نویسنده: زهرا روشنایی
بروزرسانی: ۱۱ آذر ۱۴۰۲
ستاره | سرویس عمومی- آیا برای شروع دوره حجمی بدنسازی با نکات کلیدی و زیر و بم آن آشنا هستید؟ اگر شما نیز قصد دارید توده‌ی قابل قبولی از عضلات در بدن خود ایجاد کنید، باید با رژیم غذایی مناسب مربوط به این دوره و حرکات ورزشی موثر و زود بازده، برای رسیدن به هدف خود آشنا باشید. در این مطلب قصد داریم بطور جامع شما را با نکات مربوط به دوره حجمی بدنسازی آشنا کنیم، با ما همراه باشید.
دوره حجمی بدنسازی چیست؟
در ابتدا باید تعریف مشخصی ازدوره حجمی بدنسازی داشته باشیم. منظور از دوره حجم، انباشت آب و چربی و مقدار کمی عضله نیست؛ در واقع در دوره حجم صرفا نباید معیار پیشرفت عدد روی ترازو باشد. باید بدانید که فرایند عضله سازی فرایندی زمان بر است. اولین چیزی که در حجم گیری تمیز (clean bulking) باید مد نظر داشته باشید این است که این کار به صبر زیادی نیاز دارد و نتایج در دراز مدت نمایان می شوند.
دوره حجم گیری بدنسازان معمولا در فصل زمستان است. زیرا در زمستان بدن با لباس‌های ضخیم پوشیده می‌شود و بالا رفتن درصد چربی نامحسوس است. شاید از خود بپرسید مگر در زمان حجم گیری بدن به اصطلاح چرب می‌شود؟! جواب سوال این است که بله! چرب شدن در زمان حجم گیری تقریبا امری اجتناب ناپذیر است (مگر در تیپ بدنی که ذاتا لاغر اندام هستند) که بی احتیاطی شما در تغذیه و تمرین ناکافی می‌تواند وضع را بدتر کند.
با شروع دوره حجم باید در نوع سبک زندگی خود مثل غذا خوردن، خوابیدن، ورزش و مکمل‌های غذایی و… تغییراتی ایجاد کنید. تغذیه شما تعیین کننده شکل بدن شماست! در درجه اول به تغذیه توجه کنید.
برنامه تغذیه ای مناسب برای دوره حجمی
۱. پروتئین
شما باید روزانه به ازای هر کیلو از وزن بدنتان دو گرم پروتئین مصرف کنید. منابع پروتئین با کیفیت شامل سفیده تخم مرغ، تخم مرغ کامل، گوشت قرمز، گوشت سفید و… هستند. بطور مثال سینه مرغ به ازای هر ١٠٠ گرم ٢٠ تا ٢٥ گرم پروتئین دارد و هر تخم مرغ کامل دارای ۶ گرم پروتئین است.
۲. کربوهیدرات
همچنین شما باید به ازای هر کیلوگرم از وزنتان حدود ٤ گرم کربوهیدرات با کیفیت مصرف کنید؛ منابع با کیفیت کربوهیدرات شامل جو دوسر، برنج، سیب زمینی و ماکارونی می‌باشد.
۳. هورمون تستوسترون
٣ هورمونی که توسط بدن تولید شده و باعث افزایش حجم عضلات می‌شوند عبارتند از هورمون رشد، انسولین و تستوسترون! در این میان باید برای افزایش هورمون تستوسترون از چربی‌های مفید استفاده کنید. ٢٠ درصد از کالری شما باید از چربی تامین شود. بهترین چربی‌ها چربی‌های حیوانی و امگا ٣ هستند. چربی‌های امگا ٦ (روغن‌های نباتی) باعث ایجاد التهاب و بیماری در بدن شما می‌شود.
۴. افزیش تعداد وعده‌های غذایی
سعی کنید وعده‌های غذاییتان را به ٦ تا ٨ وعده تقسیم کنید. این کار باعث جلوگیری از نوسان قند خون در طول روز شده و مواد مغذی مورد نیاز بدن، به صورت مداوم تامین می‌شود و بدن به در دسترس بودن غذا اطمینان می‌کند. در نتیجه شما در تمام اوقات مشغول عضله سازی هستید سعی کنید. در هر وعده بیش از ٤٠ گرم پروتئین مصرف نکنید.
