معنی شعر دلیران و مردان ایران زمین

بعد از درس گردآفرید فارسی دهم در بخش شعر خوانی صفحه ۱۱۰، شعری از محمود شاهرخی (جذبه) شاعر معاصر، در قالب مثنوی و با لحن حماسی آمده است. معنی شعر دلیران و مردان ایران زمین را می‌توانید در این مطلب به همراه معنی لغات و آرایه های ادبی هر بیت بخوانید.

 

 

معنی شعر دلیران و مردان ایران زمین فارسی دهم

۱.

چو هنگامۀ آزمون تازه شد
دگرباره ایران پرآوازه شد

معنی: هنگامی که زمان آزمایش و امتحان فرا رسید، (جنگ شد) بار دیگر نام ایران مشهور شد.

معنی لغات: چو: هنگامی که / هنگامه: زمان، غوغا / تازه شد: دوباره فرارسید / دگرباره: بار دیگر / پرآوازه: مشهور، نامی

 

۲.

از این خطّۀ نغز پدرام پاک
و زین خاک جان پرور تابناک

معنی: از این سرزمین عالی، شاد و پاک، که سرزمینی جان پرور و درخشان است

معنی لغات: خطّه: سرزمین / نغز: زیبا، خوب / پدرام: آراسته، نیکو، شاد، سرسبز / تابناک: درخشان جان پروز: روحبخش، جان‌افزا

آرایه های ادبی: خاک: مجاز از سرزمین / واج آرایی «پ»

 

۳.

از این مرز فرخندۀ مردخیز
کـُنام پلنگان دشمن ستیز

معنی: از این کشور خجستۀ پهلوان پرور، از این جایگاه مردمی که مانند پلنگ با دشمن می جنگند

معنی لغات: فرخنده: مبارک / مردخیز: پهلوان پرور / کنام: لانه / ستیز: جنگ / دشمن ستیز: صفت فاعلی کوتاه، جنگنده با دشمن

آرایه های ادبی: مرز: مجاز از کشور / مرد: استعاره از قهرمان، دلاور / پلنگ: استعاره از دلاور

 

۴.

دگر ره چنان شد هنر آشکار
کز آن خیره شد دیدۀ روزگار

معنی: بار دیگر چنان فضیلت و معرفتی آشکار شد که چشم روزگار از فضیلت این دلاوران متحیر ماند.

معنی لغات: ره: باره / هنر: فضیلت و کمال و معرفت و دانش / کز: که از / خیره: سرگشته و متحیّر / دیده: چشم

آرایه های ادبی: دیدۀ روزگار: شخصیت‌بخشی (اضافه استعاری => استعاره مکنیه)

 

۵.

دلیران و مردان ایران زمین
هژیران جنگ‌آور روزِ کین

معنی: دلاوران و مردان ایران زمین که هوشیارند و در میدان جنگ، جنگجو هستند

معنی لغات: زمین: سرزمین / هژیر: هشیار، چابک، نیکو / جنگ آور: جنگجو / کین: انتقام

آرایه های ادبی: روز کین: کنایه از روز جنگ و نبرد /  واج آرایی: «ن»، «آ»، «ی»

 

 

۶.

خروشان و جوشان، به کردار موج
فراز آمدند از کران فوج فوج

معنی: مانند موج، فریاد زنان و پرخشم از هر سو گروه گروه گرد هم آمدند.

معنی لغات: خروشان: فریاد زنان / جوشان: کنایه از پر خشم / به کردار: به مانند، ادات تشبیه / فرازآمدن: نزدیک شدن، جلو آمدن، رسیدن / کران: افق، کناره و گوشه / فوج: دسته، گروه

آرایه های ادبی: فوج، موج: جناس / واج آرایی «ر» / تکرار: فوج

 

۷.

به مردی به میدان نهادند روی
جهان شد از ایشان پر از گفتگوی

معنی: با مردانگی راهی میدان جنگ شدند و مردم جهان، آن‌ها را بسیار ستایش کردند و معروف شدند.

