نویسنده: لیدا محمودی
بروزرسانی: ۱۹ دی ۱۴۰۰
ستاره | سرویس مادر و کودک – بازی کردن فعالیتی لذت بخش است که در برگیرنده افراد، اشیا و تحرک است. هر فعالیتی، از فوت کردن حباب‌های صابون به اطراف گرفته تا خواندن شعری آهنگین، نوعی از بازی های کودکانه محسوب می‌شود. کودکان تخصص فوق العاده‌ای برای لذت بردن و استفاده کردن از اسباب و لوازم خانه دارند و آن‌ها را “اسباب‌بازی‌هایی شگفت انگیز” می‌دانند. به نظر می‌رسد “اسباب بازی‌های ساده” (مانند یک جعبه مقوایی یا یک بطری آب شفاف پر از برنج‌های رنگی یا لوبیا) به عنوان بزرگترین منبع بازی و لذت برای نوزادان است. اسباب بازی‌های ساده‌ای که لزوما یک عملکرد خاص یا نتیجه از پیش تعیین شده ندارند منجر به بازی‌های بی انتها، خلاقیت و کشف بیشتر در کودکان می‌شود.
بررسی فرآیند بازی و در نظر گرفتن آن به منزله یکی از فعالیت‌های انسان، به خصوص فعالیت‌های کودکان، از مسایلی است که روانشناسان همواره به آن توجه کرده‌اند. بازی مانند دیگر کنش‌های روانی در شمار فعالیت‌های اساسی سازمان روان انسان قرار دارد.
آنچه در این مطلب خواهید خواند...
عدم نمایش
ضرورت بازی های کودکانه
به اعتقاد پیاژه نوزاد موجودی فعال و مبتکر رفتار است. نوزاد به سرعت تمایز بین خصوصیات محیط نزدیک خودش را می‌آموزد و به انطباق رفتار خویش در جهت الزامات آن‌ها می‌پردازد.
بازی تفکر کودک است. کودک در بازی به آزمایشگری، تمرین، تقلید، مذاکره، آمادگی و مرور ذهنی موقعیت‌های زندگی واقعی می‌پردازد. بازی شایستگی، استقلال، عزت نفس و مهارت‌های دیگر را گسترش می‌دهد و نقش مهمی در رشد و پرورش عقلی کودک دارد. کودک آنچه را در خانه می‌آموزد در بازی تکرار می‌کند، هنگام تکرار درباره آن‌ها می‌اندیشد و معنای بسیاری از این پدیده‌ها برای او قابل فهم‌تر می‌شود.
روانشناسان معتقدند، داده‌هایی که کودک از راه بازی به دست می‌آورند، نه تنها برای زندگی امروز او، بلکه برای زندگی آینده او نیز کاربرد دارند.
بازی تفکر کودک است. کودک در بازی به آزمایشگری، تمرین، تقلید، مذاکره، آمادگی و مرور ذهنی موقعیت‌های زندگی واقعی می‌پردازد. بازی شایستگی، استقلال، عزت نفس و مهارت‌های دیگر را گسترش می‌دهد و نقش مهمی در رشد و پرورش عقلی کودک دارد. کودک آنچه را در خانه می‌آموزد در بازی تکرار می‌کند، هنگام تکرار درباره آن‌ها می‌اندیشد و معنای بسیاری از این پدیده‌ها برای او قابل فهم‌تر می‌شود.
روانشناسان معتقدند، داده‌هایی که کودک از راه بازی به دست می‌آورند، نه تنها برای زندگی امروز او، بلکه برای زندگی آینده او نیز کاربرد دارند.
انواع بازی های کودکانه
بازی های جسمانی
کودک دایما در حال فعالیت بدنی است. این فعالیت غالبا ناهمگون و بدون برنامه، ولی با اختیار از طرف کودک انجام می‌شود. همین فعالیت بدنی سبب رشد جسمانی و هماهنگی آن با حواس کودک می‌شود. بازی های جسمانی شامل دویدن، پریدن، بالا رفتن، پرت کردن اشیا و طناب بازی، مهارت‌های حرکتی درشت کودک را گسترش می‌دهند. به بیان دیگر، کودک در بازی‌های جسمانی از عضلات و اندام‌های مختلف کمک می‌گیرد و این عمل سبب تقویت آن‌ها می‌شود. بازی مکانیسم‌های داخلی بدن مانند گردش خون، هضم، جذب و دفع را تنظیم می‌کند.
