۸ خرداد؛ روز بین‌المللی حافظان صلح ملل متحد

ستاره | سرویس عمومی – نیروهای حافط صلح سازمان ملل یا همان کلاه آبی‌ها نیرویی متشکل از واحد های نظامی است که به منظور ترک مخاصمه بین دو نیروی نظامی درگیر چه داخلی و چه بین کشوری قرار می‌گیرند تا در جایی دیگر مشکل از طریق دیپلماسی و سیاسی حل گردد. این نیروها به درخواست طرفین درگیر از طرف سازمان ملل اعزام می شوند. تصمیم گیری برای اعزام کلاه آبی‌ها به عهده شورای امنیت سازمان ملل می باشد که از طریق دبیر کل سازمان ملل متحد هدایت می‌گردد.

روز بین‌المللی حافظان صلح ملل متحد

تاریخچه روز بین‌المللی حافظان صلح ملل متحد

در ۱۱ دسامبر سال ۲۰۰۲ میلادی، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در طی قطعنامه ۱۲۹/۵۷ و با درخواست دولت و سازمان حافظان صلح اوکراین، روز  ۲۹ می ماه را به عنوان روز بین المللی حافظان صلح ملل متحد برگزید.

روز ۲۹ ماه می، یادآور سالگرد تاسیس «سازمان نظارت بر آتش بس سازمان ملل متحد» در سال۱۹۴۸ برای نظارت بر آتش بس جنگ اعراب و اسرائیل به عنوان نخستین ماموریت حفظ صلح این سازمان است.

طبق آمارهای ارائه شده از سوی سازمان ملل از سال ۱۹۴۸ تا ۲۰۱۵ میلادی، ۳ هزار و ۳۵۸ نظامی، پلیس و افراد غیرنظامی برای حفظ صلح امنیت بین المللی جان خود را از دست داده‌اند.

شعار سال‌های گذشته سازمان ملل به مناسبت این روز جهانی عبارت بود از:

در حال حاضر ۱۲۵ هزار زن و مرد در  ۱۶  ماموریت حفظ صلح بین المللی سازمان ملل مشارکت می کنند.

تعریفی از روز بین‌المللی حافظان صلح ملل متحد

عملیات حفظ صلح سازمان ملل متحد که به وسیلهٔ اداره عملیات حفظ صلح (به انگلیسی: Department of Peacekeeping Operations یا DPKO) صورت می‌گیرد، ابزاری ویژه و کاربردی برای کمک به حفظ صلح و امنیت و پایداری آن در جامعهٔ بین‌المللی است. نیروهای حافظ صلح می‌کوشند از طریق برقراری صلح و روش‌های مسالمت‌آمیز به خشونت‌ها و درگیری‌های ایجاد شده در داخل یک کشور یا میان دو کشور درگیر خاتمه دهند. عملیات حفظ صلح با ایجاد یا اعادهٔ صلح متفاوت است.
منشور ملل متحد مسئولیت اجرای عملیات حفظ صلح (اقدامات جمعی و غیر قهری برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی) را بر عهدهٔ شورای امنیت سازمان ملل متحدگذاشته‌است. به همین دلیل جامعهٔ بین‌المللی به هنگام بروز مخاصمات بین‌المللی یا غیر بین‌المللی از شورای امنیت انتظار اجرای عملیات حفظ صلح را دارد. نیروهای حافظ صلح سازمان ملل متحد، موسوم به کلاه آبی‌ها از نیروهای بسیاری، متشکل از نیروهای نظامی (سربازان، افسران پلیس) و نیروهای غیرنظامی ایجاد شده‌است. به گروه‌های غیرنظامی شرکت‌کننده در عملیات حفظ صلح «گروه ناظر» یا «هیئت نظارت» و به نیروهای نظامی شرکت‌کننده «نیروهای پاسدار صلح» می‌گویند. نخستین هیئت‌های نظارت سازمان ملل متحد جهت عملیات حفظ صلح، سازمان نظارت بر آتش‌بس ملل متحد در خاورمیانه (۱۹۴۸) و گروه ناظر نظامی ملل متحد در هند و پاکستان (۱۹۴۹) بودند و نخستین حضور نیروهای پاسدار صلح به عملیات نیروی فوری سازمان ملل (UNEF) در بحران کانال سوئز ۱۹۵۶ مربوط می‌شود.

