آشنایی با ساز نی

ساز نی یا نی هفت بند یکی از ساز‌های بادی ایرانی و از ساز‌های کهن و قدیمی است. این ساز از گیاه نی ساخته می‌شود. بعضی از فرم‌های موسیقی ایرانی مانند انواع مثنوی را می‌توان با این ساز به بهترین نحو اجرا کرد. ساز نی قابلیت کوک شدن ندارد.

ساز نی

ستاره | سرویس هنر – نی سازی است کهن و در تمامی نواحی ایران معمول است. نی همان طور که از اسمش پیداست از چوب گیاه نی تهیه می‌شود و نی‌هایی که از نواحی خشک به دست می‌آیند چوب محکم تری داشته و ترک نمی‌خورند. نی از ساز‌هایی است که برای تک نوازی مناسب‌تر است، ولی در گروه نوازی‌های ساز‌های ملی هم از آن استفاده می‌شود. در ادامه بیشتر با جزئیات و نحوه‌ی نواختن آن آشنا می‌شویم.

 

آشنایی با ساز نی

 

معرفی ساز نی

نی یک ساز بادی قدیمی و ساخته شده از  گیاه نی است. در طول نی شش گره و هفت بند وجود دارد و به همین دلیل آن را “نی هفت بند” می‌نامند. هنگام نواختن این ساز هوا از دهانه‌ی نی وارد می‌شود و با انگشت گذاری بر سوراخ‌های روی آن و با تغییر فشار هوا، صدا‌های مختلف از آن خارج می‌شود. 

نی را نوازنده به صورت عمودی در دست گرفته و دهانه‌ی آن را بین دو دندان جلو و یا بین لب‌ها قرار می‌دهد، سپس در آن می‌دمد. هوا از سوراخ‌های نی خارج شده و نوازنده با انگشت‌های هر دو دست، سوراخ‌ها را میگیرد یا باز می‌کند. ممکن است نوازنده هنگام نواختن، دست راست را بالای دست چپ قرار دهد و یا برعکس.

 

آشنایی با ساز نی

 

نی در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شود ولی به طور کل طول آن حدود ۳۰ تا ۶۵ سانتی‌متر و قطر آن حدود یک ونیم تا سه سانتی متر است. بر روی یک نی شش سوراخ وجود دارد که ۵ سوراخ آن در طرف جلو و یک سوراخ در قسمت عقب نی است. هرچه لوله‌ی ساز باریک‌تر و کوتاه‌تر باشد صدای آن زیر‌تر است و برعکس. 

چون بدنه ساز نی در طبیعت رشد می‌کند، نمی‌توان دو نی را یافت که کاملا از هر جهت همسان باشند. به همین دلیل، با انتخاب طول و قطر آن از هر پرده یا وسعت صدایی می‌توان یک نی داشت. بیشتر از این ساز برای تکنوازی استفاده می‌شود و قابلیت کوک کردن ندارد.

 

وسعت صدای نی

وسعت معمول صدای نی حدود دو اکتاو و نیم است. وسعت نی به چهار منطقه‌ی صوتی تقسیم می‌شود:
۱. صدای بم و بم نرم
۲. صدای اوج
۳. صدای غیث
۴. صدای ذیل (پس غیث)
چون در هر نوع نی یک یا دو صدا وجود ندارد به سختی می‌توان تمام فواصل موسیقی ملی را با نی قابل اجرا کرد ولی امکان پذیر است. دو اکتاو از منطقه‌ی صوتی وسط بهترین میدان صدا دهی نی است.

 

انگشت گذاری نی

سوراخ‌های ساز نی (سوراخ‌های پنج گانه روی نی) از پایین به بالا شماره گذاری می‌شوند. اگر از پایین به بالا اول دست چپ و بعد دست راست بر روی نی گذاشته شود، انگشت کوچک دست چپ شماره‌ی ۱ و آزاد است، یعنی وظیفه‌ی اجرایی ندارد. انگشت دوم روی سوراخ اول، انگشت سوم (میانی) بین سوراخ‌های اول و دوم که حکم تکیه گاه را دارد، انگشت چهارم (سبابه) روی سوراخ دوم و انگشت شست پشت نی به حالت تکیه گاه قرار می‌گیرد.
انگشت اول (کوچک) دست راست نیز مانند همین انگشت در دست چپ آزاد است. انگشت دوم روی سوراخ سوم، انگشت سوم (میانی) روی سوراخ چهارم، انگشت چهارم (سبابه) روی سوراخ پنجم قرار می‌گیرد و سوراخ پشت نی که ششمین سوراخ است با انگشت شست دست راست گرفته می‌شود.

 

انگشت گذاری و نواختن نی

 

نت نویسی برای ساز نی

نت نویسی این ساز با کلید سل خط دوم است.

 

انواع نی

از آنجا که نی یک ساختار طبیعی دارد و نمی‌توان آن را کوک کرد پس برای هر پرده‌ای می‌توان یک نی با طول و قطر لوله متفاوت داشت. به غیر از نی در کوک “دو” بقیه‌ی نی‌ها نوعی ساز‌ انتقالی هستند. مثلا نی در کوک “سی بمل” وقتی “دو” می‌زند “سی بمل” صدا می‌دهد. بنابراین برای آنکه صدای “دو” بدهد باید یک پرده بالاتر برای آن نوشت؛ یعنی نت “ر”. 

 

انواع ساز نی

 

در پایان گوشه دلنشین کرشمه با ساز نی را گوش می‌دهیم:

یادتون نره این مقاله رو به اشتراک بگذارید.
وب گردی:
مطالب مرتبط

نظر خود را بنویسید