نویسنده: مهدیه منصوری
بروزرسانی: ۲۲ مرداد ۱۴۰۱
ستاره | سرویس سلامت – پردنیزولون نوعی داروی استروئیدی است که برای درمان برخی شرایط پزشکی از جمله آرتروز، آلرژی و مشکلات تنفسی مورد استفاده قرار می گیرد. این دارو ضمن اثرات درمانی، قادر است بر نحوه واکنش بدن به انسولین یعنی هورمون تنظیم‌کننده سطح قند خون، تأثیر بگذارد. در نتیجه، افراد مبتلا به دیابت یا کسانی که در معرض خطر آن هستند، باید در مصرف آن احتیاط کنند. در این مقاله به بررسی ارتباط بین پردنیزولون و دیابت می‌پردازیم و با معرفی برخی اقدامات کاربردی، مصرف کننده را در مدیریت خطر راهنمایی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
استروئیدها و سطح قند خون
زمانی که سطح قند خون زیاد باشد، لوزالمعده انسولین ترشح کرده و آن را به کبد می فرستد. پردنیزولون و سایر داروهای استروئیدی با مقاوم کردن کبد در برابر انسولین، سطح قند خون را افزایش می‌دهند.
واکنش بدن به انسولین یا مشکل در تولید انسولین توسط لوزالمعده، دیابت را ایجاد می‌کند. هنگامی که سطح قند خون بالاست، لوزالمعده انسولین ترشح کرده و آن را به کبد می‌فرستد. ورود انسولین به کبد، میزان قندی که این اندام به‌طور معمول به عنوان غذای سلول‌ها آزاد می‌کند را کاهش می‌دهد؛ در عوض قند مستقیماً با جریان خون وارد سلول‌ها می‌شود و این فرایند غلظت قند خون را کاهش می‌دهد.
استروئیدها حساسیت کبد به انسولین را کاهش داده و این ماده‌ی ضد قند خون را بی‌اثر می‌کنند؛ در نتیجه لوزالمعده دیگر قادر به ترشح این هورمون نخواهد بود. در این شرایط دیگر فرقی نمی‌کند که انسولین طبیعی بدن باشد یا شخص آن را تزریق کرده باشد، بدن نسبت به انسولین بی‌تفاوت شده و این هورمون دیگر اثری نخواهد داشت. پزشکان از این بیماری به عنوان دیابت ناشی از استروئید یاد می‌کنند.
دیابت ناشی از استروئید
دیابت شرایطی است که در آن سطح قند خون به طور مداوم زیاد می‌شود. دو نوع اصلی دیابت عبارت‌اند از:
- دیابت نوع یک، که در آن لوزالمعده هیچ انسولینی تولید نمی‌کند.
- دیابت نوع دو، که در آن لوزالمعده به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند یا سلول‌ها نسبت به گردش انسولین در بدن واکنش نشان نمی‌دهند.
دیابت ناشی از استروئید شبیه دیابت نوع دو است، زیرا سلول‌ها به انسولین واکنش مناسبی نشان نمی‌دهند. این نوع دیابت باید بلافاصله پس از تشخیص درمان شود. از طرف دیگر دیابت نوع یک و دو شرایط مادام‌العمری هستند که نیاز به مدیریت مداوم دارند.
علائم دیابت ناشی از استروئید
علائم دیابت ناشی از استروئید همان علائم دیابت نوع یک، دو و دیابت بارداری است که برخی از خانم‌ها در دوران بارداری آن را تجربه می‌کنند. این علائم عبارت‌اند از:
- خشکی دهان
- تشنگی
- احساس خستگی
- کاهش وزن ناخواسته
- تکرر ادرار
- دید تار
- اسهال و استفراغ
- خارش و خشکی پوست
- سوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها
گاهی علی‌رغم سطح بسیار بالای قند خون، فرد هیچ کدام از این علائم را تجربه نمی‌کند؛ به همین دلیل، افراد پس از شروع دوره استفاده از استروئیدها باید مرتباً میزان قند خون خود را کنترل کنند.
درمان دیابت ناشی از استروئید
مانند سایر انواع دیابت، فرد مبتلا به دیابت ناشی از استروئید نیز باید برای بهبود و کنترل قند خون بالای خود شیوه زندگی را تغییر دهد. این تغییرات شامل رژیم غذایی سالم و متعادل و ورزش منظم است. هنگامی که استروئیدها دیابت را تحریک می‌کنند، قند خون معمولاً طی یک تا دو روز بعد از شروع دوره درمانی استروئید، افزایش می‌یابد. اگر فرد استروئید را هنگام صبح مصرف کند، قند خون معمولاً تا بعد از ظهر یا عصر افزایش می‌یابد.
سطح قند خون باید یک تا دو روز پس از اتمام درمان با استروئید، به سطح قبلی خود بازگردد. با این وجود، ممکن است در نتیجه برخی از درمان‌های استروئیدی، افراد به دیابت نوع دوم مبتلا شده و به درمان مناسب با داروهای خوراکی یا انسولین نیاز داشته باشد. برای آشنایی با بهترین قرص برای کنترل دیابت، این مطلب را در ستاره مطالعه کنید.
