نویسنده: ابوالفضل ناظمی
بروزرسانی: ۱۱ آذر ۱۴۰۲
ستاره | سرویس مذهبی – شاید هنگام شنیدن نام “مرگ” به این فکر کنیم که زمان مرگ تنها یک حالت داشته و برای همه یکسان است، اما خداوند برای زمان مرگ و طول عمر انسان، تفاوت‌هایی قائل شده است. در متون مذهبی به واژه های اجل مسمی و اجل معلق برمی‌خوریم که شاید برای همه ما این سوال پیش آید که تفاوت اجل معلق و اجل مسمی در چیست؟ در این مقاله می‌خواهیم ببینیم هرکدام به چه معنی بوده و چه تفاوت‌هایی با هم دارند.
اجل مسمی
عبارت اَجَل مُسَمَّی در قرآن به کار رفته است: «هُوَ الَّذِى خَلَقَکُم مِّن طِینٍ ثُمَّ قَضىَ أَجَلًا وَ أَجَلٌ مُّسَمًّى عِندَهُ» (سوره انعام آیه ۲)؛ او کسى است که شما را از گِل آفرید؛ آنگاه اجلى مقرر کرد و اجل معین پیش اوست. درخصوص معنای اجل مسمی در این‌گونه آیات، دیدگاه‌های مختلفی میان مفسران شکل گرفته است که در زیر به آن می‌پردازیم:
- گروهی می‌گویند منظور از آن، دوره زمانی زندگی انسان، از زمان مرگ تا آغاز قیامت است؛ درمقابل دوره زندگی انسان در دنیا، که اجل غیرمسمی است.
- برخی اجل مسمی را همان جهان آخرت می‌دانند.
- دیدگاه بعضی این است که منظور از اجل مسمی پایان عمر انسان‌هایی است که هنوز زنده‌اند؛ در مقابلِ کسانی که مرده‌اند.
- برخی بر این باورند که معنای اجل مسمی، مرگ انسان به طور کلی است.
- به باور علامه طباطبایی، اجل مسمی و اجل غیرمسمی یا معلَّق هر دو به‌معنای زمان پایان زندگی انسان است؛ با این تفاوت که اجل مسمی زمانی است که انسان قطعاً در آن زمان می‌میرد و تنها خدا به زمان آن علم دارد؛ اما اجل معلق زمان مرگ هر انسان بر اساس شرایط جسمی او است که ممکن است با توجه به عوامل خارجی، کم یا زیاد شود.
اجل معلق
همان‌طور که گفتیم مرگی که تأخیر بردار نیست، اجل مسمّی نامیده می‌شود. اما مرگی که در اثر بعضی حوادث یا بیماری‌ها به وجود می‌آید، و یا بر عکس، در اثر برخی عوامل که ذکر خواهد شد، به تعویق می‌افتد، اجل معلّق نامگذاری شده است. به عبارت دیگر اجل معلق یا مشروط، سر رسیدی است که قابل تغییر و دگرگونی است و بر اثر اعمال نادرست انسان ممکن است بسیار جلو بیفتد که عذاب‌های الهی یکی از آن‌هاست و بر عکس بر اثر تقوا و نیکوکاری و تدبیر ممکن است بسیار عقب بیفتد.
با توجه به آنچه گفته شد، هر موجود زنده‌ای به حسب طبیعت و استعداد جسمى خود، اگر مانعی در ادامه حیات وی رخ ندهد، تا مدّت معیّنى که پایان عمر طبیعی او است، زنده می‌ماند و حیات وی به گونه طبیعى پایان می‌یابد؛ در غیر این صورت به خاطر اجل معلق از دنیا خواهد رفت.
تفاوت اجل معلق و اجل مسمی
به باور علامه طباطبایی، تفاوت اجل معلق و اجل مسمی این است که اجل مسمی حتمی است و در آن تغییر و دگرگونی حاصل نمی‌شود. همچنین بر اساس آیات قرآن، زمان اجل مسمی را تنها خداوند می‌داند. اما در زمان اجل معلق می‌تواند تغییر ایجاد شود.
برخی عوامل مؤثر در جابجایی اجل معلق طبق آیات و روایات عبارت هستند از:
این موارد زمان اجل معلق را به تأخیر می‌اندازند و در مقابل، برخی از گناهان تأثیر عکس داشته و اجل را جلو می اندازند.
در قالب مثال برای تفاوت اجل مسمی و معلق می‌توان به این صورت بیان کرد که اگر فانوسى را که در مخزن آن مقدارى نفت وجود دارد، روشن کنیم دو نوع خاموشى براى آن متصور است:
- یکى آن که آن قدر روشن باشد تا نفت آن تمام شود و به طور طبیعى خاموش گردد.
- دوم آن که قبل از تمام شدن نفت، کسى آن را خاموش کند یا فانوس بر زمین افتد یا در اثر باد خاموش شود.
حالت اول معادل اجل مسمی و حالت دوم معادل اجل معلق است.
سخن آخر
همه حوادث و پدیده‌هاى جهان، از جمله مرگ، مطابق اراده خداوند و قضا و قدر الهی انجام مى‌شود. قضا و قدر الهى نیز به این تعلق گرفته که هر موجود و پدیده‌اى از راه علل و اسباب خاص خودش به وجود بیاید یا از بین برود و مرگ نیز از این قاعده مستثنی نیست. اعمال و رفتار انسان نیز، خود یکى از اسباب علل این عالم و جزئى از قضا و قدر الهى است که در بسیارى از حوادث و پدیده‌هاى عالم، نقش فاعلى به خود مى‌گیرد؛ در مورد مرگ نیز، همان‌طور که گفته شد، رفتار انسان در اجل معلق تأثیرگذار است. برای کسب دانش بیشتر در این زمینه، پیشنهاد می‌کنیم مطلب «قضا و قدر و نقش اختیار انسان در تعیین سرنوشت» را در ستاره مطالعه کنید.
نظر شما چیست؟ آیا با مفهوم این دو اجل آشنا بودید؟ به نظر شما چه کارهایی اجل معلق را به تعویق می‌اندازد؟ لطفا نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
