نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: ۱ خرداد ۱۴۰۱
ستاره | سرویس مذهبی – آیا شیعیان اجزای اذان و اقامه را تغییر داده اند؟ اهل سنت معتقدند که ذکر «أشهد أنّ علیّاً ولیّ اللَّه» در زمان پیامبر (ص) از اجزای اذان نبوده و نباید در اذان گنجانده شود. اما آیا آیا شیعیان اجزای اذان و اقامه را تغییر داده اند؟ شیعیان از گفتن این ذکر در اذان و اقامه خود دفاع می کنند و دلایلی نیز دارند. با ستاره همراه باشید تا شبهات وارد شده به اذان و اقامه شیعیان دلایل شیعیان در این مورد را بازگو کنیم؛
آیا شیعیان اجزای اذان و اقامه را تغییر داده اند؟
یکی از ابهاماتی که به اذان و اقامه شیعیان وارد است گفتن ذکر «أشهد أنّ علیّاً ولیّ اللَّه و أشهد أنّ علیّاً حجّه اللَّه» است. برای این ابهام سه دلیل توسط اهل سنت مطرح می شود:
۱. این جمله در زمان پیامبر (ص) و خلفا جزو اجزای اذان و اقامه نبوده و اضافه کردن آن یک بدعت است و بدعت هم حرام است.
۲. اضافه کردن این جمله به اذان و اقامه باعث شده تا بین اجزای آن فاصله بیفتد و این فاصله به اذان و اقامه خلل وارد می کند.
۳. کلمه «ولیّ اللَّه» به معنای آن است که علی (ع) ولی و قیم خداست در حالی که خداوند هیچ قیمی ندارد. او قادر مطلق و ولی همه مخلوقات است.
پاسخ به شبهات در مورد اذان شیعیان
۱. گفتن «أشهد أنّ علیّاً ولیّ اللَّه» در اذان بدعت است
اولین ابهامی که به گفتن ذکر «أشهد أنّ علیّاً ولیّ اللَّه» وارد شده است این است که این ذکر مسلما در زمان پیامبر (ص) و خلفای بعد از ایشان وجود نداشته است و هر کسی این ذکر را به اذان و اقامه اضافه کرده نوعی بدعت را به وجود آورده است و بدعت نیز در دین اسلام حرام است.
پاسخ: «أشهد أنّ علیّاً ولیّ اللَّه» شعار شیعه است
شیعیان در پاسخ به اولین ابهامی که به اذان و اقامه شان وارد می شود این گونه استدلال می کنند:
ذکر «أشهد أنّ علیّاً ولیّ اللَّه…» به عنوان جزئی از اذان و اقامه گفته نمی شود که بدعت به حساب بیاید بلکه شیعیان اذان و اقامه بدون این ذکر را هم صحیح می دانند. گفتن «أشهد أنّ علیّاً ولیّ اللَّه» به نوعی تکرار شعار شیعیان می باشد. این شعار از زمانی که معاویه دستور به لعن کردن امام علی (ع) بر بالای منبرها و ماذنه ها داد توسط شیعیان در اذان گنجانده شد.
علمای شیعه نیز اصل اذان را بر اساس روایات همانی می دانند که سایر فرقه های اسلام قبول دارند. شیخ صدوق در کتاب «من لا یحضره الفقیه» چنین می نویسد:
- «ابوبکر حضرمی و کلیب اسدی از امام صادق (ع) درباره کیفیت اذان پرسیدند و ایشان فرمود: اللَّه أکبر، اللَّه أکبر، اللَّه أکبر، اللَّه أکبر، أشهد أن لا إله الّا اللَّه، أشهد أن لا إله إلّااللَّه، أشهد أنّ محمّداً رسول اللَّه، أشهد أنّ محمّداً رسول اللَّه، حیّ علی الصلاه، حیّ علی الصلاه، حیّ علی الفلاح، حیّ علی الفلاح، حیّ علی خیر العمل، حیّ علی خیر العمل، اللَّه أکبر، اللَّه أکبر، لا إله الّا اللَّه، لا إله الّا اللَّه و اقامه نیز مانند اذان است. این همان ترتیب اذان به صورت صحیح است؛ نه چیزی به آن اضافه می شود و چیزی از آن کاسته می شود.»