معنی لغات: به مردی: با مردانگی و شجاعت

آرایه های ادبی: روی نهادن: کنایه از راهی شدن / جهان: مجاز از مردم جهان / پر از گفتگو شدن: کنایه از ستودن، نامی شدن / واج آرایی: «ن»

 

۸.

که اینان ز آب و گِل دیگرند
نگهبان دین، حافظ کشورند

معنی: این دلاوران سرشت و ذاتشان با ما تفاوت دارد. ایشان نگاهبان دین اسلام و نگهدارنده کشور ایران هستند.

معنی لغات: حافظ: نگاهدارنده 

آرایه های ادبی: آب و گل: مجاز از سرشت، تلمیح به آفرینش انسان از گِل / واج آرایی: «ن»

⇐ معنی شعر دلیران و مردان ایران زمین ⇒

 

۹.

بداندیـش را آتش خرمن‌اند
خدنگی گران بر دل دشـمن‌اند

معنی: ایشان نابودکنندۀ هستی دشمن هستند و مانند تیری بر دل بدخواهانشان می‌نشینند.

معنی لغات: را در «بداندیش را»: اضافه گسسته «آتش خرمن بداندیش»/ بداندیش: دشمن / خرمن: توده های غله / خدنگ: درختی است بسیار سخت که از چوب آن نیزه و تیره می‌سازند / گران: پر وزن

آرایه های ادبی: بداندیش را … : تشبیه «ایشان مانند آتش، هستی دشمن را نابود می‌کنند» / خرمن: استعاره از هستی دشمنان / خدنگ: مجاز از تیر / خدنگی گران …: تشبیه، مانند تیری بر دل دشمن می‌نشینند / واج آرایی: «ن» / خرمن، دشمن: قافیه / اند: ردیف

 

۱۰.

ز کس جز خداوندشان بیم نیست
به فرهنشگان حرف تسیلم نیست

معنی: ایشان جز خداوند از کسی نمی‌هراسند و هیچ گاه به دشمن تسلیم نمی‌شوند.

معنی لغات: بیم: ترس / به: در / فرهنگ: واژه نامه

آرایه های ادبی: به فرهنشگان حرف تسیلم نیست: کنایه از این که «هیچگاه به دشمن تسلیم نمی‌شوند»./ واج آرایی: «ن»

 

۱۱.

فلک در شگفتی ز عزم شماست
ملک، آفرین گوی رزم شماست

معنی: آسمان از ارادۀ محکم شما متعجّب است و فرشته، جنگیدن شما را تحسین می کند.

معنی لغات: فلک: گردون، آسمان / عزم: اراده و همت / مَلَک: فرشته (شبه هماوا؛ مَلِک: شاه، مُلک: فرمانروایی، مِلک: زمین) / رزم: جنگ 

آرایه های ادبی: فلک در شگفتی: تشخیص / آفرین گویی ملک: تشخیص / عزم، رزم: جناس ناهمسان. / عزم، رزم: قافیه / شماست: ردیف

 

۱۲.

شما را چو باور به یزدان بوَد
هم او مر شما را  نگهبان بود

معنی: زمانی که شما به خداوند ایمان داشته باشید،پروردگار خودش نگهبان شما خواهد بود.

معنی لغات: را: نشانۀ دارندگی و مالکیت / یزدان: خدا 

آرایه های ادبی: واژه آرایی: شما، بود / واج آرایی: «ا» / بود: ردیف

 

درک و دریافت (صفحهٔ ۱۱۰ کتاب درسی)

کدام ویژگی‌های شعر حماسی را در این سروده می‌توان یافت؟ دلایل خود را بنویسید.

• زمینه ملی: در آن به آداب و رسوم و اعتقادات مردمش اشاره کرده است و فرهنگ آنها را در مبارزه نشان می‌دهد.
• زمینه قهرمانی: از پهلوانان و دلاورانی سخن گفته که سرشتشان با دیگران متفاوت است و از کسی جز خدا نمی‌ترسند.