۵. مصرف سبزیجات
نوشیدن آب در طول تمرین و در طول روز را فراموش نکنید. سعی کنید روزانه بین ۳ تا ۴ لیتر آب مصرف کنید. اگر می‌خواهید بدانید در طول روز به مقدار کافی آب می‌خورید یا نه، به رنگ ادرارتان توجه کنید؛ هر چه رنگ ادرار شما متمایل به بیرنگی باشد یعنی به مقدار کافی آب مصرف می‌کنید.
۶. مصرف ویتامین‌ها
در دوره حجمی بدنسازی، ویتامین‌ها نقش ضروری در رژیم غذایی بازی می‌کنند مهمترین آن‌ها ویتامین‌های گروه ب هستند که روزانه با رژیم غذایی و مولتی ویتامین‌ها قابل تامین هستند.
۷. خواب کافی
شاید شنیده باشید که عضلات در زمان استراحت ساخته می‌شوند و نه تمرین، با تمرین شما آسیب‌های میکروسکوپی به عضلات وارد می‌کنید که در زمان استراحت قوی‌تر و بزرگتر از قبل بازسازی می‌شوند. برای تعدیل و جلوگیری از اختلال در پروسه ریکاوری باید الزاما ٨ ساعت خواب شبانه داشته باشید.
تمرین مناسب در دوره حجمی
متد‌های تمرینی مختلفی برای افزایش عضلات در دوره حجمی بدنسازی وجود دارد؛ بطوری که در زمانی که شما در حال خواندن این مطلب هستید، تعداد زیادی از سیستم‌های تمرینی در حال ایجاد و معرفی در مجلات بدنسازی هستند. اما ما در اینجا و در ادامه تنها به تعدادی از سیستم‌های تمرینی که در عمل کارایی خود را ثابت کرده‌اند، اشاره خواهیم کرد. مهمترین مسئله درباره سیستم‌های تمرینی در دوره حجمی بدنسازی، استفاده هوشمندانه و مقطعی از آن است.
۱. سیستم هرمی
یکی از قدیمی ترین و البته کاربردی‌ترین سیستم‌های تمرینی در جهت افزایش حجم در دوره حجمی بدنسازی، سیستم هرمی است. این سیستم تمرینی طیف گسترده‌ای از تکرارها و وزنه‌ها را شامل می‌شود. در ابتدا باید از وزنه‌های سبک‌تر و تکرارهای بیشتر استفاده کنید و هرچه در تمرین پیش می‌روید باید به تکرارهای کمتر و وزنه سنگین‌تر نزدیک شوید. بهترین بازه تکرار برای این سیستم تمرینی تکرار هایی بین ۶ تا ۱۵ تکرار است.
۲. هرمی معکوس
یکی از مهمترین نکاتی که درباره افزایش حجم عضلات وجود دارد این است که نباید اجازه دهید بدن به سیستم تمرینی عادت کند، یعنی هر ۶ هفته یک بار تعداد، ترتیب، ترکیب و مقدار وزنه‌ها را تغییر دهید و اصطلاحا به عضلات خود “شوک” وارد کنید. زمانی که بدن با شرایط جدید مواجه شود افزایش حجم و تغییرات بدنی خود را مشاهده خواهید کرد. این سیستم تمرینی همان طور که از اسمش پیداست، دقیقا برعکس سیستم هرمی است. یعنی به شروع از وزنه سبک با تعداد زیاد، از وزنه سنگین با تعداد کم شروع می‌کنید و به سمت وزنه‌های سبک تر با تعداد بالا پیش می‌روید.
۳. استراحت توقف
یکی از مهمترین نکات در انجام تمرینات در جهت افزایش حجم عضلات انجام ست‌ها تا ناتوانی است. در سیستم استراحت توقف یا رست پاز (rest pause)، به طور مثال وزنه‌ای برای حرکت خود انتخاب می‌کنید که با آن بتوانید ۸ تا ۱۰ تکرار انجام دهید. زمانی که ست خود را شروه کردید ۶ تکرار بیشتر انجام نمی‌دهید. ۱۰ الی ۱۵ ثانیه استراحت می کنید، سپس دوباره ۵ تا ۶ تکرار انجام می دهید و دوباره استراحت می کنید. این کار را برای ۴ یا ۵ بار انجام می‌دهید. نکته حائز اهمیت در اینجا این است که بعد در پایان شما تنها یک ست را به پایان رسانده‌اید.
