نویسنده: محمد میرلوحی
بروزرسانی: ۸ آذر ۱۴۰۰
ستاره | سرویس مذهبی – رابطه میان حوزه و دانشگاه چگونه باید باشد؟ وحدت حوزه ودانشگاه یکی از دغدغه های جدی امام خمینی (ره) بود. بخشی از سخنان امام راحل و مقام معظم رهبری درباره وحدت حوزه و دانشگاه پیش روی شماست.
حوزه‌های علمیه سالیان سال است که بزرگترین پایگاه علوم اسلامی هستند. این مرکز علمی که در طول سالیان حضور و فعالیت‌هایش از رشد و تأثیر گذاری بسیاری برخوردار بوده است امروزه نیز یکی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین مرکز‌های موجود در ایران است. بسیار از جریان‌های انقلابی در دهه‌های ۳۰، ۴۰ و پنجاه شمسی در ایران با رهبری یا به تاسی از رهنمود‌های حوزوی شکل گرفت و این ایستادگی در طی سالیان بسیار به یک آگاهی جمعی ختم شد و نتیجه آن انقلاب پر نور اسلامی در سال ۱۳۵۷ شد.
لابه‌لای برگ‌های تاریخ همیشه حوزه و دانشگاه با خطی پر رنگ به رقم زدن اتفاقات مشغول بوده‌اند و در دو مسیری جدا، اما موازی و در راه تولید علم و تعالی ارزش‌های انسانی به فعالیت‌های مربوط به خود مشغول بوده‌اند. تعامل میان حوزه و دانشگاه همیشه در بهترین حالت نبوده است و این رابطه روزگاران ناخوشی و اختلاف را هم پشت سر گذاشته است. در این روز‌ها بزرگان و اهالی اندیشه که در حوزه و دانشگاه فعالیت می‌کرده‌اند تلاش‌های برای تحقق وحدت حوزه و دانشگاه کرده‌اند.
۲۷ آذر ماه یادبود شهادت خونین آیت الله دکتر مفتح است. این بزرگمرد اندیشه و ایمان در ۲۷ آذر ۱۳۵۸ هنگام ورود به دانشگاه تهران توسط گروه فرقان ترور شد و سالگرد شهادتش را به عنوان روز وحدت حوزه و دانشگاه گرامی می‌دارند. این شهید والامقام از اولین افرادی بود که با الهام از اندیشه‌های پدر انقلاب اسلامی، امام خمینی (ره) ایده وحدت حوزه و دانشگاه را در مجامع مطرح کرد و تلاش‌های بسیاری در این زمینه انجام داد.
وحدت حوزه و دانشگاه از دیدگاه امام خمینی (ره)
امام خمینی (ره) پدر دلسوز مردم ایران بود. از اولین افرادی که به وحدت حوزه و دانشگاه اهمیت جدی داد و دغدغه تحقق این وحدت را در سر داشت امام خمینی بود (ره). امام خمینی در موقعیت‌های گوناگون از این رابطه تنگاتنگ و بسیار مهم سخن گفتند و اهمیت آن را گوشزد کردند. از نظر ایشان حوزه و دانشگاه در کنار وظایفی که همیشه بر گردن داشتند بعد از انقلاب اسلامی دیگر وظایف مشترک نیز پیدا کردند. هم افزایی علمی و کمک به سیستماتیک کردن ایدئولوژی اسلامی از اولین قدم‌هایی بود که حوزه و دانشگاه باید در کنار هم برمیداشتند.
حضرت امام خمینی (ره) درباره ضرورت وحدت حوزه و دانشگاه در بیاناتی فرموده‌اند:
«امروز یکی از ضروری‌ترین تشکل‌ها بسیج دانشجو و طلبه است. طلاب علوم دینی و دانشجویان دانشگاه‌ها باید با تمام توان خود در مراکزشان از انقلاب و اسلام دفاع کنند. فرزندان بسیجی‌ام در این دو مرکز، پاسدار اصول تغییر ناپذیر نه شرقی نه غربی باشند، امروز دانشگاه و حوزه از هر محلی بیشتر به اتحاد و یگانگی احتیاج دارند».
وحدت حوزه و دانشگاه در بیان رهبری
سالیان درازی است که پس از رحلت جان گداز رهبر امت امام خمینی (ره)، چشم و گوش طلاب و دانشجویان به فرموده‌های مقام معظم رهبری (مدظله العالی) است. ایشان هر ساله به مناسبت‌های گوناگون در جمع طلاب و دانشجویان حاظر می‌شوند و همیشه حرف‌هایی دارند از کار‌هایی که باید انجام شود و هنوز نشده است.
