وقف کردن چیست و چه شرایطی دارد؟

ستاره | سرویس مذهبی – وقف کردن سنتی حسنه است که بر اساس آن انسان مومن قسمتی از مالش را برای نیازمندان اختصاص می دهد. وقف کردن و اموال موقوفه شرایط خاصی دارند که ستاره در این مقاله به آن ها ژرداخته است.

تعریف وقف در قانون مدنی

طبق ماده ۵۵ قانون مدنی:

«وقف کردن عبارت است از این که عین مال حبس و منافع آن تسبیل شود، منظور از حبس نمودن عین مال، نگه داشتن عین مال از نقل و انتقال و همچنین از تصرفاتی که موجب تلف عین گردد. زیرا مقصود از وقف، انتفاع همیشگی موقوف علیهم از مال موقوفه است و بدین جهت هم آن را وقف گفته اند. منظور از تسبیل منافع، واگذاری منافع در راه خداوند و امور خیریه و اجتماعی می باشد.

انواع وقف

به طور کلی دو نوع وقف وجود دارد:

• وقف عام:

اگر چیزی را وقف کنیم که مخصوص گروه یا طبقه مشخصی از افراد نباشد و مصرف عام المنفعه داشته باشد به آن وقف عام می گویند. مثل وقف مدرسه، وقف مسجد، وقف مجالس روضه خوانی و…

وقف عام به دو صورت عملی می شود:

وقف انتفاعی: وقتی واقف از وقفی که کرده انتظار درآمد نداشته باشد. مثل وقف زمین برای ساختن مدرسه یا مسجد و…

وقف منفعتی: وقتی که واقف از وقف مال خود انتظار درآمد دارد تا درآمد آن را صرف امور خیریه کند. مثل وقف مغازه یا باغ و… که در این صورت اداره اوقاف یا کسی که در وقف نامه اسمش ذکر شده وظیفه دارد نحوه مصرف درآمد حاصل را مشخص کند.

نکته: به آن دسته از موقوفاتی که توسط متولیان اداره می شود غیرمتصرفی و به آن دسته از موقوفاتی که اداره اوقاف متولی اداره درآمد آنهاست متصرفی می گویند.

• وقف خاص:

اگر موردی را برای شخص یا اشخاص مشخص شده ای وقف کنیم به آن وقف خاص می گویند. مثلا وقف بر اولاد

چه اموالی را می توان وقف کرد؟

اموالی را می توان وقف کرد که علاوه بر این که قابلیت ماندگاری دارند امکان بهره برداری از منافع آن وجود داشته باشد. مثلا اقلام مصرفی که از اصل آن استفاده می شود قابل وقف کردن نیست اما اموالی مثل ظروف، میز، ساختمان، باغ و زمین قابلیت وقف دارند.

شرایط وقف کننده

وقف کننده باید دارای این شرایط باشد:

• مکلف باشد.
• عاقل باشد.
• با قصد اختیار باشد.
• شرعا بتواند در مال خود تصرف کند.

آیا مال وقفی را می توان فروخت؟

در صورتی می توان مال وقفی را فروخت که:

• مال موقوفه خراب شده باشد.
• ترس از خراب شدن آن به حدی برسد که امکان بازسازی ان وجود نداشته باشد.
• اختلاف بین افرادی که برای آن ها وقف شده به حدی باشد که احتمال قتل و خونریزی وجود داشته باشد.

احکام وقف

• اگر کسی چیزی را وقف کند از ملک او خارج می شود و خود او یا دیگران نمی توانند آن را ببخشند یا بفروشند و کسی هم از آن ملک ارث نمی برد ولی در بعضی از موارد فروختن اشکالی ندارد.
• اگر کسی ملکی را برای وقف معین کند و پیش از خواندن صیغه وقف پشیمان شود یا بمیرد، وقف درست نیست.
• کسى که مالى را وقف مى کند، باید از موقع خواندن صیغه، مال را براى همیشه وقف کند و اگر مثلا بگوید تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد، وقف صحیح نیست.
• وقف کننده اگر چیزى را بر خودش وقف کند مثل آن که دکانى را وقف کند که عایدى آن را بعد از مرگ او خرج مقبره اش نمایند، صحیح نیست.
• وقف کننده اگر براى چیزى که وقف کرده متولى معین کند، باید مطابق قرارداد او رفتار نمایند.
• وقف کننده اگر ملکى را وقف عام کند ولی براى آن ملک متولى معین نکرده باشد، اختیار آن با حاکم شرع است.
• اگر ملک وقف خراب شود از وقف بودن بیرون نمى رود.
• ملکى که مقدارى از آن وقف است و مقدارى از آن وقف نیست اگر تقسیم نشده باشد، حاکم شرع یا متولى مى تواند با نظر خبره، سهم وقف را جدا کند.
• اگر متولى وقف خیانت کند و عایدات آن را به مصرفى که معین شده نرساند، حاکم شرع، امینى را به او ضمیمه مى نماید که مانع از خیانتش شود و اگر ممکن نباشد مى تواند به جاى او متولى امینى معین کند.
• اگر ملکى را براى تعمیر مسجدى وقف کنند، چنانچه آن مسجد احتیاج به تعمیر ندارد و انتظار هم نمى رود که تا مدتى احتیاج به تعمیر پیدا کند، مى توانند عایدات آن ملک را به مصرف مسجدى که احتیاج به تعمیر دارد برسانند.