خواص زرشک؛ آشنایی با فواید و مضرات، ساقه، برگ و آب زرشکخوا

از مهمترین خواص زرشک می‌توان به کاهش قند خون، درمان بیماری‌های قلبی، طراوت پوست، پاکسازی کبد و … اشاره کرد. مصرف بیش اندازه زرشک و آب آن می‌تواند منجر به سقط جنین گردد.

ستاره | سرویس خواص شناسی – زرشک میوه‌ای کوهستانی با رنگ قرمز و طعم ترش است که نوع پرورش‌یافته آن به رنگ‌های زرد، بنفش و آبی نیز یافت می‌شود. بوته یا درختچه زرشک، بوته‌ای تیغ‌دار است که تا طول ۱ تا ۵ متر رشد می‌کند و چوب آن به رنگ قرمز، قهوه‌ای یا زرد است. زرشک را میوه طول عمر می‌‌دانند و همان‌طور که می‌دانید، کشور ایران بزرگترین تولیدکننده زرشک در دنیا است و البته در این میان استان خراسان و شهرستان قائنات با در اختیار داشتن نزدیک به ۹۷ درصد از اراضی زیرکشت این محصول، تولید ۹۵ درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارد.برای آشنایی بیشتر با این میوه دوست‌داشتنی به معرفی و توضیح ترکیبات شیمیایی زرشک و همچنین خواص زرشک و مشتقات آن می‌پردازیم.

 

زرشک در یک نگاه

مهم‌ترین خاصیت زرشک ویتامین C فراوان آن است که مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها بویژه بیماری‌های عفونی و سرماخوردگی را به طور چشم‌گیری افزایش می‌دهد.
در گذشته عمدتا از ریشه، پوست و ساقه زرشک در مصارف پزشکی استفاده می‌شد اما امروزه بیشتر به عنوان یک میوه ترش‌مزه و به خصوص چاشنی غذا به خصوص در تهیه زرشک پلو با مرغ از آن استفاده می‌شود. 

 
زرشک (Barberry)
طبع گیاه
  • سرد و خشک (سوداوی)
طریقه مصرف
  • ریشه، پوست و ساقه زرشک مصارف درمانی دارد.
  • آب زرشک
خواص درمانی
  • کاهش قند خون
  • صفرابر
  • کاهش وزن 
  • درمان بیماری‌های قلبی، کلیوی و فشارخون
  • پیشگیری از سرماخوردگی
  • تصفیه کننده‌ خون
  • تقویت كننده‌ قلب، تنظیم ضربان قلب و انقباض عضلات قلب 
  • تقویت سیستم ایمنی بدن
  • طراوت و شادابی پوست
  • پاکسازی کبد و کلیه
مضرات
  • تشدید سرفه و مشکلات گوارشی
  • سقط جنین
تداخل دارویی
  • عملکرد برخی داروها از جمله آنتی هیستامین، ضد فشارخون، رقیق‌کننده خون، آنتی‌بیوتیک و حتی دیورتیک‌‌ها ممکن است تحت تاثیر مصرف زرشک قرار گیرد.

 

 

ترکیبات شیمیایی زرشک

در تمام قسمت های گیاه زرشک، آلکالوئیدهای بربرین Berberine، اکسیاکانتین Oxyaconthine، بربامین Berbamine وجود دارد اما مقدر آلکالوئید در پوست ریشه زرشک بیش از قسمت‌های دیگر این گیاه است.
میوه زرشک حدود ۴% مواد قندی ، ۶۵ اسید مالیک و اسید تارتاریک و مقدایر صمغ دارد. همچنین زرشک در گونه‌های مختلف کشت می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها، زرشک بی‌هسته (زرشک قرمز پلویی) و دیگری زرشک هسته‌دار (دارای دو هسته) می‌باشد. عموما نوع بی‌دانه زرشک را که بیشتر در نواحی خراسان می‌روید به عنوان یک میوه “تقویت‌کننده کبد، قلب و معده و تقویت‌کننده عمومی و تصفیه‌کننده خون” به صورت سرخ شده همراه با برنج به صورت زرشک پلو مصرف می‌کنند. نوع دیگری از زرشک نیز وجود دارد که آن را خیسانده و آب آن را برای رفع عطش و به عنوان یک نوشیدنی خنک‌کننده میل می‌کنند.