مقام معظم رهبری که همیشه دغدغه‌های زیادی درباره حوزه و دانشگاه داشته‌اند بر این باورند که قوت علمی و پویایی فضای حوزه‌ها و دانشگاه‌های ایران فرصت مطلوبی است برای استفاده از ظرفیت‌های انقلاب و تحقق آرمان‌های امام راحل (ره)؛ این نکته همیشه در بیانات رهبری به چشم می‌خورد که برطرف کردن تمام اختلاف‌ها ممکن وضروری نیست بلکه حالا که تفاوت در فضای علمی و کاری حوزه و دانشگاه تفهیم شده است بهتر است از این فرصت استفاده شود و شعار معروف «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» توسط همین جوانان طلبه و دانشجو تحقق پیدا کند. آیت الله خامنه‌ای در یکی از سخنرانی‌های مربوط به روز وحدت حوزه و دانشگاه در جمع دانشجویان فرمودند:
«وحدت حوزه و دانشگاه، یعنی وحدت در هدف. هدف این است که همه به سمت ایجاد یک جامعه اسلامی پیشرفته مستقل، جامعه امام، جامعه پیشاهنگ، جامعه الگو، ملت شاهد – ملتی که مردم دنیا با نگاه به او جرئت پیدا کنند، تا فکر تحول را در ذهن خودشان بگذرانند و در عملشان پیاده کنند – حرکت نمایند.
یک ضرورت و نیاز انقلابی وحدت حوزه و دانشگاه عبارت از این است که ما این دو کانون علمی، این دو مرکز تعلیم و تعلم را از لحاظ اخلاق حاکم بر آن‌ها، از لحاظ سیستم و سازماندهی حاکم بر آن‌ها، و از لحاظ برخی از محتوا‌ها به هم نزدیک کنیم.
دانشگاه صد در صد اسلامی حاصل نمی‌شود مگر با وحدت عمیق و عملی حوزه و دانشگاه
امروز هیچ کس انتظار یک دانشگاه خلق‌الساعه صددرصد اسلامی را ندارد، اما همه انتظار دارند که جهت حرکت، به سوی ایجاد یک دانشگاه صد در صد اسلامی باشد. این منظور حاصل نخواهد آمد مگر با وحدت عمیق و عملی حوزه و دانشگاه و روحانی و دانشجو و این یک ضرورت و نیاز انقلابی است.
علت عقب ماندگی ملت ایران
دانشگاه ما در دست کسانی بود که از دین بهره‌ای نداشتند و، اما دانشگاه – که خشت اولش از حوزه علمیه و دین جدا نهاده شده بود – در مشت کسانی افتاد که نه از دین و نه از اخلاق اسلامی و نه از اخلاق سیاسی و نه از احساس وجدان یک شهروند نسبت به کشور و ملتشان بهره‌یی نداشتند.
در طول هفتاد سال اخیر، به جز عده معدودی از قبیل: امیرکبیر و بعد‌ها هم چند نفری که بسیار معدود بودند، بیشتر کسانی که زمام امور تحصیلات عالیه در این کشور به دست آن‌ها بوده است و مسائل آموزش عالی به اراده و تدبیر آن‌ها ارتباط پیدا می‌کرده، بقیه کسانی بوده‌اند که منافع ملت ایران در مقابل منافع بیگانگان، برای آن‌ها از هیچ رجحانی برخوردار نبود و بیشتر به فکر چیز‌های دیگری بودند تا آینده این ملت و این کشور!
این تصادفی نیست که ملت ایران، با آن سابقه تاریخی علمی و با این استعداد درخشانی که دارد و با آن فرهنگ غنی عمیق اسلامی و با داشتن دانشمندان بسیار بزرگ در طول قرن‌های متوالی و با وجود شوق و علاقه طبیعی به آموختن و دانستن، در این دویست سال یا صد و پنجاه سالی که دنیا چهار نعل به سمت معلومات و دانش و قله‌های علم حرکت کرده، ایران و ملت ایران، جزو گروه‌ها و ملت‌های عقب افتاده قرار گرفته است.
اگر این ملت را به حال خود هم وا می‌گذاشتند، در علوم جلو می‌افتاد و در بیشتر دانش‌هایی که در ابتدا از قلب و درون خودِ جوامع جوشیده و سر کشیده و شکفته است، پیشرفت می‌کرد و پابهپای دنیا پیش می‌رفت و این قدر عقب نمی‌ماند.
