نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱
ستاره | سرویس مذهبی – دعای فرج، دعایی است که با عبارت «إلهی عَظُمَ البَلاء» آغاز می‌شود. این دعا برای اولین بار در کتاب “کنوز النجاح” شیخ طبرسی آمده و آثاری چون “وسائل الشیعه” اثر شیخ حر عاملی و “جمال الاسبوع” اثر سید بن طاووس نیز آن را نقل کرده‌اند. گفته شده دعای فرج را امام زمان به “محمد بن احمد بن ابی‌لیث” تعلیم داد که از ترس کشته‌شدن به کاظمین پناهنده شده بود. او با خواندن این دعا از مرگ رهایی یافت. این دعا جزو تعقیبات نماز امام زمان (عج) و جزء اعمال سرداب غیبت بیان شده است. این دعا در کنار دعای عهد و دعای سلامتی امام زمان (عج) در بخش ادعیه کتاب مفاتیح الجنان آمده است. نزد شیعیان ایران، دعای «أللهمَّ کُن لِولیکَ الحجة بنِ الحَسن» که دعایی برای سلامتی امام زمان (عج) است نیز به دعای فرج مشهور است.
سند دعا
این دعا برای اولین بار در کتاب “کنوز النجاح” شیخ طبرسی (درگذشت ۵۴۸ق) آمده است. البته فقط بخش آغازین آن یعنی تا «أَوْ هُوَ أَقْرَبُ». برخی دیگر از آثاری که این دعا را آورده‌اند عبارتند از: “المزار الکبیر” اثر ابن مشهدی (درگذشت ۶۱۰ق)، “جمال الاسبوع” اثر سید بن طاووس (درگذشت ۶۶۴ق)، “المزار” اثر شهید اول (درگذشت ۷۸۶ق)، “مصباح” اثر کفعمی (درگذشت ۹۰۵ق)، “وسائل الشیعه” اثر شیخ حر عاملی (درگذشت ۱۱۰۴ق).
شأن صدور
کتاب “النجم الثاقب” به نقل از کتاب “کنوز النجاح” می‌نویسد: دعای فرج دعایی است که امام زمان (عج) آن را به “اباالحسن محمد بن احمد بن ابی لیث” که از ترس کشته شدن از بغداد به مقابر قریش (کاظمین) پناه برده بود تعلیم داد و ابوالحسن به برکت این دعا از کشته شدن نجات پیدا کرد.
مضمون دعای فرج
دعای فرج از سه بخش تشکیل شده است:
- در بخش اول به آزمایش بزرگی که مردم در زمان غیبت به آن مبتلا گشتند اشاره شده است.
- در بخش دوم پس از درود بر پیامبر (ص) و اهل بیت عصمت و طهارت(ع)، به لزوم فرمان‌برداری مؤمنان از آن بزرگواران به سبب جایگاه والایی که دارند می‌پردازد.
- در بخش پایانی دعا از خداوند می خواهیم به سبب حقوق و منزلتی که معصومان (ع) بر ما دارند امور ما را کفایت نموده و ما را یاری نمایند.
انواع دعای فرج
واژه «فَرَج»، در لغت به معنای «رهایی از غم و اندوه و گشایش» است. در کتاب‌های روایی با توجه به همین معنای لغوی دعاها و اعمالی برای حصول فرج و گشایش امور ذکر شده اند. علامه مجلسی در جلد ۹۵ بحارالانوار تحت عنوان «باب ادعیة الفرج» ۳۹ دعای فرج را نقل کرده است.
زمان خواندن دعای فرج
شیخ حر عاملی دعای فرج را جزو تعقیبات نماز امام زمان آورده است. در کتاب “المزار الکبیر” نیز در آداب سرداب امام زمان (عج) زیارتی نقل شده و بعد از آن دو رکعت نماز زیارت و سپس این دعا نقل شده است. کتاب مفاتیح الجنان نیز این دعا را در اعمال سرداب و نیز در باب ادعیه، با عنوان دعاهای کوتاه و نافع آورده است. همچنین از “آیت‌الله محمدتقی بهجت” نقل شده است بهترین کار برای اینکه در آخرالزمان به هلاکت نیفتیم، دعای فرج است، مخصوصا خواندن دعای «عظم البلاء».