۴. سیستم پر حجم آلمانی
این سیستم تمرینی در حالی که به شدت سخت و طاقت فرساست، بسیار موثر است. در این سیستم تمرینی یکی از حرکات اصلی چند مفصلی را انتخاب می‌کنید. (برای هر عضله یک حرکت) سپس ۱۰ست با ۱۰ تکرار انجام می دهید و بین هر ست ۶۰ ثانیه استراحت می کنید. بهترین حرکت برای عضلات مختلف به شرح زیر است:
عضله سرشانه ⇐ پرس سرشانه دمبل
عضله زیربغل ⇐ ددلیفت و بارفیکس
سینه ⇐ پرس سینه دمبل
پشت بازو ⇐ پرس سینه دست جمع
جلوبازو ⇐ جلوبازو هالتر ایستاده
پا ⇐ اسکات
۵. سیستم فول بادی
در این سیستم تمرینی، در دوره حجمی بدنسازی همه‌ی عضلات در یک روز تمرین داده می‌شوند که معایب و مزایای زیادی دارد. روش اجرا به این صورت است که برای هر قسمت از بدن ۳ الی ۴ ست از تمرینات اصلی را انجام خواهید داد. برای جواب دهی بهتر می‌توان این سیستم را با سیستم هرمی ترکیب کرد. این سیستم تمرینی سال‌‌ها مورد بحث و مناقشه بوده است، ولی سال‌هاست که به فراموشی سپرده شده و دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
۶. سیستم fst7
این سیستم تمرینی توسط مربی آمریکایی ایرانی الاصل، هنی رامبد ابداع شده است. منطق این سیستم تمرینی بر کشش عضله و غلاف روی عضله که جلوی رشد عضله را می‌گیرد استوار شده و موجب ایجاد شکاف‌های میکروسکوپی بر روی غلاف روی عضله (فاشیا) می‌شود. این سیستم روش‌های اجرای متفاوتی دارد ولی رایج‌ترین شیوه اجرا ۱۰ تا ۱۲ ست انجام حرکات چند مفصلی (پرس سینه، ددلیف، اسکات، بارفیکس و …) و بعد از آن اجرای ۷ ست از یک حرکت تک مفصلی با تکرارهای ۱۰ الی ۱۲ با استراحت‌های ۳۰ تا ۴۵ ثانیه است. این سیستم تمرینی یکی از موثرترین سیستم‌های تمرینی در جهت حجم گیری عضلات در سطح جهان است و قهرمانان از آن استفاده می‌کنند.
۷. سیستم تمرینی y3t
این سیستم تمرینی که توسط مربی نام آشنای بدنسازی نیل هیل ابداع شده است، سیستم تمرینی خود را در طی ۳ هفته تعریف می‌کند. البته شما باید این چرخه را ۳ بار یعنی برای ۹ هفته اجرا کنید. به طوری که در هفته اول باید از حرکت‌های چند مفصلی سنگین با تکرارهای پایین استفاده کنید، در هفته دوم باید تعداد تکرار در هر ست را بیشتر کنید و به ۱۰ الی ۱۴ برسانید و در هفته سوم باید از ۱۴ تکرار شروع کنید و تا بیش از ۳۰ تکرار پیش بروید.
۸. سیستم تمرینی سوپر ست
این سیستم یکی از قدیمی‌ترین سیستم‌های تمرینی در دنیاست که از ترکیب دو حرکت با حذف استراحت در میان آن‌ها به وجود می‌آید. این سیستم تمرینی انواع مختلفی دارد ولی معمول‌ترین شیوه اجرای آن این است که یک حرکت چند مفصلی را در ابتدا و بلافاصله پس از آن یک حرکت تک مفصلی انجام دهید. هدف این حرکت افزایش فشار تمرین و افزایش پمپاژ خون در عضله است.
نکات کلیدی برای دوره حجمی بدنسازی
علاوه بر انجام تمرینات مناسب و رعایت رژیم غذایی خاص برای افزایش حجم در دوره حجمی بدنسازی، رعایت نکات کلیدی زیر نیز شما را در رسیدن به هدف‌تان نزدیک‌تر خواهد کرد.
۱. مهمترین موضوع در رابطه با تمرین در دوران حجم تمرین تا ناتوانی است و اینکه شما باید سیستم تمرینی خود را هر ٦ هفته یکبار برای اینکه بدن به آن عادت نکند تغییر دهید.
