اصلی‌ترین روش‌ های تشکیل کانی‌ها چیست؟

روش‌های تشکیل کانی‌ها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند: (۱) تشکیل درونی که ماگمای عمق زمین نقش زیادی در آن دارد (۲) تشکیل بیرونی که با ایجاد تغییراتی در کانی‌های حاصل از مرحله اول به وجود می‌آیند و (۳) کانی‌هایی که حاصل دگرگونی هستند.

تشکیل کانی‌

ستاره Ž| سرویس علوم – به مواد جامدی که کاملا طبیعی هستند و از مواد غیر الی متبلور شده کانی می‌گویند. عموما ترکیب شیمیایی این مواد ثابت است و در پوسته زمین یافت می‌شود. روش تشکیل کانی‌ را در ادامه بخوانید.

 

اصلی‌ترین روش‌های تشکیل کانی‌ها چیست؟

 

روش‌های تشکیل کانی‌ها

تشکیل کانی‌ها به سه صورت کلی صورت می‌کیرد که بر اساس محل، شرایط دما، فشاری و محیط تشکیل، به صورت زیر طبقه بندی می‌شود:

 

۱. کانی درونی یا اولیه (ماگمایی)

کانی درونی که ماده اولیه ان از کیلومتر‌ها زیر زمین تشکیل شده است. ماگما که سیالی است خمیری شکل ماده اولیه کانی درونی است که البته می‌توان گفت ماده اولیه تمام کانی‌هاست. با مطالعه بر چگونگی به وجود آمدن کانی درونی از ماگما، با توجه به مسیری که طی می‌کند تا به کانی تبدیل شود ماگمایی اولیه، پگماتیتی، پنوماتولیتیک و گرمابی است.

۱) ماگمایی اولیه

 

اصلی‌ترین روش‌های تشکیل کانی‌ها چیست؟

 

نخستین گروه کانی‌ها که از ماگما گرفته می‌شوند. چون از ماگما گرفته شده اند، قطعا دما و فشار بالایی را تحمل کرده اند. کانی مس (تصویر بالا)، آهن، سنگ و کانی گرافیت، الماس و پلاتین از این دسته اند.

۲) پگماتیت‌ها

پس از تشکیل ماگمای اولیه، تعدادی عنصر همانند کلر و فلوئور باقی مانده و به پگماتیت مسموم است و پس از تبخیر در شکاف یا درز‌های دیواره‌ها متبلور می‌شوند. بین محل تشکیل ماگمای اولیه و پگماتیت‌ها یک و نیم الی دو کیلومتر فاصله است. بلور این نوع کانی به مقدار قابل ملاحظه‌ای بزرگ است. این ماده منبع اصلی بریلیم و لیتیم و میکا‌های صنعتی است.

۳) پنوماتولیتیکی

این نوع کانی از لحاظ تجاری اصلا استفاده‌ای ندارد.

۴) مرحله گرمابی

آب‌های زیر زمینی که در عمق‌های بالا هستند، عناصری از ماگمای داغ در طول مسیر در آب حل می‌شود. این نوع آب‌ها بعد از اینکه از زیر زمین خارج شد کانسار‌های بسیار ارزشمندی را سولفور اسید تشکیل می‌دهد.

 

۲. کانی ثانویه یا بیرونی

یکی دیگر از روش‌های تشکیل کانی‌‌ها، تشکیل “بیرونی” آن است. کانی ثانوی یا بیرونی پس از اینکه کانی درونی دچار تبدیلات و یا تغییراتی شد به وجود می‌آید. همانطور که در بالا اشاره کردیم کانی درونی در دما بالا و فشار بالا تشکیل می‌شود و با دما و فشار و به صورت کلی با محیط سطح زمین بسیار متفاوت است و چندان سازگار نیستند. کانی درونی برای وفق دادن خود با شرایط سطح زمین، تجزیه شده و نیز خرد می‌شود که نتیجه آن اتفاقات منجر به تولید کانی ثانویه یا بیرونی می‌گردد. اتفاقات بیولوژیکی و رسوبی مانند هوازدگی در تشکیل این نوع کانی‌ها بسیار موثر است.

 

۳. کانی‌های دگرگونی

دگرگونی همان عوض شدن ویژگی‌های کانی‌ها و سنگ‌ها در اثر فشاری و دمایی که کانی تحمل می‌کند. فشار و دمای بالا نیز می‌توانند یکی دیگر از روش‌های تشکیل کانی‌ها به شمار آیند. بخاطر دگرگونی احتمال در هم خوردگی کامل ویژگی‌های ساختاری کانی نیز وجود دارد که پس از تغییر یک کانی‌ با ساختار جدید بدست می‌آید. در بعضی دگرگونی‌ها ساختار شیمیایی کانی عوض شده و ممکن است یک عنصر خارج و عنصری دیگر جای ان را پر کند. دگرگونی دارای سه نوع مجاورتی، حرکتی و ناحیه‌ای تقسیم می‌شود که بعد از هرکدام کانی مختلفتی به وجود می‌آید. کربنات‌ها، میکا‌ها و کلریت‌ها جزء دسته کانی‌های دگرگونی محسوب می‌شوند.

 

ویژگی‌های کانی‌ها

  • کانی‌ها اکثرا از شبکه‌های بسیار منظمی که بلور نام دارد، تشکیل شده است و دارای خواصی ویژه هم از لحاظ شیمیایی و هم از لحاظ فیزیکی است.
  • کانی طلا، الماس، فلدسپات، پیریت، کلیست، کوارتز و گچ همه کانی هستند که هم از لحاظ شیمیایی و هم از لحاظ فیزیکی دارای ویژگی‌های متفاوتی هستند.
  • بیشتر از چهار هزار نوع کانی وجود دارد که تقریبا سی نوع از آن‌ها را در پوسته زمین می‌توان پیدا کرد.
  • اصلی‌ترین دلیل تفاوت بین کانی‌ها نحوه پدید آمدن آن‌هاست. از متبلور شدن بخار بین شکاف سنگ‌ها تا سرد شدن و جامد شدن مواد مذاب از روش‌های تشکیل کانی‌هاست.

 

شما چه کانی‌های دیگری را می‌شناسید که با یکی از روش‌های بالا تشکیل شده باشد؟ نظرات و تجربیات خود را در انتهای این صفحه در قسمت “ارسال نظر” با ما و سایر مخاطبان ستاره به اشتراک بگذارید.

یادتون نره این مقاله رو به اشتراک بگذارید.
وب گردی:
مطالب مرتبط

نظر خود را بنویسید