افراد نظامی و غیرنظامی شرکت‌کننده در عملیات حفظ صلح در طول عملیات از مصونیت‌ها و مزایای مقرر در مواد ۱۰۴ و ۱۰۵ منشور برخوردار هستند. نیروهای حافظ صلح سازمان ملل متحد در ۱۹۸۸ جایزهٔ نوبل صلح را دریافت کردند. سازمان ملل متحد نیرو و ارتش نظامی مخصوص به خود را ندارد و اجرای عملیات حفظ صلح تحت پرچم این سازمان، به مشارکت داوطلبانهٔ کشورهای عضو سازمان ملل وابسته‌است. به عنوان مثال در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۱، ۱۱۴ کشور از نیروهای سازمان ملل با مجوز شورای امنیت و تحت نظارت دبیرکل در عملیات حفظ صلح شرکت کردند. در طول ۲ دههٔ اخیر عملیات‌های حفظ صلح سازمان ملل به‌طور فزاینده‌ای افزایش یافته‌است. در حال حاضر ۱۶ عملیات حفظ صلح در ۴ قارهٔ جهان در حال انجام است.

 ویژگی‌های نیروهای حافظ صلح سازمان ملل:

بین المللی بودن این نیروها

نیروهای حافظ صلح سازمان ملل از خصیصه بینالمللی بودن برخوردار است به این معنی که افراد تشکیلدهنده آن از کشورهای مختلف میباشند اما باوجود خصیصه چندملیتی خود، بهعنوان واحدهای نظامی منسجم و کارآمد، عمل میکنند.

بی طرفی

نیروهای حافظ صلح باید بیطرفی خود را در مناقشه موجود حفظ کنند، درواقع اعزام آنها باهدف برقراری صلح است اگر قرار باشد آنها بیطرفی خود را نقض کنند نه تنها امکان شروع مجدد درگیری وجود دارد بلکه ممکن است اهداف سازمان را نیز زیر سؤال ببرد.

عدم استفاده از زور

نظر به ماهیت غیر قهری و مسالمت آمیز، نیروهای حافظ صلح صرفاً به منظور دفاع از خود و به عنوان آخرین راه چاره، مجاز به استفاده از زور هستند. سلاح اصلی نیروهای حافظ صلح، صرف حضور آنها در منطقه است و تأثیر و کارایی آن به ابعاد نیرو و قدرت سلاح آن بستگی ندارد، در واقع سلاح‌های در اختیار این نیرو‌ها از نوع سبک است که در دفاع از خود مورداستفاده قرار می‌گیرد. دفاع از خود به صورت مقاومت در برابر استفاده از زور به منظور بازداشتن نیرو از انجام وظایفش به موجب حکم مأموریت مصوب از سوی شورای امنیت تعریف شده است.

وظایف نیروهای حافظ صلح سازمان ملل

• نظارت بر آتش بس و ترک مخاصمه: نیروهای حافظ صلح بعد از ترک مخاصمه فعال وارد منطقه می‌شوند و بر آتش بس نظارت دارند.
• نظارت و مراقبت بر عقب نشینی نیروهای متخاصم: هر از چند گاهی عقب نشینی نیروهای متخاصم نقض می‌شود که این از وظایف این نیروها است که از این موضوع جلوگیری کرده و در صورت لزوم اقدامات لازم را انجام دهد.
• کنترل مرزها: اگرچه انجام مأموریت‌هایی چون نظارت بر آتش بس با عقب نشینی نیروها، جداسازی نیروهای متخاصم و حائل شدن میان آنها با وظایف مربوط به کنترل مرزها، بی ارتباط نیست اما در اینجا منظور از کنترل مرزها، نظارت و مراقبت در مورد عدم نفوذ غیرقانونی افراد مسلح یا مهمات از مرزها به خاک یک کشور است.
• جداسازی نیروهای متخاصم و حائل شدن بین آنها: این مسئله می‌تواند از درگیری مجدد نیروهای متخاصم جلوگیری کند.
• نظارت بر مبادله اسرای جنگی

البته این نیروها از وظایف شبه قضایی و بشردوستانه نیز برخوردارند. لازم به ذکر است که در طول چند سال اخیر، بارها گزارش‌هایی مبنی بر سو استفاده نیروهای حافظ صلح از مردم آسیب پذیر مناطق تحت کنترل(مانند سو استفاده جنسی از زنان و کودکان) منتشر شده است.

هدف از بزرگداشت روز بین‌المللی حافظان صلح ملل متحد

 روز بین المللی حافظان صلح ملل متحد که در ۲۹ می ماه هر سال در سراسر جهان برگزار می شود، بهانه‌ای است برای توجه و تقدیر از زنان و مردانی که سازمان ملل متحد را در ماموریت حفظ صلح و امنیت بین المللی همراهی می‌کنند. همچنین این روز گرامی‌داشت انسان هایی است که در راه حفظ صلح و امنیت بین المللی جان خود را از دست داده‌اند.