نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: ۱۹ دی ۱۴۰۰
خانواده‌ها همواره در مورد افزایش قد کودکان و نوجوانانشان نگران هستند خصوصا اگر فرزندشان نسبت به همسن و سال خود كوتاه‌تر باشد. منظور از كوتاهی قد آن است كه در یک كودک، اندازه قد در شرایط یكسان از نظر جنس، سن و نژاد از سایر كودكان كوتاه‌تر باشد. راه‌هایی بسیار ساده و ارزانی (مانند تغذیه مناسب) برای کمک به رشد قدی بچه‌ها وجود دارد که متاسفانه به دلیل بی‌اطلاعی به آن توجهی نمی‌شود. در عوض تا دلتان بخواهد درمان‌های هورمونی گران‌قیمت در میان مردم رایج می‌شود. اما فکر میکنید این درمان‌ها تا چه حد می‌تواند معجزه کند؟ مطالعات جدید نشان داده اغلب کودکان کوتاه قدی که با هورمون رشد درمان می‌شوند، حدود ۵ تا ۷ سانتی‌متر به قدشان اضافه می‌شود؛ با این وجود بیشتر این بچه‌ها – که کمبود هورمون رشد هم ندارند – در نهایت کوتاه‌تر از همسالان خود می‌مانند.
رشد قد به چه عواملی بستگی دارد؟
دانشمندان معتقدند رشد قدی کودک به عوامل هورمونی و ژنتیکی وابسته است و به همین دلیل نباید از درمان هورمونی انتظاری غیرواقعی و بیش از حد داشت. لازم است بدانید هورمون رشد در غده‌ای به نام هیپوفیز ساخته می‌شود و اگر کم باشد می‌تواند موجب عقب‌ماندگی رشد و کوتاهی قد و به تاخیر افتادن بلوغ شود. یادتان باشد اگر چه هورمون رشد، قد را بلند می‌کند اما در عوض بلوغ را جلو انداخته و در نتیجه باعث کوتاه شدن دوره رشد و بسته شدن زودرس انتهای استخوان‌های دراز شده و در نهایت ممکن است موجب محدود شدن رشد و کوتاهی قد شود.
میزان افزایش قد کودکان در سنین مختلف رشد
بچه‌ها به صورت نرمال از بدو تولد تا ۱۲ ماهگی حدود ۲۳ تا ۲۸ سانتی‌متر به قدشان افزوده می‌گردد. در حالی که در سنین ۱ تا ۳ سالگی فقط ۵-۷ تا ۱۳ سانتی‌متر افزایش قد دارند. در اکثر کودکان ۶ تا ۱۸ ماهه، مقدار رشد به صورت نوسانی بالا و پایین می‌رود. اما با رسیدن کودک به سن ۲۴ ماهگی، نمودار رشد او نظم ثابتی به خود می‌گیرد و رشد بدون نوسانات قابل مشاهده‌ای طی می‌گردد.
از ۳ سالگی تا زمان بلوغ، سالانه ۴-۵ تا ۷ سانتی‌متر به قد کودک افزوده می‌شود. زمانی که سن کودک به زمان شروع بلوغ نزدیک می‌شود، مقدار افزایش قد به ۴ سانتی‌متر در سال می‌رسد. به محض شروع سن بلوغ، دوران جهش رشد شروع می‌گردد که در آن زمان رشد قدی به حداکثر سرعت رشد یا به عبارتی به قله رشدی می‌رسد.
پیشگیری و درمان
برای این كه كودكان به اختلالات قد و رشد دچار نشوند باید آزمایشات طبی و معاینات و ارزیابی رشد و وزن كودک را به صورت منظم انجام داد و باید شرایطی به وجود آید كه مشكلات روحی و روانی كودک و مادر به حداقل برسد و در صورتی كه از تغذیه مناسب برخوردار نیستند برنامه غذایی مناسبی برایشان تهیه شود.
استفاده از لبنیات، حبوبات، میوه و به ویژه سبزیجات كه تهیه آن مستلزم هزینه زیادی نیست بسیار ضروری است. در ماه‌های اول تولد و تا ۲ سالگی باید درباره رشد كودک، وزن و قد او حساسیت بیشتری نشان داد و او را با همسن و سال‌هایش مقایسه كرد. در صورت مشكوک بودن از نظر قد و سن و نژاد نسبت به سایر كودكان باید به پزشک مراجعه كرد تا به درمان كودک بپردازد.