 

خواص زرشک

  • از جمله شاخص‌ترین خواص زرشک می‌توان به خاصیت آنتی‌بیوتیکی آن اشاره نمود. 
  • زرشک باعث پایین‌آمدن تب، کاهش تورم و فشارخون می‌شود.
  • مصرف زرشک به تنظیم ضربان قلب و انقباض عضلات قلب کمک می‌کند. 
  • از زرشک برای برطرف‌کردن سوزش ادرار، درمان واریس و بی‌اشتهایی نیز استفاده می‌شود.
  • آب زرشک طبیعی حاوی مقادیر قابل توجهی ویتامین C است و باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می شود.

 

مضرات زرشک

  • با وجود همه اثار مفیدی که زرشک دارد، در مصرف آن باید حد اعتدال را نگه داشت.
  • زرشک بر رحم زنان باردار اثر محرک داشته و ممکن است سبب سقط جنین شود.
  • تشدید سرفه و مشکلات گوارشی نیز به عنوان عارضه زیاده‌روی در مصرف زرشک شناخته می‌شوند.
  • عملکرد برخی داروها از جمله آنتی هیستامین، ضد فشارخون، رقیق‌کننده خون، آنتی‌بیوتیک و حتی دیورتیک‌‌ها ممکن است تحت تاثیر مصرف زرشک قرار گیرد پس بهتراست در صورت مصرف مداوم زرشک، پزشک خود را از این مساله مطلع کنید.

 

خواص آب زرشک

  • آب زرشک دارای خاصیت صفرابر است. 
  • با نوشیدن آب زرشک، عملکرد کبد و کلیه تسهیل خواهد شد. 
  • آب زرشک خون را تصفیه و ترشح ادرار را تحریک می‌کند. در نتیجه سموم بدن خارج می‌شود.
  • نوشیدن آب زرشک در تنظیم عملکرد دستگاه گوارش موثر است.  جوشانده زرشک خشک نیز برای درمان نارسایی قلبی و ضعف عمومی بدن مفید است.
  • نوشیدن آب زرشک حالت تهوع، استفراغ، سو هاضمه، سنگ کلیه، قلنج کلیه و کبد را از بین می‌برد.
  • نوشیدن آب زرشک باعث بهبود آفت دهان می‌شود. 

 

مضرات آب زرشک

  • آب زرشک و کبد: در طب سنتی، به غذاهایی که پس از خوردن آن‌ها علایمی‌ مانند سستی‌ بدن‌، کندی‌ حرکات‌، سستی‌ مفاصل‌، سنگینی‌ پلک‌ها، سستی‌ زبان‌، خمیازه‌، خواب‌‌آلودگی‌ و کم‌حوصلگی ایجاد می‌شود، غذاهای سرد یا سردی می‌گویند. البته  شدت‌ و سرعت‌ ایجاد علایم‌ متفاوت‌ است‌ و بستگی‌ به‌ نوع‌ و میزان‌ مصرف غذا، وضعیت‌ مزاج‌ فرد استفاده‌کننده‌، فصل‌ سال‌ و موقعیت‌ اجتماعی‌ دارد.  کبد یکی از ارگان‌‌های بدن است که مصرف زرشک برای عملکرد بهتر آن سودمند می‌‌باشد زیرا محرک صفرا بوده و برای سم زدایی از کبد مفید است اما نکته مهم این که؛ همان‌طور که گفته شد، طبع زرشک سرد و خشک است بنابراین؛ بر خلاف آنچه تصور می‌شود، مصرف آب زرشک برای مدتی کوتاه، برای کبد مفید است اما در درازمدت، اثر معکوس دارد. 
  • مصرف آب زرشک در بارداری: از گذشته، از دو ماده زعفران و زرشک به عنوان سقط‌کننده یاد می‌شد و مصرف این دو ماده در دوران بارداری به خصوص در ماه‌های اول که خطر سقط جنین بیشتر است اکیدا ممنوع است.  همچنین مصرف عصاره گیاهی زرشک در دوران بارداری و شیردهی نیز توصیه نمی‌شود.