۲. استراحت در میان ست‌ها باید بین ٦٠ تا ٩٠ ثانیه باشد.
۳. حرکات کششی برای جلوگیری از آسیب و افزایش حجم شما بسیار موثر است؛ در واقع کشش عضلات در میان ست‌ها کمک بسیار زیادی به رشد عضلات و جلوگیری از آسیب دیدگی می‌کند.
۴. یکی دیگر از کارهای ساده برای افزایش حجم در دوره حجمی بدنسازی، انجام تمرینات هوازی است؛ تمرینات هوازی با زمان کوتاه به افزایش حجم شما کمک شایانی خواهد کرد.
۵. یکی دیگر از تکنیک‌های ساده و کارآمد برای افزایش حجم در دوره حجمی بدنسازی، فیگور گرفتن در حین تمرین است؛ در واقع فیگور گیری باعث افزایش پمپاژ خون در عضلات شده و کنترل شما را بر روی عضله هدف افزایش می‌دهد.
۶. برای افزایش حجم عضلات ضروریست که اندام‌های داخلی بدن درست کار کنند. چک آپ کاملی از آن‌ها داشته باشید و در طول دوره حجم خود از آن‌ها مراقبت کنید.
۷. بهترین مکمل‌هایی که در دوره حجم می‌توانید استفاده کنید شامل پروتئین وی، مولتی ویتامین، کربوپروتئین، کراتین، آمینو اسید‌های شاخه دار و امگا٣ هستند.
۸. داروی آسپرین نیز مدت هاست توسط ورزشکاران مختلف در جهت افزایش توان، رقیق کردن خون و جلوگیری از آسیب مورد استفاده قرار می‌گیرد که مفید و تقریبا بدون عارضه است.
ازدیاد کورتیزول باعث از بین رفتن عضلات و افزایش چربی در بدن شما می‌شود؛ بنابراین از استرس دور بمانید. در هنگام بیدار شدن از خواب هورمون کورتیزول در سطح بالایی قرار دارد که با مصرف ویتامین سی می‌توانید آن را کنترل کنید. علاوه بر این ماساژ گرفتن چندین بار در طول هفته، می‌تواند باعث بهبود گردش خون در ماهیچه‌ها و ایجاد آرامش و کم شدن کورتیزول شود.
۹. گا‌ها شنیده می‌شود برخی بدنسازان به تراشیدن مو برای رشد عضله باور دارند که بار‌ها در تحقیقات مختلف این باور رد شده است و پایه و اساس علمی ندارد. تراشیدن مو باعث بهتر دیده شدن عضلات و جلوگیری از تعریق زیاد و بوی بدن می‌شود.
۱۰. در ارتباط با رابطه جنسی و تاثیر آن بر رشد عضلات باید چند نکته را کد نظر داشته باشید. تعداد خاصی برای دفعات رابطه جنسی که برای همه افراد صدق کند وجود ندارد و از فردی به فرد دیگر متفاوت است، ولی باید حداقل ۴ ساعت با ورزش فاصله داشته باشد و چندین وعده غذایی نیز صرف شود. البته بهتر است قبل از ورزش رابطه جنسی نداشته باشید!
۱۱. گرفتن دوش متناوب سرد و گرم می‌تواند با خارج کردن اسید لاکتیک ریکاوری شما را تسریع بخشد.
۱۲. تمرینات هوازی برای افزایش توان قلبی و عروقی شما بسیار مهم هستند و بر روی رشد عضلات شما نیز تاثیر گذارند ۲ تا ۳ بار در هفته تمرینات هوازی مختصر و پر شدت داشته باشید.
۱۳. در آخر باید بدانید که به طور طبیعی بدن از حد خاصی حجیم‌تر نمی‌شود. استفاده از دارو‌های هورمونی (استروئید‌های آنابولیک) به دلیل عوارض شناخته و ناشناخته به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
آیا شما نیز تا به حال بطور جدی در دوره حجمی بدنسازی قرار گرفته‌اید؟ تجربه شما در این زمینه چیست؟ کدام یک از موارد اشاره شده در بالا برای شما موثرتر بوده است؟ لطفا نظرات و تجربیات خود را ز طریق “ارسال نظر” با ما و سایر مخاطبین ستاره به اشتراک بگذارید.