نقش تغذیه در افزایش رشد کودکان و نوجوانان را جدی بگیرید
یكی از عوامل تاثیرگذار بر رشد قدی تغذیه است. ژاپنی‌ها توانسته‌اند با تغذیه سالم، متوسط قد جوانانشان را افزایش دهند. در كشور ما مصرف بی‌رویه نوشابه، چیپس، پفک و كاكائو باعث كاهش ۴ سانتی‌متری قد نسل جدید شده است. به طور کلی گنجاندن موارد زیر در تغذیه روزانه کمک شایانی به افزایش قد کودکان خواهد داشت:
روی
تحقیقات اخیر اذعان می‌دارد كه مصرف روی به مقدار كافی موجب رشد قدی مناسب خواهد شد، در خاورمیانه و خصوصا ایران مصرف كم روی موجب كوتاه‌قدی و قدرت جنسی پایین مردان جوان می‌شود. بنابراین توصیه متخصصان تغذیه برای نوجوانان، مصرف روزانه ۱۵۰ گرم گوشت، نصف تا ۱ لیوان حبوبات پخته، ۲ تا ۳ لیوان شیر و لبنیات دیگر به همراه سبزیجات فراوان است. به گفته پزشکان، استفاده از تخم مرغ در رژیم غذایی افراد بهترین ماده غذایی برای پیشگیری و درمان عارضه کمبود روی است و تا حدودی می‌تواند مشکل کوتاهی قد کودکان را با این ماده مرتفع کرد. بد نیست بدانید تمام ذخیره روی موجود در تخم مرغ در زرده آن وجود دارد و این ماده حیاتی موجود در زرده تخم مرغ با پختن از بین نمی‌رود و ساختمان آن حفظ می‌شود.
پروتئین
در میان مواد مغذی مصرف به اندازه پروتئین‌ها و املاح بسیار اهمیت دارد. یک نوجوان باید پروتئین مورد نیازش را هر روز و به خصوص چند مرحله در طول روز دریافت کند. بهتر است پروتئین مصرفی از منابع پروتئین حیوانی باشد مثل گوشت گوسفند و گاو ، مرغ و ماهی ، تخم مرغ و شیر.
کلسیم
در میان املاحی که برای رشد قدی لازم هستند کلسیم ، فسفر ، منیزیم ، روی و فلوئور از اهمیت ویژه برخوردار هستند. منابع کلسیم شامل: لبنیات مثل شیر ، ماست ، پنیر خامه و بستنی است. فسفر و منیزیم در گوشت و دیگر منابع پروتئین و حبوبات فراوان است. فلوئور نیز در آب موجود است و آب مصرفی بایستی محتوی ppm 1 فلوئور باشد.
برخی از کارشناسان بر این باورند نوجوانانی که در سن رشد قرار دارند و رشد قدی آن‌ها خوب نیست، می‌توانند با مصرف مکمل ویتامین‌ها و املاح و آهن، رشد قدی‌شان را بهبود بخشند. با این حال این مکمل‌ها نمی‌توانند به جای مواد غذایی تازه و پرخاصیت مصرف شوند. پزشکان مصرف هفته‌ای یک بار جگر و دو بار غذای دریایی و نیز آجیل‌هایی نظیر بادام، بادام زمینی و گردو و مواد حاوی روی را برای افزایش قد کودکان و نوجوانان توصیه میکنند.
ورزش را فراموش نکنید
یک نكته بسیار مهم در افزایش قد کودکان و نوجوانان، انجام فعالیت‌های ورزشی است. هر چه تحرک ما بیشتر باشد گردش املاح استخوانی بیشتر خواهد بود و این مساله به رشد قدی كمک خواهد كرد. ورزش‌هایی مثل بسكتبال، والیبال، شنا، بدمینتون و تنیس برای کمک به افزایش قد بسیار مفید‌ند. شما می‌توانید حرکات ورزشی افزایش قد را نیز در ستاره بخوانید.