دعای سلامتی امام زمان (عج)
نزد شیعیان، این دعا که دعایی برای سلامت امام زمان (ع) است به عنوان دعای فرج مشهور شده است:
«اللّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلى آبائِهِ فی هذِهِ السّاعَةِ وَ فی کُلِّ ساعَةٍ وَلِیّاً وَ حافِظاً وَ قائِدا وَ ناصِراً وَ دَلیلاً وَ عَیْناً حَتّى تُسْکِنَهُ أَرْضَک َطَوْعاً وَ تُمَتِّعَهُ فیها طَویلاً»
معنی دعای سلامتی امام زمان
خدایا، در این لحظه و در تمام لحظات، سرپرست و نگاه دار و راهبر و یارى گر و راهنما و دیدبان ولیت؛ حضرت حجّة بن الحسن که درودهاى تو بر او و بر پدرانش باد باش؛ تا او را به صورتى که خوشایند اوست [ و همه از او فرمانبرى مى نمایند ] ساکن زمین گردانیده ، و مدّت زمان طولانى در آن بهره مند سازى.
متن دعای فرج با معنی
إِلَهِی عَظُمَ الْبَلاءُ وَ بَرِحَ الْخَفَاءُ وَ انْکشَفَ الْغِطَاءُ
خدایا بزرگ شد بلا و پوشيده بر ملا گشت و آشكار شد راز پنهانی
وَ انْقَطَعَ الرَّجَاءُ وَ ضَاقَتِ الْأَرْضُ وَ مُنِعَتِ السَّمَاءُ
و امید بریده گشت و زمین (بر ما) تنگ شد و آسمان (برکات خود را) منع کرد
وَ أَنْتَ الْمُسْتَعَانُ وَ إِلَیک الْمُشْتَکی وَ عَلَیک الْمُعَوَّلُ فِی الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ
و تویی یاری دهنده و به درگاه تو شکایت آوریم و در سختی و آسانی تنها بر تو اعتماد می کنیم
اَللَّــهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أُولِی الْأَمْرِ الَّذِینَ فَرَضْتَ عَلَینَا طَاعَتَهُمْ وَ عَرَّفْتَنَا بِذَلِک مَنْزِلَتَهُمْ
خدایا درود فرست بر محمد و آل او؛ آن بزرگانی كه واجب كردی بر ما فرمانبرداریشان را و بدینوسیله منزلت و مقامشان را به ما شناساندی
فَفَرِّجْ عَنَّا بِحَقِّهِمْ فَرَجا عَاجِلا قَرِیبا کلَمْحِ الْبَصَرِ أَوْ هُوَ أَقْرَبُ
پس به حق ایشان به ما گشایشی ده فوری و نزدیك مانند چشم بر هم زدنی حتی نزدیكتر
یا مُحَمَّدُ یا عَلِی یا عَلِی یا مُحَمَّدُ
ای محمد! ای علی! ای علی! ای محمد!
اِکفِیانِی فَإِنَّکمَا کافِیانِ وَ انْصُرَانِی فَإِنَّکمَا نَاصِرَانِ
یاریم دهید كه به حقیقت شمائید یاور من! و كفایتم كنید كه براستی شمائید كفایت كننده من!
یا مَوْلانَا یا صَاحِبَ الزَّمَانِ
ای مولای ما! ای صاحب الزمان!
اَلْغَوْثَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ
به فریادم برس! به فریادم برس! به فریادم برس!
أَدْرِکنِی أَدْرِکنِی أَدْرِکنِی
مرادریاب! مرا دریاب! مرادریاب!
السَّاعَةَ السَّاعَةَ السَّاعَةَ
همین الآن! همین الآن! همین الآن!
الْعَجَلَ الْعَجَلَ الْعَجَلَ
به زودی! به زودی! به زودی!
یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ
ای مهربانترین مهربانان به حق محمد و آل پاكیزه‌اش
منابع:
- ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، قم، نشر القیوم، ۱۴۱۹ق.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، نشر دار صادر، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
- بنویدی، زهرا، «کاوشی در دعای فرج (الهی عظم البلاء)»، مجله انتظار موعود، شماره ۳۴، سال یازدهم، بهار ۱۳۹۰ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، به تحقیق موسسه آل البیت(ع)، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- «دعای فرج، دوای همه دردها: گفتارهایی از آیت‌الله العظمی بهجت»، مجله موعود، شماره ۹۴، آذر ۱۳۸۷ش.
- ساجدی، اکبر و سیدضیاء‌الدین علیانسب، «سازگاری محتوای دعای فرج (عظم البلاء) با مبانی توحیدی»، مجله انتظار موعود، شماره ۴۴، سال چهارم، ۱۳۹۳ش.
- سید بن طاووس، رضی‌الدین علی، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، قم، دار الرضی، چاپ اول، بی‌تا.
- شهید اول، محمد بن مکی، المزار، با اشراف سیدمحمدباقر موحد ابطحی اصفهانی، قم، مدرسه امام مهدی(عج)، بی‌تا.
- طبرسی نوری، حسین، النجم الثاقب فی احوال الامام الحجة الغایب.
- کفعمی، ابراهیم بن علی، مصباح، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۳ق.
-
مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، الوفا، ۱۴۰۴ق.