(من لایحضره الفقیه، الحدیث ۸۹۷)
با این حساب می توان نتیجه گرفت که فقهای شیعه شهادت به ولایت امام علی (ع) را از اجزای اذان و اقامه نمی دانند ولی به عنوان شعار شیعه و به دلیل آن که ولایت از متمم های رسالت است گفتن آن را پسندیده می دانند.
تغییراتی که اهل تسنن در اذان داده اند
بدعت واقعی، حذف یکی از اجزای اذان و یا جایگزین کردن یکی از اجزای آن با یک جمله دیگر است. کاری که در حال حاضر اهل سنت انجام داده اند. آن ها ذکر «حی علی خیر العمل» را از اذان و اقامه حذف و جمله «الصلاه خیر من النوم» را در اذان صبح جایگزین آن کرده اند؛
کاری که بر اساس منابع تاریخی یکی از بدعت های عمر بن خطاب است.
(شرح التجرید قوشجی، ص ۴۰۸)
۲. گفتن «أشهد أنّ علیّاً ولیّ اللَّه» اجزای اذان را از هم جدا می کند
وقتی ذکر «أشهد أنّ علیّاً ولیّ اللَّه» در اذان به عنوان یک شعار گفته می شود بین اجزای اذان فاصله می افتد و این فاصله صحت اذان و اقامه را دچار مشکل می کند.
پاسخ: گفتن «أشهد أنّ علیّاً ولیّ اللَّه» مانند سایر ذکرها مجاز است
شیعیان معتقدند که گفتن «أشهد أنّ علیّاً ولیّ اللَّه» هیچ خللی در ترتیب اذان و اقامه وارد نمی کند. در روایاتی هم که مثال می زنند گفتن ذکرهای دیگر در بین اجزای اذان و اقامه جایز دانسته شده است بنابراین ذکر «أشهد أنّ علیّاً ولیّ اللَّه» هم مثل سایر ذکرها می تواند در اذان گفته شود:
- ابویوسف شاگرد ابو حنیفه گفته است: «اشکالی ندارد که موذن (بعد از شهادت به رسالت) بگوید: السلام علیک ایها الامیز و رحمه الله و برکاته (ظاهرا مراد از امیر خلیفه وقت بوده است)…»(بدائع الصنائع، ج۱، ص۱۴۸)
۳. شیعیان علی (ع) را قیم خدا می دانند
کلمه «ولیّ اللَّه» که در اذان شیعیان وجود دارد به معنای آن است که علی (ع) ولی و قیم خداست در حالی که خداوند هیچ قیمی ندارد. او قادر مطلق و ولی همه مخلوقات است.
پاسخ: «ولی» به معنی دوست و پرهیزگار است
«ولی» در لغت به معنی دوست و در مقابل کلمه «عدو» به معنای دشمن است. بنابراین «ولی الله» به کسی گفته می شود که دوست و فرمانبردار خداست.
- زید بن اسلم از پدرش درباره «ولی خدا» چنین نقل می کند: «از پیامبر (ص) شنیدم که می فرمود: ریا هر چند کم باشد شرک است و هر کسی که با ولی خدا دشمنی کند آشکارا به جنگ با خداوند رفته است چون خدا پرهیزگاران پنهان کار را دوست دارد؛ آنان که غیبت ظاهری آنان سبب فقدان واقعی آن ها نیست و در صورت حضور در مکانی، ناخوانده و ناشناخته می باشند و قلب های آنان چران هدایت بشر است و از هر زمین تاریکی، نمایان می شوند.»
(مستدرک الصحیحین، ج ۴، ص ۳۲۸)
- ابن حجر در کتاب «فتح الباری» به نقل از طوفی می نویسد: «چون ولی الله کسی است که با اطاعت و تقوا به خدا نزدیک شده است، خداوند هم او را حفظ و یاری می کند.»
(فتح الباری، ج ۱۱، ص ۲۹۴)
بنابراین «ولی الله» به معنای پرهیزگار و کسی که چراغ هدایت بشر است و همچنین به معنای دوست و فرمانبردار و نزدیک به خداوند در نظر گرفته می شود.
