غزل شماره ۲۰۳ حافظ: سال‌ها دفتر ما در گرو صهبا بود

معنی و تفسیر غزل شماره ۲۰۳ حافظ

سال‌ها دفتر ما در گرو صهبا بود
رونق میکده از درس و دعای ما بود

سالیانی دراز دفتر و کتاب ما پیوسته در گرو شراب بود و چنین بود که کار میکده به سبب درس‌خوانی و گرو نهادن کتاب درسی ما رونق داشت.

نیکی پیر مغان بین که چو ما بدمستان
هر چه کردیم به چشم کرمش زیبا بود

گذشت و جوانمردی پیر می‌فروش را بنگر که ما بدمستان هر چه کردیم با دیده بخشایش و کرم و بردباری نگریست.

بیت چهارم

از بتان آن طلب ار حسن شناسی‌ ای دل
کاین کسی گفت که در علم نظر بینا بود‌

ای دل، اگر ادعای زیبایی‌شناسی داری، در دلبران به جستجوی آن لطیفه نهانی که سبب جذابیت است باش و این نکته را کسی گفت که در جمال‌شناسی کارکُشته بود.

دل چو پرگار به هر سو دورانی می‌کرد
و اندر آن دایره سرگشته پابرجا بود

دل مانند پرگار، دایره‌وار به گرد خود می‌گردید و در آن دایره همچون شاخه ثابت پرگار در جای خود پابرجا و سرگردان بود.

مطرب از درد محبت عملی می‌پرداخت
که حکیمان جهان را مژه خون پالا بود

نوازنده موسیقی، آهنگی آنچنان سوزناک را دربارهِ دردِ عشق می‌نواخت، که حتی از چشم حکیمان که عشق را باور ندارند به جای اشک خون می‌تراوید.

می‌شکفتم ز طرب زان که چو گل بر لب جوی
بر سرم سایه آن سرو سهی بالا بود

از شادی شکفته و شادان می‌شدم چرا که مانند گلی که بر لب جوی و در زیر سایه سروی باشد، سایه لطیف آن بالا بلند بر سرم بود.

پیر گلرنگ من اندر حق ازرق پوشان
رخصت خبث نداد ار نه حکایت‌ها بود

پیر سرخ‌روی من اجازه پرده‌دری در حق صوفیان را به من نداد و گرنه گفتنی‌های زیادی داشتم که در پاسخ آن ریاکاران بازگویم. گلرنگ اشاره به رنگ قرمز شراب دارد. ازرق یعنی جامه کبود رنگ که مخصوص صوفیان بود.

قلب اندوده حافظ بر او خرج نشد
کاین معامل به همه عیب نهان بینا بود

سکه تقلبی دل حافظ مورد خاطر آن معشوق قرار نگرفت زیرا طرف معامله به همه عیب‌های نهانی آن آگاهی داشت و از ضمیر انسان‌ها خبر داشت.

منبع: شرح جلالی با تصرف و تلخیص.