بازی های سازنده
این بازی‌ها به گسترش مهارت‌های حرکتی ظریف و هماهنگی چشم و دست کمک می‌کنند. فعالیت‌هایی مانند چیدن مکعب‌ها روی هم، مخلوط کردن و جور کردن اشیا، رده بندی اشکال، دوختن و نخ رد کردن از بازی‌های سازنده محسوب می‌شوند.
بازی های اجتماعی
کنش متقابل کودک با والدین و دیگر افراد خانواده در سراسر سال اول زندگی کودک اهمیت اساسی دارد. نوزادان لبخند زدن، نگاه کردن و خندیدن را دوست دارند. وقتی نوزادان بزرگ‌تر شوند از بازی‌هایی مانند “قایم باشک” لذت می‌برند. کودکان در همه سنین نیازمند فرصت‌هایی هستند تا با کودکان دیگر وقت گذرانی کنند. بازی‌های اجتماعی وسیله‌ای است که کودک را متوجه دیگران می‌کند. او یاد می‌گیرد که چگونه دیگران را در هنگام بازی در وسایل و فعالیت خود سهیم کند. بدین ترتیب حس همکاری، مشارکت و احترام به دیگران در او رشد می‌کند.
بازی های خلاق
این بازی‌ها به کودک در بیان احساسات و عقایدش کمک می‌کنند. فعالیت‌هایی مانند نقاشی کردن، ساختن کلاژ، ترسیم کردن و مدل سازی، مثال‌هایی از بازی‌های خلاق هستند.
بازی های اکتشافی
این نوع بازی یک تجربه یادگیری با اهمیت برای کودک محسوب می‌شود. کودکان نیاز دارند که چگونگی کارکرد وسایل، اندازه، شکل‌ها، رنگ‌ها و بافت‌های متفاوت اشیا را کشف کنند. بازی‌های اکتشافی پایه‌ای برای علوم فراهم می‌سازند، کشف اینکه وسایل چرا و چگونه کار می‌کنند، گیاهان رشد می‌کنند و حیوانات چگونه رفتار می‌کنند، همگی تجربیاتی عینی برای کودک و پایه‌ای برای شناخت علوم محسوب می‌شود.
بازی های نمایشی و کارکردی
کودکان از دنیای اطراف خویش آگاهی زیادی دارند. وانمود کردن به استفاده از اشیا آشنا – برای نمونه استفاده از یک شانه به عنوان تلفن، یا کشیدن یک اسباب بازی به روی زمین به عنوان اتومبیل – اوج سرگرمی برای کودکان یک تا دو ساله است. بازی‌های تقلیدی یا نقش بازی کردن کودک را تشویق می‌کند تا نقش شخص یا چیز دیگری را تجربه کند و از این راه آگاهی‌هایش را گسترش دهد.
بهترین نوع بازی های کودکانه
بهترین نوع بازی‌های کودکانه چیست؟ پاسخ به این پرسش بستگی به مرحله رشد و تحول کودک دارد. زیرا بازی ابزاری است که کودک از آن برای یادگیری درباره جهان پیرامون خود استفاده می‌کند. مهارت‌ها و توانایی‌های کودکان در هر مرحله از تحول، بهترین راهنما برای انتخاب بهترین فعالیت هاست. برای مثال اگر کودک در سن سه ماهگی است، یکی از توانایی‌های بسیار مهم در این دوره یادگیری چگونه در دست گرفتن اشیا و هماهنگی چشم و دست است؛ بنابراین برای کودک خود بازی‌هایی را انتخاب کنید که به تمرین و گسترش این فعالیت کمک می‌کنند.
مادامی که شما کودک خود را دوست داشته باشید، او را حس کنید، با او صحبت کنید و وقت بگذرانید، می‌توانید اطمینان داشته باشید که بهترین فرصت را برای تبدیل او به یک انسان مشتاق و کنجکاو ایجاد کرده اید.
مادامی که شما کودک خود را دوست داشته باشید، او را حس کنید، با او صحبت کنید و وقت بگذرانید، می‌توانید اطمینان داشته باشید که بهترین فرصت را برای تبدیل او به یک انسان مشتاق و کنجکاو ایجاد کرده اید.
سخن آخر اینکه
در نظر داشته باشید که کودکان آستانه برانگیخته شدن متفاوتی دارند. هر زمان که احساس کردید، آن‌ها کسل، حساس یا خسته‌اند، وقت آن است که بازی را متوقف کرده و به آن‌ها اجازه دهید تا استراحت کنند.
برگرفته از: بازی‌های آموزشی برای کودکان / سیدرضا فلاح چای