 

 خواص زرشک، آب زرشک، خواص ساقه زرشک، خواص برگ زرشک، مضرات زرشک

 

دیگر خواص زرشک و آب زرشک

  • تقویت سیستم ایمنی بدن
  •  تصفیه کننده خون
  • تنظیم فشارخون
  • تنظیم قند خون
  • پایین آورنده چربی خون
  • کاهش میزان اوره
  • پاکسازی کبد و کلیه
  • بهترین دوست کبد و پوست
  • روشن‌کننده پوست صورت
  • بهترین در درمان آفت دهان
  • مفید در درمان جوش صورت و بدن
  • بهبود گوارش و کوچک کننده شکم
  • مفید در درمان سنگ کیسه صفرا
  • رفع عطش
  • کمک کننده در درمان عفونت‌‌های انگلی و مشکلات گوارشی مانند اسهال
  • قابض است. 
  • تقویت کننده قلب و کبد است.
  • بواسیر خونی را درمان می‌کند.
  • خونریزی را برطرف می‌کند.
  • برای برطرف‌کردن بیماری‌های کبد مفید است.
  • صفرا بر است.

 

خواص برگ زرشک

  • آب آوردگی بدن را برطرف می‌کند.
  • درمان‌کننده اسهال مزمن است.
  • برگ زرشک دارای مقدر زیادی ویتامین C می باشد بنابراین در درمان بیماری اسکوربوت اثر مفید دارد.
  • جویدن برگ زرشک باعث محکم شدن لثه و دندان می‌شود.
  • درموقع آنژین و گلو درد، می‌توانید دم کرده برگ زرشک را غرغره کنید‌.
  • برگ زرشک در درمان رقیق شدن خون موثر است.
  • برای درمان خونریزی‌هایی که در فاصله قاعدگی رخ می‌دهد می‌توان از جوشانده برگ زرشک استفاده کرد (۵ گرم در ۲۰۰ سی‌سی آب).

 

ریشه، پوست و ساقه زرشک

  • صفرا بر و مسهل است.
  • کبد را پاک و تقویت می‌کند.
  • اعمال دستگاه گوارش را منظم می‌کند.
  • سو هاضمه را از بین می‌برد.
  • بی اشتهایی را برطرف می‌کند.
  • برای رفع یبوست مفید است.
  • در درمان یرقان و زردی موثر است.
  • نقرس و روماتیسم را برطرف می‌کند.
  • زنانی که بین دو عادت ماهیانه، خونریزی دارند باید برای برطرف کردن آن از ریشه و ساقه زرشک استفاده کنند.
  • برای افراد مبتلا به ورم طحال مفید است.
  • واریس را درمان می‌کند.
  • برای معالجه بواسیر مفید است.
  • برای برطرف‌کردن سوزش ادرار مفید است.
  • فشار خون را کاهش می‌دهد.
  • برای شست وشوی چشم می‌توان از جوشانده ریشه و ساقه زرشک استفاده کرد.

شما چه تجربه ای در این زمینه دارید؟ خوشحال می‌شویم تجربیات خود را با ما و دیگر مخاطبان ستاره در میان بگذارید.

یادتون نره این مقاله رو به اشتراک بگذارید.
وب گردی:
مطالب مرتبط

نظر خود را بنویسید