عوامل خطرساز دیابت استروئیدی
خطر ابتلا به دیابت نوع دو ناشی از استروئید در افرادی که مقادیر زیادی استروئید مصرف می‌کنند، در دراز مدت افزایش می‌یابد. سایر عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع دو عبارت‌اند از:
- سن بالای چهل و پنج سال
- اضافه وزن
- زمینه‌ی خانوادگی و ژنی مرتبط با دیابت نوع دو
- سابقه‌ی شخصی دیابت بارداری
- اختلال در سازگاری با گلوکز
پیشنهاد می‌کنیم مطالب زیر را در ستاره مطالعه کنید:
مصرف پردنیزولون و دیابت استروئیدی
برای افرادی که از شرایط خاص رنج می برند، چاره ای جز مصرف پردنیزولون و سایر استروئیدها وجود ندارد. این داروها بهترین فرصت بهبودی یا تسکین درد برای شخص مبتلا به دیابت هستند.
پیش از شروع دوره مصرف پردنیزولون یا داروهای مشابه، اقدامات زیر را انجام دهید:
- در صورت ابتلا به دیابت پزشک را مطلع کنید تا با بررسی وضعیت قند خون شما، بهترین داروی ممکن را تجویز کند.
- میزان قند خون را مدام بررسی کنید. کارشناسان توصیه می‌کنند این کار را حداقل ۴ بار در روز انجام دهید.
- با توجه به میزان قند خون و توصیه پزشک، دوز انسولین یا داروی خوراکی را افزایش دهید.
- ادرار یا کتون‌های خون را کنترل کنید.
- اگر سطح قند خون به هنگام مصرف استروئید بیش از حد افزایش می‌یابد، فوراً به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا احتمالاً دوز انسولین یا داروهای خوراکی برای پایین آوردن سطح گلوکز خون به اندازه کافی بالا نیست.
- همیشه قرص‌های گلوکز، آب‌میوه یا آب نبات همراه خود داشته باشید تا در صورت افت قند خون مصرف کنید.
هنگامی که فرد به تدریج میزان مصرف استروئیدها را کاهش می‌دهد، باید متقابلاً دوز انسولین یا داروهای خوراکی را نیز کاهش دهد تا این دو با هم هماهنگ شوند و قند خون به حالت عادی بازگردد. هرگز به طور ناگهانی مصرف استروئیدها را متوقف نکنید؛ این کار می‌تواند باعث ابتلا به بیماری‌های جدی شود.
تداخلات دارویی احتمالی
افراد مبتلا به دیابت معمولاً برای تسکین سایر مشکلات سلامتی نیز به مصرف دارو نیاز دارند و باید توجه داشت که انسولین می‌تواند با هر دارویی تداخل داشته باشد. رایج‌ترین داروهای خوراکی که برای درمان دیابت مصرف می‌شود، هیپوگلیسمی خوراکی نام دارد. این داروها عبارت‌اند از:
- متفورمین (گلوکوفاژ)
- مهار کننده‌های آلفا گلوکوزیداز، مانند آکاربوز
- سولفونیلاورهها، مانند گلیبورید
- مگلیتینیدها، مانند رپاگلینید
- تیازولیدین دیون‌ها، مانند روزیگلیتازون
همه این داروها می‌توانند با دیگر داروهای مصرفی تداخل داشته باشند؛ از این رو مصرف کننده می‌بایست نسبت به آن‌ها بویژه سولفونیلاورهها، متفورمین و تیازولیدین دیون احتیاط بیشتری داشته باشد؛ به خصوص زمانی که آن‌ها را برای معالجه شرایط زیر استفاده می‌کند:
- نارسایی کبد
- بیماری‌های قلبی و عروقی
- بیماری‌های کلیوی
اگر فردی با تغییر در شیوه زندگی یا داروهای خوراکی بهبود نیابد، ممکن است پزشک انسولین درمانی را به منظور درمان دیابت ناشی از استروئید توصیه کند. داروهایی که با انسولین تداخل دارند، عبارت‌اند از:
- مهارکننده‌های آنزیم ACE (مانند قرص کاپتوپریل)
- آسپیرین
- مسدودکننده‌های بتا
- استروئیدها
- استروژن‌ها
- داروهای کم‌کاری تیروئید
- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
- نیاسین (ویتامین ب۳)
- داروهای ضدبارداری خوراکی
- آنتی‌بیوتیک‌های سولفا
برای آشنایی با نحوه تزریق انسولین، به این مطلب در ستاره مراجعه کنید.
کلام آخر
مصرف طولانی مدت پردنیزولون می‌تواند احتمال ابتلا به دیابت را در افراد مستعد دیابت افزایش دهد. هرچه دوز مصرف پردنیزولون بیشتر باشد، احتمال افزایش سطح قند خون نیز بیشتر خواهد بود. همچنین چاقی و پیش زمینه ژنتیکی نیز فرد را بیش از پیش در معرض خطر قرار خواهد داد؛ از این رو اگر مستعد دیابت هستید و کم و بیش علائم آن را در خود احساس می‌کنید، پیش از شروع مصرف پردنیزولون حتما با پزشک مشورت کنید. در پایان پیشنهاد می‌کنیم با راه‌های خانگی درمان دیابت نیز آشنا شوید.
اگر این مطلب برای شما مفید بود یا اطلاعات بیشتری در این زمینه دارید، خواهشمندیم نظرات و تجربیات خود را با ما و همراهان ستاره به اشتراک بگذارید. از همراهی شما سپاس‌گزاریم.
برگرفته از: medicalnewstoday
