آرامش بدن کمک کند.
- در طول خونریزیهای قاعدگی میتوان از مقادیر بیشتری از این مکملها (منیزیم تا ۶۰۰ میلی‌‌گرم در روز و ویتامین B6 تا ۳۰۰ میلی‌‌گرم در روز) استفاده کرد.
- دریافت ویتامین ای (۴۰۰ تا ۸۰۰ واحد بین‌المللی در روز) میتواند به بهبود جریان خون در عضلات رحم کمک کند.
- دریافت روغن‌های امگا ۳ میتواند به کاهش التهاب کمک کرده و تولید هورمون‌‌ها را در بدن خانم‌ها بهبود بخشد. این روغن‌‌ها در دانه‌‌های کتان، گل گاوزبان و روغن گل پامچال (Evening Rose) یافت میشوند.
- دریافت نیاسین آمید (۵۰ میلی گرم و دو بار در روز) درد را کاهش میدهد. این مکمل را از هفت روز قبل از شروع خونریزیهای قاعدگی شروع کرده و در تمام طول مدت روزهای خونریزی قاعدگی ادامه دهید. مصرف ویتامین C (۳۰۰ میلی گرم در روز) به طور همزمان میتواند به افزایش اثرات نیاسین آمید کمک کند.
سخن آخر
نتایج تحقیقات انجام شده نشان میدهد که تشکیل سنگ کیسه صفرا (Chole Lithasis) در زنان مُسن تر، مادران شیرده و زنان دچار “دیسمنوره” که سابقه مادری(ارثی) مثبتی از نظر سنگ‌‌های صفراوی علامت‌دار دارند، شایع تر است.
