خواص گیاه استبرق در درمان بیماری‌ها + موارد احتیاطی و منع مصرف

ستاره | سرویس خواص شناسی – استبرق (Milkweed) نوعی گیاه دارویی پرفایده است که به دلیل استفاده‌های گوناگون دارویی، در کتب طب سنتی آن را اسقلبیوس (خدای شفای یونان) نامیده‌اند. درمان نیش عقرب و مار با کمک برگ این گیاه و کمک به درمان بیماری‌های کبدی، زخم، کورک و … توسط شیره آن، از مهم‌ترین خواص درمانی گیاه استبرق در طب سنتی است. در ادامه با خواص گیاه استبرق در درمان بیماری‌ها، عوارض جانبی و موارد منع مصرف آن آشنا شوید.

خواص گیاه استبرق (طبیعت و خواص درمانی)

طبیعت برگ و شاخه‌های گیاه استبرق گرم و خشک است. مهمترین خواص درمانی این گیاه عبارتند از:

۱. درمان نیش عقرب و مار

یکی از شناخته شده‌ترین خواص گیاه استبرق استفاده از برگ، لاتکس و ریشه‌های آن برای درمان نیش عقرب و مار است. همچنین از این گیاه در طب سنتی برای کاهش ورم زنبور نیز استفاده می‌‍ شود.

۲. درمان اسهال خونی

گیاه استبرق در طب سنتی برای درمان اسهال خونی و مشکلات سوء هاضمه کاربرد دارد. ریشه تلخ استبرق خلط‌آور، ضد نفخ، ادرارآور و معرق مقوی و دارای اثر قی‌آور شدید است.

۳. درمان جذام، زخم و کورک

در قدیم از شیره این گیاه برای کمک به درمان بیماری جذام، التیام زخم‌ها و درمان کورک استفاده می‌شده است. همچنین از ریشه‌های پودر شده استبرق ضمادی تهیه می‌کردند که در درمان ورم، سوختگی، زخم‌ها، سستی اندام بدن و … کاربرد داشته است.

۴. درمان بیماری‌های کبدی

کمک به درمان و رفع ناراحتی‌های کبد از دیگر خواص گیاه استبرق در طب سنتی است.

۵. کمک به درمان بیماری‌های جلدی

از ریشه این گیاه در طب هندی برای درمان جذام و بیماری‌های جلدی مثل سودا و سفلیس استفاده می‌شود. همچنین شیرابه شیری رنگ آن در بعضی نواحی هند برای درمان روی تومور و التهاب‌ها قرار داده می‌شود.

۶. درمان میخچه و زگیل

متخصصان طب سنتی در مناطق جنوبی کشورمان از این گیاه برای درمان میخچه و زگیل به صورت موضعی استفاده می‌کنند. همچنین کمک به بهبود التهابات پوستی، اگزما، رفع لک‌های صورت، فروکش کردن جوش‌ها و بهبود ترک پا از دیگر کاربرد‌های درمانی استبرق است.

۷. درمان سرفه‌های سخت

کمک به بهبود سرفه‌های سخت، بیماری آسم، گوش‌درد و … از فواید درمانی این درخت کویری است.

میزان و طریقه مصرف استبرق

مقدار مصرف استبرق در قسمت‌های مختلف آن به این شرح است:

• شیره: نیم تا یک قطره
• ریشه: ۲۴ تا ۶۰ گرم
• گل: ۱۲ تا ۲۴ گرم

مصرف این گیاه حتما باید با نظر متخصص طب سنتی مصرف شود. استبرق به صورت موضعی، تزریقی و خوراکی استفاده می‌شود.

مضرات گیاه استبرق (موارد احتیاطی و منع مصرف)

با وجود گسترده بودن خواص گیاه استبرق، زیاده‌روی در مصرف آن و استفاده بدون نظر پزشک متخصص طب سنتی، عوارض جانبی زیادی به همراه دارد. تمامی اعضای این درخت سمی است و به خصوص استفاده از شیرابه آن پوست را زخم می‌کند و حتی در برخی منابع آمده است خوابیدن زیر گونه‌هایی از این درخت خطرناک است، همچنین اگر کرک‌های این گیاه به چشم برسد باعث اختلال در بینایی می‌شود.
استفاده از این گیاه برای زنان باردار، مادران شیرده، سالمندان بالای ۶۰ سال، بیماران کلیوی و کودکان کمتر از ۱۲ سال به جز مصرف موضعی مضر است و باید با احتیاط صورت گیرد.

گیاه شناسی استبرق

استبرق گیاهی دارویی – صنعتی است که با نام‌های جیوه درخت، درخت زهرناک، خرگ، اکرس، مدار، اسقلبیوس و عشار نیز شناخته می‌شود. این گیاه دائمی همیشه سبز با ارتفاع ۷۵ سانتیمتر تا ۳ متر است. تنه و شاخه‌های این درخت پیچ‌خورده، گره‌دار، کمی قرمز رنگ و پوسیده از کرک‌های سفید است و برگ‌ها تقریبا چرمی، تخم مرغی شکل، کمی پهن، ضخیم، متمایل به رنگ آبی، پوشیده از کرک سفید و بدون دمبرگ هستند.
این درخت گل‌های بدون بو و صورتی مایل به بنفش نیز دارد که از تیر ماه تا اوایل شهریور روی شاخه‌ها ظاهر شده و بسیار در جذب حشرات موثرند. میوه این درخت برگشته و شکم‌دار، فولیکول، متورم و تخم مرغی شکل است که هنگام رسیدن از وسط شکافته می‌شود. بذر استبرق نیز قهوه‌ای، پرزدار با مو‌های سفیدرنگ است. استبرق بومی مناطق بیابانی، گرم و خشک است و در کشور ما در جنوب خراسان، سیستان و بلوچستان، ایرانشهر، چابهار، جنوب کرمان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان می‌روید.

در صورتی که برگ‌ها یا ساقه استبرق قطع شود، شیره‌ای سفید رنگ از آن خارج می‌شود. به طورکلی تمام قسمت‌های این درخت دارای شیرابه‌ای حاوی آلکالوئیدها؛ لاتکس یا کائوچو و چندین ترکیب پیچیده دیگر مانند کاردنولید است که از ریشه، برگ و شیرابه این گیاه در طب سنتی برای مصارف دارویی استفاده می‌شود.
جالب است بدانید از گیاه استبرق می‌توان محصولی لطیف‌تر از ابریشم به دست آورد. ابریشم این گیاه کویری بسیار لطیف، سفید و با کیفیت است و در کشور ما از گذشته، در استان خوزستان برای تولید ابریشم کاربرد داشته است. رشته‌های ابریشمی گیاهی استبرق توخالی هستند و به دلیل مومی که به دورشان پیچیده شده، دارای کیفیت عایق خوبی حتی با کیفیت‌تر از پر جوجه پرندگان هستند! علاوه بر این از استبرق می‌توان در ساخت کاغذ، کائچو و در مواردی خاص علوفه استفاده کرد.

سخن پایانی

در صورتی که به آشنایی بیشتر با انواع گیاهان دارویی برای کاشت و پرورش آن ها علاقه‌مندید معرفی و نحوه کاشت گیاهان دارویی گران قیمت را در مجله ستاره بخوانید.

برگرفته از: کتاب دائره المعارف گیاهان دارویی