قرون وسطی، دوران تاریکی اروپاییان و درخشش اسلام بعد از آن که راه معلومات و علوم روز غربی در ایران باز شد، دست‌های خیانتکار و غافل، کاری کردند که این ملت عقب بماند و پیشرفت نکند. سال‌ها و بلکه قرن‌های متمادی، ملت ما در اوج قله علم بود و در هیچ جای دنیا در آن دوران، این قدر علوم درخشش نداشت.»
نصحیتی به طلاب و دانشجویان
متنی که خواندید بخشی از سخنان گهربار مقام معظم رهبری در دیدار با جمع یاز طلاب و دانشجویان در سال ۱۳۶۸ بود. بخشی دیگر از این سخنرانی اندرز‌هایی دلسوزانه و مفید است برای طلاب و دانشجویان:
«طلّاب و دانشجویان قدر یکدیگر را بدانند، با یکدیگر آشنا و مرتبط باشند، احساس بیگانگی نکنند، احساس خویشاوندی و برادری را حفظ کنند و روحانیون در دانشگاه‌ها عملاً – قبل از قولاً – کوشش کنند که نمونه‌های کامل عالم دین و طلبهٔ علوم دینی را به طلاب و دانشجویان و دانشگاهیان ارائه بدهند و نشان دهند که هردو نسبت به یکدیگر، با حساسیت مثبت و با علاقه همکاری می‌کنند. این، همکاری و وحدت حوزه و دانشگاه است. البته برای این کار، باید برنامه‌ریزی و سازماندهی بشود.
خوشبختانه انقلاب اسلامی همهٔ آنچه را که دشمنان اسلام، بلکه دشمنان اصل دین در عالم، در طول سال‌های متمادی رشته بودند، پنبه کرد و محصول کار آن‌ها را از بین برد. آنچه امروز در ایران اتفاق میافتد و می‌گذرد، چیز‌هایی است که میلیارد‌ها خرج شده است تا این کار‌ها اتفاق نیفتد. این که امروز شما در ایران مشاهده می‌کنید زن‌ها به سمت حجاب و عفت، و جوان‌ها به سمت دین حرکت می‌کنند و نظام، نظامی است که بر اساس قرآن پیش می‌رود، این که می‌بینید از حوزهٔ علمیهٔ قم، علمایی در جبهه‌های جنگ حضور فعال رزمی را متقبل می‌شوند و حوزهٔ علمیهٔ قم واحد نظامی رزمی، تبلیغی درست می‌کند و امروز جمعی از همین برادران در این مجمع حضور دارند، این که مشاهده می‌کنید در دانشگاه ما، نام دین و خدا و معارف اسلامی تدریس می‌شود و رؤسا و اساتید دانشگاه‌ها و وزرای مربوط به علوم عالیه، با دین سروکار دارند، همهٔ این‌ها آن چیز‌هایی است که از سال‌ها پیش، دشمنان ما برنامه‌ریزی کرده بودند که این کار‌ها در ایران اتفاق نیفتد؛ ولی به برکت انقلاب و اسلام اتفاق افتاد. این را قدر بدانید و حفظ کنید.»
آرزوی دکتر شریعتی
دکتر علی شریعتی معلم انقلاب را همه می‌شناسند. فردی که با سخنرانی‌های فراوان و کتاب‌های بسیاری که از خود به جا گذاشت بحث‌هایی را شروع کرد که هنوز هم با گذشت بیش از ۴۰ سال در میان طلاب و دانشجویان مطرح است. او در یکی از مجموعه آثارش به نام “چه باید کرد؟ “ می‌گوید:
«امیدوارم چنین روزی نزدیک باشد، روزی که یک دانشجوی ما در کنار طلبه ما و استاد ما در کنار عالم ما و مؤمن ما در کنار روشنفکر ما و جوان ما در کنار پیر ما و متجدد ما در کنار متقدم ما و دختر ما در کنار مادرش و پسر ما در کنار پدرش و همه در یک صف، در کنار خانه فاطمه بایستیم، روی در روی همه توطئه هائی که علیه ما می‌شود. دعا کنید که آن‌روز زود برسد!»
نظر شما درباره این وحدت چیست؟ دیدگاه‌های خود را در انتهای این صفحه در قسمت “ارسال نظر” با ما و سایر مخاطبان ستاره به اشتراک بگذارید.
